Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών – Ο αντίκτυπος στην ενήλικη ζωή

Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών είναι πολυδιάστατη και απαιτεί μια διεπιστημονική προσέγγιση, καθώς καμία επιστήμη δεν μπορεί να λειτουργήσει από μόνη της. Η τρέχουσα ειδησεογραφία αναφέρει υποθέσεις παιδιών που δέχτηκαν παρενόχληση ή σεξουαλική κακοποίηση. Ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» μαζί με τον ψυχολόγο του Εθνικού Κέντρου Εξαφανισμένων – Κακοποιημένων Παιδιών ενημερώνουν, συμβουλεύουν και προστατεύουν το δικαίωμα στην υγεία και στη ζωή χωρίς βία.

Ρεπορτάζ: Kέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη

Η βία και η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη γενικότερη έννοια της προστασίας του παιδιού.

Στέφανος Αλεβίζος, ψυχολόγος – συντονιστής του Εθνικού Κέντρου για εξαφανίσεις και παιδιά θύματα εκμετάλλευσης

Ως σεξουαλική κακοποίηση έχει οριστεί η συμμετοχή του παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα την οποία δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι σε θέση να δώσει συγκατάθεση ή για την οποία το παιδί δεν είναι αναπτυξιακά διατεθειμένο ή αλλιώς παραβιάζει τους νόμους ή τα κοινωνικά ταμπού της κοινωνίας (Κrug et al., 2002).

Ο ψυχολόγος και συντονιστής του Εθνικού Κέντρου για τις εξαφανίσεις και τα παιδιά θύματα εκμετάλλευσης, Στέφανος Αλεβίζος, παραχώρησε συνέντευξη στο health4U.gr, απαντώντας σε πολύ σημαντικά ερωτήματα που απασχολούν και θα συνεχίσουν να απασχολούν την κοινωνία.

Τα πρώτα βήματα ανταπόκρισης του «Χαμόγελου του Παιδιού»

Ο Οργανισμός «Χαμόγελο του Παιδιού» ακολουθεί συγκεκριμένα βήματα που στοχεύουν στην προστασία των κακοποιημένων παιδιών. Τα βήματα αυτά, όπως αναφέρει ο κ. Αλεβίζος, εξαρτώνται από το ποιος θα πραγματοποιήσει την κλήση. «Αν μας ενημερώσει το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού, ήτοι η γειτονιά, τότε εκείνο που κάνουμε είναι να συντάξουμε άμεσα μια αναφορά, η οποία θα σταλθεί στον αρμόδιο εισαγγελέα, προκειμένου να διερευνηθούν οι συνθήκες διαβίωσης του παιδιού».

Σε περίπτωση όμως που κάποιος ενημερώσει ότι ένα παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο -σε πραγματικό χρόνο-, τότε πραγματοποιείται μια διαδικασία που ονομάζεται «επιτόπια παρέμβαση», όπου σε συνεργασία με την αστυνομία, και πάντα με την έγκριση των εισαγγελικών αρχών, παρεμβαίνουν στο σημείο, απομακρύνοντας το παιδί από τον κίνδυνο. Το ίδιο συμβαίνει και  στην περίπτωση που καλέσει το ίδιο το παιδί. «Εκείνο που ενώνει τις τρεις περιπτώσεις είναι η έννοια της αμεσότητας. Η αμεσότητα και η συνεργασία με την αστυνομία και την Εισαγγελία βοηθούν στο να γλιτώσει το παιδί από τον κίνδυνο», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Στη συνέχεια υπάρχει ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι να έρθει το παιδί στα σπίτια φιλοξενίας του «Χαμόγελου». Αυτό είναι τα δημόσια νοσοκομεία. Μόλις το παιδί-θύμα απομακρυνθεί από το οικογενειακό του περιβάλλον, πηγαίνει απευθείας σε ένα δημόσιο νοσοκομείο για έναν πλήρη ιατρικό έλεγχο. «Το νοσοκομείο αποτελεί έναν μεταβατικό χώρο φιλοξενίας του παιδιού, αφού στην Ελλάδα δεν υπάρχουν άλλοι προσωρινοί, διαμορφωμένοι χώροι φιλοξενίας. Από εκεί και έπειτα κρίνεται αν το παιδί θα οδηγηθεί σε έναν χώρο φιλοξενίας, όπως είναι ο Οργανισμός μας, ή αν θα επιστρέψει στο οικογενειακό ή ευρύτερο περιβάλλον, στους παππούδες, σε κάποιον θείο ή θεία», συνεχίζει.

Ο ψυχικός κόσμος των παιδιών

Κατά τη διάρκεια της απομάκρυνσης των παιδιών που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά από το οικογενειακό τους περιβάλλον βρίσκονται σε κατάσταση σοκ. Γι’ αυτό και το «Χαμόγελο του Παιδιού» παρεμβαίνει άμεσα, φροντίζοντας για τη σωστή πλαισίωση. «Από τη στιγμή που το κακοποιημένο παιδί έρθει στα σπίτια μας, με υπομονή, φροντίδα αλλά και με την κατάλληλη διεπιστημονική ομάδα φροντίζουμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του και να καλύψουμε τις ανάγκες του. Το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον οικογενειακού κλίματος», συμπληρώνει.

«Ο βιασμός αποτελεί κομμάτι της ζωής του κακοποιημένου παιδιού. Αποτελεί ταυτότητα της ζωής του, αλλά όχι ολόκληρη τη ζωή του. Εμείς δεν σκοπεύουμε να αλλάξουμε την ταυτότητα των παιδιών. Αντιθέτως, επιδιώκουμε να συμφιλιωθούν με την πραγματικότητα και να αγαπήσουν τους εαυτούς τους», τονίζει ο πρόεδρος του «Χαμόγελου του Παιδιού» Κώστας Γιαννόπουλος.

Ο αντίκτυπος της πράξης στη μετέπειτα ενήλικη ζωή 

Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας. Πρόκειται για ένα πρόβλημα που μπορεί να συμβεί στην παιδική ή εφηβική ηλικία και τα τραύματα που φέρει είναι πιθανό να το ακολουθούν και στη μετέπειτα ενήλικη ζωή του. Σύμφωνα με τον κ. Αλεβίζο, πολλά από τα άτομα που έχουν βιώσει τουλάχιστον μία φορά σεξουαλική παρενόχληση/κακοποίηση μπορεί να αναπτύξουν προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις ή άλλα σεξουαλικά προβλήματα. Επίσης, φαινόμενα αλκοολισμού ή ναρκωτικών ουσιών είναι συνήθη. Δυστυχώς, δεν είναι λίγες οι φορές που επικρατεί ο αυτοκτονικός ιδεασμός. Όπως εύλογα διαπιστώνεται, πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρη την κοινωνία, αφού ο ενήλικος πλέον ζει και πορεύεται στην κοινωνία αλληλεπιδρώντας με πολλούς.

Η σεξουαλική κακοποίηση αποτελεί το ειδεχθέστερο των εγκλημάτων και αφήνει το αποτύπωμά της στην ψυχολογία του παιδιού. Πολλές εκφράσεις παιδοψυχολογίας, όπως είναι η κατάθλιψη, τα σεξουαλικά προβλήματα, διάφορα σύνδρομα, σχετίζονται με την εμπειρία της κακοποίησης. Το παιδί-ενήλικος δεν βγαίνει αλώβητος από αυτή τη διαδικασία. Όμως, η επιστήμη έχει προχωρήσει τόσο πολύ, που πλέον είναι σε θέση να προσφέρει «διορθωτικές εμπειρίες» στο παιδί.

Οι επιστήμονες μπορούν να δώσουν τα κατάλληλα ερεθίσματα και προτροπές ώστε το παιδί να μπορέσει να διαχειριστεί το τραύμα του. «Χρησιμοποιώ πολύ συνειδητά τις λέξεις -το παιδί να διαχειριστεί-, καθώς το παιδί είναι εκείνο που θα καταφέρει να συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί και πώς θα καταφέρει να το διαχειριστεί. Οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι, το προσωπικό φροντίδας απλά θα του δημιουργήσουν τις συνθήκες για να το επεξεργαστεί. Ποτέ δεν είναι αργά! Στη ζωή πρέπει να σκεφτόμαστε τι πρέπει να κάνουμε από εδώ και πέρα. Οποιοσδήποτε, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να ζητήσει βοήθεια και θα λάβει υπεύθυνη βοήθεια από το “Χαμόγελο”, μέσα από τη γραμμή 1056».

Αιώνια δέσμιοι των φυλακών τους;

Υπάρχουν πάμπολλες περιπτώσεις κακοποιημένων παιδιών που κατάφεραν και νίκησαν τους δαίμονές τους και σήμερα ζουν κανονικά με τον σύζυγο ή τη σύζυγό τους, έχοντας δημιουργήσει μια όμορφη, υγιή οικογένεια. «Υπάρχει ένα εξαιρετικό βιβλίο που λέγεται “Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας”. Αυτές οι φυλακές μπορούν να ανοίξουν κάποια στιγμή, γιατί κανείς δεν είναι δέσμιος των φυλακών του παρελθόντος. Η κακοποίηση είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας και όχι η ίδια η ταυτότητά μας. Αρκεί μόνο να το συνειδητοποιήσουμε και να ζητήσουμε βοήθεια. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν αρκεί μονάχα η αγάπη, χρειάζεται και η διεπιστημονική φροντίδα. Το “Χαμόγελο του Παιδιού” διαθέτει το μοναδικό θεραπευτικό κέντρο στην Ελλάδα για κακοποιημένα παιδιά, το οποίο βρίσκεται στη διάθεση όλων 24 ώρες το 24ωρο», καταλήγει ο ειδικός.

Το σκιαγράφημα του θύτη 

Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη κατηγορία ατόμων που ορίζουν τον κανόνα διάπραξης σεξουαλικής κακοποίησης. Κανείς δεν κυκλοφορεί με ταμπέλα στο κούτελο «Κακοποιώ παιδιά». Ο θύτης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε. Ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής τάξης, μορφωτικού επιπέδου και καταγωγής. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άτομα αυτά προέρχονται από το άμεσο ή έμμεσο οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού. Δεν είναι επίσης λίγες οι φορές που το παιδί μπορεί να πέσει θύμα κάποιου παιδόφιλου που το προσέγγισε μέσα από το διαδίκτυο.

Το Εθνικό Κέντρο για τις Εξαφανίσεις και τα Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» συνεργάζεται με οικογένειες, με στόχο να βοηθήσει τους γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Μαθαίνοντας πώς να αναγνωρίζουν τα σημάδια της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών, οι γονείς μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μείωση των επιπτώσεων της σεξουαλικής εκμετάλλευσής τους.

Βασικά σημάδια:

• Το παιδί εμφανίζει έντονο άγχος.
• Έχει αυτοκαταστροφικές τάσεις.
• Διαθέτει κακή σωματική υγιεινή.
• Απομονώνεται και δεν κοινωνικοποιείται.
• Παρουσιάζει αδικαιολόγητες πληγές και τραύματα.
• Έχει απρόβλεπτες και έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις.
• Ασχολείται έντονα με την περιοχή των γεννητικών οργάνων.
• Ανταποκρίνεται με παράξενο τρόπο όταν προσπαθεί κάποιος να το αγγίξει.
• Παρατηρείται σεξουαλική συμπεριφορά που δεν συνάδει με την ηλικία του παιδιού.
• Αισθάνεται φοβία προς συγκεκριμένους ανθρώπους και συγκεκριμένες τοποθεσίες.
• Απουσιάζει ή καθυστερεί συστηματικά να πάει σχολείο ή αρνείται να επιστρέψει σπίτι.

Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και Covid-19

Εν μέσω πανδημίας σημειώθηκε αύξηση της σεξουαλικής κακοποίησης. Ήδη τα τελευταία χρόνια σημειώνεται σημαντική αύξηση των κρουσμάτων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών και πιο πρόσφατα η κατάσταση επιδεινώθηκε εξαιτίας του Covid-19.

Ειδικότερα, αυτή τη χρονιά, ολόκληρη η ανθρωπότητα ήρθε αντιμέτωπη με τη ραγδαία εξάπλωση του ιού, η οποία έλαβε, εν τέλει, διαστάσεις πανδημίας. Το κυριότερο και ίσως αποτελεσματικότερο μέτρο για την καταπολέμηση του ιού ήταν ο εγκλεισμός των πολιτών, το λεγόμενο «lockdown». Όσο όμως το μέτρο αυτό συνέβαλε στη σημαντική μείωση των κρουσμάτων του ιού σε πολλές χώρες, τόσο αύξησε τα κρούσματα σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε παγκόσμιο επίπεδο.

Προστατέψτε τα παιδιά!

Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά να γνωρίζουν το σώμα τους και ότι έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν όταν δεν θέλουν να κάνουν ή να δεχτούν ένα άγγιγμα, ένα χάδι από κάποιον. Το σημαντικότερο είναι να δημιουργήσετε μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί, ώστε σε μια ανάλογη περίπτωση να μπορεί να έρθει να σας μιλήσει ακόμα και αν αισθάνεται (συν)ενοχή. Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι μπορούν να σας πουν οτιδήποτε και ότι είστε εκεί για να βοηθήσετε.

Ακούστε τα προσεκτικά και μην προβείτε σε οποιαδήποτε κριτική. Η σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας, των εκπαιδευτικών, των γονέων καθώς και των παιδιών για θέματα σεξουαλικότητας και σεξουαλικής υγείας προλαμβάνει τέτοια δυσάρεστα φαινόμενα, όπως αυτό της σεξουαλικής κακοποίησης.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα παιδιά βιώνουν αισθήματα ενοχής γι’ αυτό που συνέβη και αντιμετωπίζουν την κατάσταση σαν ένα «ένοχο οικογενειακό μυστικό». Για τον λόγο αυτό σπάνια ζητούν βοήθεια.

Προτάσεις εξάλειψης της παιδικής κακοποίησης

• Θεσμοποίηση σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία.
• Εκπαίδευση εμπλεκόμενων επαγγελματιών, ώστε να είναι ικανοί στην αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε περιστατικού.
• Νομική προστασία των επαγγελματιών που, ως οφείλουν, καταγγέλλουν περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιού.
• Δημιουργία θεραπευτικών κέντρων, στα οποία εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα θα πλαισιώνει κάθε παιδί – θύμα.
• Επιτάχυνση νομικών διαδικασιών. Στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών η διαδικασία αργεί εξουθενωτικά για τα παιδιά – θύματα με ολέθρια αποτελέσματα.
• Αυστηρότερες και παραδειγματικές ποινές όσων καταδικάζονται για σεξουαλικά εγκλήματα. Ποινή δίχως κανένα ελαφρυντικό και παραμονή σε σωφρονιστικά ιδρύματα υψίστης ασφαλείας.

Εάν υποψιάζεστε ότι ένα παιδί υφίσταται σεξουαλική κακοποίηση/παρενόχληση, επικοινωνήστε αμέσως με τις αρμόδιες αρχές ή καλέστε την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056!

πηγή health4u.gr