Πως βοηθάμε ένα ντροπαλό παιδί;

Τα παιδιά έχουν τον δικό τους, μοναδικό τρόπο να εκφράζονται και να δείχνουν τα συναισθήματά τους… Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Της Τάνιας Μπαγέρη, Συμβουλευτικής Ψυχολόγου, www.taniabageri.gr

Κι όμως, πολύ συχνά γύρω μας βλέπουμε παιδιά όλων των ηλικιών, από νήπια μέχρι και εφήβους, να δυσκολεύονται να παίξουν με τους συνομηλίκους τους, να ντρέπονται να «ανοιχτούν» στο περιβάλλον γύρω τους και να μένουν, σχεδόν πάντα, στο… παρασκήνιο- στην παιδική χαρά, το σχολείο, στα πάρτι ή τις οικογενειακές συναθροίσεις.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς θα κάνουμε το «ντροπαλό» παιδί να… λυθεί και να συνυπάρξει αρμονικά και ισότιμα με το περιβάλλον γύρω του;

Σε γενικές γραμμές, ντροπαλό παιδί είναι αυτό το οποίο δυσκολεύεται στις κοινωνικές επαφές και στην αλληλεπίδραση, ειδικά με όσους δεν γνωρίζει καλά. Ερχόμενο σε επαφή με νέα πρόσωπα, δυσκολεύεται να κάνει την πρώτη κίνηση, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα στερηθεί το παιχνίδι ή την παρέα των άλλων παιδιών και γενικά των γύρω του.

Ντροπαλό και κλειστό παιδί είναι το ίδιο πράγμα;

Οι δύο έννοιες δεν είναι ταυτόσημες, αποδίδουν όμως με ακρίβεια, η μεν πρώτη τη συναισθηματική κατάσταση, η δε δεύτερη το συμπεριφορικό αποτέλεσμα της ντροπής. Ωστόσο, το συναίσθημα της ντροπής δεν εκδηλώνεται πάντοτε με «κλειστότητα». Μπορεί να εκδηλωθεί και με τον αντίθετο τρόπο.

Γιατί ένα παιδί είναι ντροπαλό;

Τι είναι όμως αυτό που δημιουργεί σε ορισμένα παιδιά τη ντροπή που εκδηλώνεται με το έντονο εσωτερικό βίωμα του άγχους; Οι παράγοντες εμφάνισής της είναι ποικίλοι και σχετίζονται τόσο με την ιδιοσυγκρασία -τα εγγενή θα λέγαμε χαρακτηριστικά του παιδιού, όσο και με το περιβάλλον του- κυρίως το οικογενειακό.

Ένας γονιός που είναι συνεχώς επικριτικός με το παιδί του επειδή δεν ανταποκρίνεται στις κοινωνικές συναναστροφές όπως θα ήθελε ο ίδιος, ή ένας γονιός ιδιαίτερα εξωστρεφής ή πληθωρικός σαν προσωπικότητα, μπορεί να φέρει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα.

Επιπλέον, ένας ντροπαλός και συνεσταλμένος γονιός, μπορεί να εμφυσήσει την συμπεριφορά του στο παιδί. Σε άλλες περιπτώσεις, το παιδί γίνεται ντροπαλό ως αποτέλεσμα της ύπαρξης ενός επιβαρυμένου από το στρες περιβάλλοντος (λόγω έλλειψης υποστήριξης κ.ο.κ.) ή ενός ναρκισσιστικού οικογενειακού περιβάλλοντος, όπου η απαίτηση να ικανοποιήσει το παιδί τα όνειρα των γονέων του είναι έντονη. Και στις δύο περιπτώσεις, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι το εσωτερικό βίωμα του άγχους κυρίως σε ότι αφορά τις εξωτερικές απαιτήσεις, απέναντι στις οποίες το παιδί καλείται να συμμορφωθεί, ώστε να μην χάσει (αυτό είναι το τίμημα της αποτυχίας) τη γονική αγάπη και στοργή.

Πώς θα βοηθήσω το ντροπαλό παιδί μου να… λυθεί

Λειτουργήστε ως παράδειγμα. Φροντίστε να είστε θετικοί στις συναναστροφές σας με τους άλλους ανθρώπους.

Προσέξτε τις αντιδράσεις του παιδιού. Εντοπίστε τις κοινωνικές καταστάσεις που επιδεινώνουν τη συστολή του.

Μόλις καταλάβετε καλύτερα τις ανησυχίες του, μιλήστε του και εργαστείτε από κοινού για τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Ίσως στην αρχή να φανεί αστείο στο παιδί να εξασκηθεί λέγοντας «γεια σε ένα πάρτι γενεθλίων ή να συστήσει τον εαυτό π.χ. στην τάξη», αλλά αυτό θα το βοηθήσει να αισθάνεται άνετα στην πρώτη επαφή του με καινούργια πρόσωπα.

Εξηγήστε του ότι είναι φυσιολογικό να νιώθουμε ανήσυχοι και ντροπαλοί όταν ξεκινάμε μια νέα τάξη ή συναντάμε νέους ανθρώπους.

Διηγηθείτε μια δική σας ιστορία, για το πώς ξεπεράσατε μια δύσκολη στιγμή ή τη δική σας συστολή.

Βοηθήστε το να αναπτύξει «δίκτυο». Ενθαρρύνετε το μικρό σας να συμμετέχει σε εξωσχολικές δραστηριότητες. Το σημαντικό βέβαια είναι, να βρεθεί κάτι που του ταιριάζει και του αρέσει.

Να γνωρίζετε πότε πρέπει να κάνετε πίσω. Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ του να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει τη συστολή του και να το παρενοχλείτε με συνεχείς συμβουλές για το πώς να είναι πιο εξωστρεφές. Μην ξεχνάτε, ότι η ιδιοσυγκρασία του παιδιού σας δεν είναι αντανάκλαση της δικής σας. Εφόσον έχει κάποιους φίλους, είναι ευχαριστημένο και λειτουργεί σαν μαθητής και μέλος της οικογένειας όλα είναι καλά. Πείτε ένα μπράβο για την προσπάθειά του να είναι κοινωνικό και συμβουλέψτε το όταν σας το ζητήσει. Αυτό αρκεί.

“Το παιδί μου είναι ντροπαλό”. Αποφύγετε τέτοιες εκφράσεις. Σπάνια είναι καλό για ένα παιδί να έχει μια «ετικέτα», που του ασκεί υπερβολική πίεση. Μπορεί το ίδιο να μην θεωρεί τον εαυτό του ντροπαλό. Αν όμως εσείς το λέτε συνέχεια, θα το πιστέψει και το ίδιο. Επίσης, το παιδί σας μπορεί να μην θεωρεί τη συστολή του εμπόδιο. Όταν όμως το αναφέρετε συνέχεια, θα καταλήξει να το θεωρεί ελάττωμα. Είναι καλύτερο να λέτε “χρειάζεται λίγο χρόνο για να συνηθίσει μια νέα κατάσταση”, από το να το χαρακτηρίσετε «ντροπαλό».

Ενθαρρύνετέ το, αφήνοντας να σας «ακούσει τυχαία» να μιλάτε με ενθουσιασμό για το πόσο φιλικό έχει γίνει με τους συμμαθητές του και τη θαυμάσια προσπάθεια που κάνει για να γίνει πιο κοινωνικό.

Χρειάζεται το ντροπαλό παιδί μου επαγγελματική βοήθεια;

Η συστολή μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό εμπόδιο στο δρόμο του παιδιού. Όχι όμως κάτι το φοβερό. Με λίγη προσπάθεια και ενθάρρυνση, ακόμη και τα πιο ντροπαλά παιδιά μπορούν να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Ίσως έχουν λιγότερους φίλους από άλλα παιδιά, αλλά οι φιλίες που έχουν θα είναι εξίσου καλές.

Η συνδρομή ενός ειδικού θεραπευτή είναι αναγκαία μόνο όταν το παιδί παρουσιάζει έντονες αναστολές, δηλαδή την εικόνα ενός κλειστού και φοβισμένου παιδιού. Κι αυτό γιατί η δυσκολία του παιδιού να συνδεθεί με την ομάδα των συνομηλίκων αποτελεσματικά αποτελεί παράγοντα ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας, παραβατικής συμπεριφοράς, κατάθλιψης ή χρόνιου στρες.

Σε κάποιες, περιορισμένες ή και ακραίες περιπτώσεις, η αδυναμία σύνδεσης του παιδιού με το περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας, με τραγικά αποτελέσματα -κυρίως στην εφηβεία (κατάθλιψη, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών κ.ά.

πηγή www.familylife.gr