Τα στάδια ανάπτυξης της γραφής

Η ικανότητα της γραφής του παιδιού εμφανίζεται ήδη από τους πρώτους μήνες της ζωής του και σταθεροποιείται όσο αυτό μεγαλώνει. Τα παιδιά κατακτούν την ικανότητά τους αυτή σε μία εξελικτική πορεία περνώντας από συγκεκριμένα στάδια. Τα στάδια εξέλιξης της γραφής είναι τα εξής:

• Το στάδιο μουτζουρώματος (2 – 3 ετών): Στο στάδιο αυτό το παιδί δημιουργεί τυχαία σημάδια, μουτζούρες, πάνω στο χαρτί. Όπως τα παιδιά φλυαρούν, πριν μάθουν να χρησιμοποιούν ορθά τις λέξεις, έτσι χρησιμοποιούν και τα εργαλεία γραφής στην πρώτη επαφή μαζί τους. Πρόκειται για σημάδια μεταξύ γραφής και ζωγραφικής, που εισάγουν στην ουσία το παιδί στον γραπτό λόγο.
• Το γραμμικό επαναλαμβανόμενο στάδιο (3 – 4 ετών): Το παιδί σε αυτό το στάδιο αρχίζει να ανακαλύπτει πως η γραφή είναι κυρίως οριζόντια και πως τα γράμματα τοποθετούνται σε μία σειρά κατά μήκος της σελίδας. Θεωρούν, επίσης, πως μία λέξη που αναφέρεται σε κάτι μεγάλο έχει τη μορφή μιας μακρύτερης γραμμής και το αντίθετο. Το παιδί ψάχνει για συγκεκριμένες συνδέσεις μεταξύ των λέξεων και των εννοιολογικών τους περιεχομένων.
• Το στάδιο αντιγραφής τυχαίων γραμμάτων (4 – 5 ετών): Το παιδί κατανοεί σταδιακά ποιοι τύποι είναι αποδεκτοί ως γράμματα και τα χρησιμοποιεί με τυχαία σειρά για να αναφερθεί σε λέξεις ή προτάσεις. Σε αυτό το στάδιο το παιδί συνήθως φτιάχνει σειρές γραμμάτων που δεν αντιστοιχούν στους ήχους των λέξεων στις οποίες υποτίθεται ότι αναφέρονται.
• Το στάδιο φωνητικής γραφής (5 – 6 ετών): Στο στάδιο αυτό το παιδί αρχίζει να συνειδητοποιεί τη σχέση μεταξύ γραμμάτων και ήχων. Είναι το στάδιο, λοιπόν, που το παιδί αρχίζει να κατακτά τη φωνολογική ενημερότητα. Η αρχή αυτού του σταδίου συχνά περιγράφεται ως γραφή γράμματος – ονόματος, γιατί μπορούν να αντιστοιχίζουν το γράφημα με το φώνημα.
• Το στάδιο μεταβατικής ορθογραφίας (6 – 7 ετών): Όσο το παιδί αντιλαμβάνεται το σύστημα του γραπτού λόγου, αρχίζει να κατακτά και τους κανόνες του. Αν και η ορθογραφία του μέχρι αυτό το σημείο είναι φωνητική, το παιδί αρχίζει να γράφει κάποιες λέξεις με τη συμβατική ορθογραφία. Η γραφή του παιδιού πλέον γίνεται ευανάγνωστη. Το στάδιο αυτό ονομάζεται μεταβατικό για το γεγονός ότι το παιδί περνά από τη φωνητική στην καθορισμένη και στη συμβατική ορθογραφία.
• Το στάδιο της συμβατικής ορθογραφίας (Α’ δημοτικού και μετά): Στο στάδιο αυτό το παιδί επιτυγχάνει το μέγιστο αποτέλεσμα στα πλαίσια της συμβατικής ορθογραφίας. Το παιδί, δηλαδή, έχει καταφέρει να αποκωδικοποιήσει τον γραπτό λόγο και μπορεί πλέον να ακολουθεί τα συμβατικά πρότυπα για τη γραφή.

Είναι σημαντικό γονείς και εκπαιδευτικοί να θυμούνται ότι το κάθε παιδί είναι μοναδικό κι έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης της ικανότητας της γραφής. Ωστόσο, η μεγάλη καθυστέρηση κατάκτησης κάποιου σταδίου ίσως να κρύβει κάποια δυσκολία του παιδιού που χρειάζεται αξιολόγηση και παρέμβαση. Η υποστήριξη και η εξάσκηση είναι τα κλειδιά για την ομαλή κατάκτηση των σταδίων της ανάπτυξης της γραφής.

Φώτης Παπαναστασίου

Ειδικός Παιδαγωγός – Συγγραφέας

Επιστημονικός Σύμβουλος του Τομέα Ειδικής Αγωγής του Μητροπολιτικού Κολλεγίου

Επιστημονικός Διευθυντής του Πρότυπου Κέντρου Ειδικών Θεραπειών «Παιδίων Πλεύση»

eidikospaidagogos.gr | Μητροπολιτικό Κολλέγιο | Παιδίων Πλεύση