Τα παιδιά του χθες και του τώρα

Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για τα παιδιά της εποχής μας. Για τα σύγχρονα παιδιά. Για τα παιδιά σαν ανθρώπους γενικά και όχι μόνο τα υγιή και τα άρρωστα, τα εμβόλια τους, τη διατροφή τους, την περιποίηση και τον ύπνο τους, τα ψυχοκινητικά τους, το μεγάλωμα τους. Και νιώθω πως κοιτώντας τα παιδιά μας, ξεχάσαμε τα παιδιά των γονιών μας, των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Γιατί, πώς να γράψεις τη σύγχρονη ιστορία, εάν δεν γνωρίζεις τι έγινε πριν από αυτήν; Με τι μέτρο να συγκρίνουμε και τελικώς να ανακουφιστούμε ή να αγχωθούμε; Γιατί μην μου πείτε ότι δεν υπάρχει πάντα η σύγκριση στο υποσυνείδητο του νου.

Τα παιδιά μας, λοιπόν, αυτά του 2000 και μετά, είναι… πώς είναι; Πώς μεγαλώνουν; Σωστά; Λάθος; Και τι είναι σωστό; Υπάρχει σωστό και λάθος; Δεν ξέρω ειλικρινά. Οι παππούδες συχνά λένε πως τα σημερινά παιδιά είναι πιο έξυπνα. Επειδή μπορούν και σέρνουν το ακροδάκτυλο σε μια οθόνη και ταΐζουν ένα ψεύτικο γατί. Όμως η νοημοσύνη έχει 9 διαφορετικές μορφές σύμφωνα με τον Gardner. Τα παιδιά μας είναι συναισθηματικά πιο έξυπνα; Είναι κοινωνικά πιο έξυπνα; Έχουν υψηλή χωρική νοημοσύνη και πόσο μάλλον διαπροσωπική;

Τα σημερινά παιδιά έχουν κατακλύσει τα κέντρα εργοθεραπείας και λογοθεραπείας. Τα κατά τ’ άλλα πιο οξυδερκή. Μάλιστα συχνά δεν μας πάει ο νους ότι κάτι τρέχει με το παιδί μας. Αφού κάνει ποδήλατο, πάει μπαλέτο, καράτε, ποδόσφαιρο, πώς γίνεται να υστερεί κινητικά; Και οι αερόσολες, τα φαντεζί παπούτσια και ο λοιπός αθλητικός εξοπλισμός; Πάνε χαμένα; Και όμως, παρατηρώντας τα σημερινά παιδιά βλέπω πως εύκολα σκοντάφτουν, είναι απρόσεκτα στο δρόμο, έχουν χαλαρούς κορμούς, στηρίζονται όπου βρουν και όπως να ‘ναι, χωρίς να σκεφτούν τις επόμενες κινήσεις τους, χωρίς να οργανώνουν στο μυαλό τους την εκτέλεση μια κίνησης. Άραγε, οι παλιότερες γενιές που έπαιζαν ποδόσφαιρο ξυπόλυτες και που δεν είχαν την φανέλα του Μέσι, μήπως είχαν πιο σταθερό κορμί; Μήπως οι παλιότερες γενιές που τσούλαγαν στις τσουλήθρες αυτοσχέδιων παιδικών χαρών με χαλίκι ήξεραν καλύτερα τον κίνδυνο και πώς να τον αντιμετωπίσουν; Άραγε, αν ξηλώσει κάποιος το μαλακό δάπεδο από τις παιδικές χαρές τα παιδιά μας θα την παλέψουν με το χαλίκι;

Μια ευφυής φυσιοθεραπεύτρια μου έλεγε πόσο λάθος είναι τα αφρολέξ δάπεδα στα πάρκα. Είναι σαν το μποτάκι που πριν λίγα χρόνια πίστευαν ότι πρέπει να φορά ένα μωρό για να ενδυναμώσει τον αστράγαλο και τώρα ξέρουμε ότι είναι λάθος γιατί ατροφούν οι μύες και δεν αφήνουμε τον αστράγαλο με τους συνδέσμους και τα οστά του να εξασκηθούν για να βρουν ισορροπία. Μήπως τα σύγχρονα παιδιά πέφτουν θύμα της υπερπροστασίας μας, σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια, όπου έπεφταν θύμα της χαλαρότητας και ούτε καν ειδικό καθισματάκι στο αυτοκίνητο δεν είχαν;

Γνωστικά, ωστόσο, τα σύγχρονα παιδιά είναι σε προχωρημένο επίπεδο. Από την μαύρη εποχή του αναλφαβητισμού, έχουμε φτάσει να γράφουν τον όνομα τους από τα τέσσερα τους. Τα ερεθίσματα και οι πληροφορίες είναι παντού, διαθέσιμα για όλους. Σε αυτήν την πρόοδο έχει παίξει ρόλο και ο σύγχρονος γονέας, ο οποίος πλέον αφιερώνει χρόνο στα παιδιά του. Παρόλα αυτά, ενώ τα παιδιά ξέρουν περισσότερα, χρησιμοποιούν λιγότερα. Οι λέξεις της καθημερινότητας των παιδιών μας είναι περιορισμένες σε αριθμό και σε νόημα. Στα μηνύματα αγάπης απαντούν με καρδούλες και άλλα εικονίδια, που δεν χρειάζονται ταχυπαλμίες και ερυθρές παρειές, παρά μόνο ακροδάκτυλα σε εγρήγορση. Το φλερτ είναι ψηφιακό, εκ του ασφαλούς και εξ αποστάσεως. Το συναίσθημα ενίοτε είναι ένα πιξελάκι στην οθόνη.

Τα σύγχρονα παιδιά προστατεύονται από τα πιο θανατηφόρα λοιμώδη νοσήματα, νοσούν όμως από αυτοάνοσα. Η πλημμελής δημόσια υγιεινή έδωσε τη θέση της στην πλήρη αποστείρωση και η φυματίωση στην νόσο του Crohn και την κοιλιοκάκη.

Τα σύγχρονα παιδιά παίρνουν πλέον πιο εύκολα αντι-ψυχωσικά και αντικαταθλιπτικά από ό,τι παλαιότερα. Λαμβάνουν μέρος σε συνεδρίες και οικογενειακές συμβουλευτικές. Παράλληλα οι ψυχολόγοι τούς εξοπλίζουν με περισσή αυτοπεποίθηση, έτσι ώστε να νιώθουν ότι δεν κάνουν τίποτα λάθος. Τα παιδιά των γονιών μας και των γιαγιάδων μας συνήθιζαν να παίρνουν όλο το φταίξιμο επάνω τους.

Τα σύγχρονα παιδιά είναι συχνά μοναχοπαίδια. Οι σύγχρονοι γονείς αργούν να γίνουν γονείς, φοβούνται να ξαναγίνουν, είναι κουρασμένοι να το ξαναπεράσουν. Τα σύγχρονα παιδιά είναι μόνα στο σπίτι. Είναι όπως έλεγε ο φίλος και συνάδελφος-μοναχοπαίδι κι ο ίδιος- «σαν να σαι ο μόνος ειδικευόμενος σε μια κλινική που έχει μόνο επιμελητές, σου λείπει η αίσθηση της συμμαχίας ενάντια στην ανώτερη βαθμίδα». Σκέφτομαι πως είναι σίγουρα πιο δύσκολο να αντιμετωπίσεις τον ρεαλισμό της κοινωνίας, όταν δεν έχεις μάθει να μοιράζεσαι ή να διεκδικείς. Και πλέον τα μοναχοπαίδια είναι δραματικά περισσότερα. Πιθανώς, σε κάποια χρόνια οι κοινωνίες να απαρτίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από μοναχοπαίδια, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το πνεύμα της συλλογικότητας. Τα παιδιά των γονιών μας και των παππούδων μας έχουν μοιραστεί τις στερήσεις και τις χαρές, το ίδιο πάτωμα, το ίδιο τραπέζι και ποτήρι.

Τα σύγχρονα παιδιά φροντίζουν περισσότερο το σώμα τους. Καπνίζουν λιγότερο, γυμνάζονται πιο συστηματικά, τρέφονται πιο ποιοτικά. Τα δόντια πιο λευκά, το σώμα πιο μυώδες, οι σέλφι πιο εντυπωσιακές από ό,τι θα ήταν πριν από είκοσι χρόνια.

Τα σύγχρονα παιδιά έχουν περισσότερες ευκαιρίες να αναπτύξουν το ταλέντο τους, αλλά τελικά λιγότερες δουλειές. Οι δυνατότητες να γνωρίζουν από νωρίς την κλίση τους είναι περισσότερες. Κι όμως, έχουν την τάση να ζουν λιγότερο σαν καριερίστες και περισσότερο σαν άνθρωποι που νοιάζονται να ζουν ποιοτικά. Ίσως τους βοηθά και η οικονομική ασφάλεια κάποιων προηγούμενων ετών ή η συνειδητοποίηση των επερχόμενων δύσκολων.

Τα σύγχρονα παιδιά είναι γενικά πιο συνειδητοποιημένα. Όχι απαραίτητα φιλοσοφημένα, αλλά κάποια σκαλοπάτια παραπάνω γνώστες των παγκοσμίων γεγονότων. Λίγο τα fake news, λίγο η παγκόσμια απομυθοποίηση, πάντως περισσότερο πονηρεμένοι οι νέοι σήμερα.

Τα σύγχρονα παιδιά χαίρονται σχεδόν εξίσου και τους δύο γονείς, αφού το πρότυπο του πατέρα-δουλευταρά έχει  σχεδόν αντικατασταθεί από τον γλυκό μπαμπά που θέλει και περνά χρόνο με τα παιδιά του. Αυτό σαν μοντέλο είναι η πρώτη φορά που εφαρμόζεται στο ανθρώπινο είδος και είμαι περίεργος για την επιρροή του.

Τα σύγχρονα παιδιά είναι παιδιά του tablet και του καναπέ, όπως κατηγορούνται. Και τι φταίνε; Τα παιδιά των γονιών μας και των παππούδων μας έφτιαξαν τους καναπέδες για να κάθονται σήμερα αυτά, κι όμως ο Άνθρωπος σε γενικές γραμμές δεν αλλάζει. Μόνο η τεχνολογία εξελίσσεται και τον κάνει να φαίνεται διαφορετικός. Κάποιες συνήθειες έχουν μεταβάλει την καθημερινότητα και τα ερεθίσματα στη ζωή των σημερινών παιδιών, όμως το ζωώδες ένστικτο του Ανθρώπου παραμένει ζωώδες. Αντίστοιχα και το χάσμα γενεών είναι ένα ποτήρι, το ίδιο και απαράλλαχτο, αιώνες τώρα. Οφείλουμε να το κοιτάμε μισογεμάτο και να προσπαθούμε να καλύψουμε το άλλο μισό, με αυτό που μας φωνάζει η επόμενη γενιά… ελπίζοντας κάποτε ο κόσμος να πάψει «να προχωρεί με φωτιά και με μαχαίρι».

Ο Ιορδάνης Παπαδόπουλος είναι παιδίατρος στο νοσοκομείο Σύρου, iordanispapado@hotmail.com

πηγή