Αυτισμός: Συμβουλές προς εκπαιδευτικούς

Λίγα λόγια για τον αυτισμό..

Ο αυτισμός είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή που εκδηλώνεται νωρίς και είναι ισόβια. Η αιτία του αυτισμού παραμένει άγνωστη, ωστόσο έρευνες υποδεικνύουν πως πρόκειται για έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που επηρεάζουν τμήματα του εγκεφάλου υπεύθυνα για την επεξεργασία της γλώσσας και των πληροφοριών που λαμβάνουμε μέσω των αισθήσεων μας. Τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην δημιουργία σχέσεων, στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, στην εκμάθηση της γλώσσας και στις δραστηριότητες που σχετίζονται με το παιχνίδι, τη σκέψη και την φαντασία. Ο αυτισμός φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια αφού 4 στα 5 άτομα με αυτισμό, είναι αγόρια.

Δυσκολίες στην τάξη

Τα παιδιά με αυτισμό αντιμετωπίζουν ποικίλες δυσκολίες στην γενική σχολική τάξη. Παρακάτω περιγράφονται κάποιες από αυτές τις δυσκολίες και την καθεμία ακολουθούν μικρές συμβουλές αντιμετώπισης.

Επικοινωνιακές και γλωσσικές δυσκολίες

Τα παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να εξηγήσουν τις ανάγκες τους ή να απαντήσουν σε μία ερώτηση, ιδιαίτερα αν ο συνομιλητής τους, επαναλαμβάνοντας την ερώτηση, αλλάξει τις λέξεις ή την δομή της πρότασης. Δυσκολία αντιμετωπίζουν επίσης στην επανάληψη ενός γεγονότος, διότι αδυνατούν να απομακρύνουν τις επουσιώδεις πληροφορίες καθώς επίσης και να φανταστούν ανθρώπους ή καταστάσεις που βρίσκονται εκτός των δικών τους εμπειριών.

• Δώστε οπτικές υποστηρίξεις για να βοηθήσετε την επικοινωνία και την ανάμνηση προσωπικών εμπειριών του παιδιού
• Χρησιμοποιήστε κλειστά και όχι ανοιχτά ερωτήματα
• Μην χρησιμοποιείτε μεταφορικές και υπονοημένες έννοιες, αλλά κυριολεκτική γλώσσα
• Συντάξτε μαζί με το παιδί μια λίστα με κοινά ιδιώματα και μεταφορές ώστε να τα κατακτήσει σιγά σιγά
• Διδάξτε κάθε δεξιότητα, θέμα ή ιδέα σε όλα τα πιθανά περιβάλλοντα, εκδοχές και τρόπους που μπορεί να εμφανιστούν. Τα παιδιά με αυτισμό βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολη την έννοια της γενίκευσης ή την εφαρμογή μιας δεξιότητας σε διαφορετικό περιβάλλον ή εκδοχή. Π.χ. Αν διδάσκετε την πρόσθεση, διδάξτε και την οριζόντια και την κάθετη. Μην αναμένετε από το παιδί να κατανοήσει πως είναι δύο τρόποι για την ίδια εργασία.

Προβλήματα στην κατανόηση και ακολούθηση οδηγιών.

Αρκετές φορές τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να φαίνεται ότι έχουν κατανοήσει μια οδηγία, όμως στην πραγματικότητα μπορεί απλά να ακολουθούν ή να αντιγράφουν μια κατάσταση. Για παράδειγμα, στην οδηγία του εκπαιδευτικού «Πάρτε όλοι τις τσάντες σας», που απευθύνεται σε ολόκληρη την τάξη, το παιδί μπορεί να μην κατανοεί την οδηγία, όμως παίρνει την τσάντα του επειδή αντιγράφει τα άλλα παιδιά. Τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό χρειάζονται χρόνο για να επεξεργαστούν μια εντολή και έχουν επίσης δυσκολία να στρέψουν την προσοχή τους από τη μια δραστηριότητα στην άλλη.

• Κερδίστε την προσοχή του παιδιού πριν δώσετε οποιαδήποτε οδηγία. Καλέστε το με το όνομα του, πηγαίνετε κοντά του, αγγίξτε το στον ώμο(αν δε το βρίσκει ενοχλητικό)
• Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα με οπτικές υποστηρίξεις, δραστηριότητες και φωτογραφίες
• Δώστε χρόνο στο παιδί για να επεξεργαστεί τις πληροφορίες
• Μετρήστε έξι δευτερόλεπτα πριν επαναλάβετε την οδηγία και χρησιμοποιείστε ακριβώς τις ίδιες λέξεις
• Χρησιμοποιείστε ένα οπτικό χρονοδιάγραμμα που θα επιτρέπει στα παιδιά να δουν τι θα κάνουν και πότε. Αυτό θα τους βοηθήσει να προετοιμαστούν για την αλλαγή των καθηκόντων τους και την ομαλή μετάβαση από την μια δραστηριότητα στην άλλη. Θα μειώσει την αβεβαιότητα και το άγχος και θα τους βοηθήσει να επικεντρωθούν στη μάθηση.

Κοινωνικές δεξιότητες και ευέλικτη σκέψη

Τα παιδιά με αυτισμό έχουν ελλειμματικές κοινωνικές δεξιότητες και είναι δύσκολο για εκείνα να ακολουθήσουν τους κανόνες της τάξης, τους κανόνες ενός παιχνιδιού, να καταλάβουν ποια συμπεριφορά είναι κοινωνικά κατάλληλη και τις επιδράσεις που θα έχει μια δικής τους ακατάλληλη συμπεριφορά στους άλλους, να κατανοήσουν την έννοια των προσωπικών αντικειμένων και του προσωπικού χώρου των συμμαθητών τους.

• Περάστε χρόνο εξηγώντας την έννοια του ιδιωτικού και του δημόσιου. Μπορείτε να χρησιμοποιήστε φωτογραφίες για να το υποστηρίξετε.
• Θέστε σαφείς και ρητούς κανόνες στην τάξη που θα βοηθήσουν όλους τους μαθητές, αλλά θα κάνουν και τα παιδιά με αυτισμό να καταλάβουν ευκολότερα τι ακριβώς περιμένετε από εκείνα. Μπορείτε να το υποστηρίξετε οπτικά, αναρτώντας έναν πίνακα κανόνων στην τάξη σας.
• Θέστε σαφείς συνέπειες για το «σπάσιμο» των κανόνων της τάξης. Αυτό θα αποτελέσει μια πρόκληση για τα παιδιά με αυτισμό, αφού η τήρηση τους θα χρησιμοποιηθεί ως ανταμοιβή και ενίσχυση καλής συμπεριφοράς.
• Χρησιμοποιήστε κοινωνικές ιστορίες για να εξηγήσετε τους “κοινωνικούς κανόνες” μιας συγκεκριμένης κατάστασης και πώς θα ήταν επιθυμητό οι άνθρωποι να συμπεριφέρονται.
• Εργαστείτε στην κατανόηση των συναισθημάτων. Κάνε το θέμα πιο ξεκάθαρο στο παιδί, συσχετίζοντας το κάθε συναίσθημα με μια εμπειρία του παιδιού. Εναλλακτικά, προσπαθήστε να δώσετε στο παιδί μια εμπειρία για μερικά συναισθήματα. Είναι ευκολότερο να καταλάβει την έννοια της ευτυχίας όταν αισθάνεται ήδη ευτυχισμένος.
• Εξηγείστε από την αρχή τους κανόνες ενός παιχνιδιού. Αν χρειάζεται απλοποιείστε τους. Προσδιορίστε το ρόλο του παιδιού στο παιχνίδι και τις δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξει. Εισάγετε το παιδί σε έναν «κύκλο φίλων» προκείμενου να βοηθηθεί αλλά και να «χτίσει» σχέση μαζί τους.

Αισθητηριακή ευαισθησία και ευέλικτη σκέψη

Εξαιτίας της αισθητηριακής ευαισθησίας πολλά παιδιά με αυτισμό μπορεί να αντισταθούν σε ορισμένες δραστηριότητες, υλικά ή καταστάσεις, όπως το παιχνίδι με την άμμο, η χρήση κόλλας σε χειροτεχνίες ή το παιχνίδι με σωματική επαφή. Επίσης, είναι δύσκολο να αντιμετωπίσουν τις αισθητηριακές τους διαταραχές (πολύ θόρυβο, φωτεινές εικόνες, κίνηση κτλ).

• Προετοιμάστε εκ των προτέρων το παιδί για την νέα κατάσταση ή δραστηριότητα ώστε να γνωρίζει τι να περιμένει
• Εισάγετε μια νέα αίσθηση (π.χ. κόλλα) σταδιακά
• Αν ο μαθητής δεν μπορεί να ξεπεράσει την αισθητηριακή του δυσκολία, προσφέρετε μια άλλη δραστηριότητα
• Εισάγετε μια νέα αίσθηση βασιζόμενοι στα ενδιαφέροντα του παιδιού, π.χ. η πλαστελίνη κάνει τους δεινόσαυρους να φαίνονται μεγαλύτεροι
• Ορίστε μια ήσυχη και χωρίς αναστάτωση περιοχή μελέτης για το παιδί, ώστε να μην αποσπάται η προσοχή του από περιβαλλοντικά ερεθίσματα
• Αποφύγετε τις πολύ φωτεινές και περίπλοκες με πολλές πληροφορίες εικόνες

Οι παραπάνω συμβουλές δεν είναι εφαρμόσιμες σε όλα τα παιδιά με αυτισμό, αλλά πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα με την συμπεριφορά και τις ανάγκες του παιδιού. Η διδασκαλία είναι μια αμφίδρομη και δυναμική διαδικασία, από την οποία δεν ωφελείται μόνο ο μαθητής αλλά και ο εκπαιδευτικός.

Δημιουργήστε λοιπόν τάξεις φιλικές στον αυτισμό!

Δείξτε την ευαισθησία σας στις ανάγκες των μαθητών και κοιτάξτε τον κόσμο από τα μάτια τους!

Μπότση Ευανθία

Φιλόλογος-

μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ειδικής Αγωγής

πηγή eidikospaidagogos.gr