Η κατάθλιψη στα παιδιά είναι μια κατάσταση που δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Επειδή είναι δυνατόν να χρονίσει, απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά του παιδιού και των γονέων του για να την αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Είναι γνωστό ότι με την κατάθλιψη αυξάνει η επικινδυνότητα για απόπειρα αυτοκτονίας.

Επίσης, η κατάθλιψη στα παιδιά είναι μια κατάσταση που είναι δυνατόν να ξεφύγει τη διάγνωση. Τα παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και αντ’ αυτού παρουσιάζουν συνεχώς σωματικά συμπτώματα, ευερεθιστότητα, απομόνωση, κ.α. Ως αποτέλεσμα, το καταθλιπτικό παιδί που υποφέρει πολύ, δεν αντιμετωπίζεται και απορρίπτεται ως ενοχλητικό, τεμπέλικο ή άτακτο. Οι ενήλικες δηλαδή δεν αναγνωρίζουν εύκολα τα συμπτώματα της κατάθλιψης και δεν δίνουν τη δέουσα σημασία στο παιδί. Μερικές φορές, το πρώτο σύμπτωμα για το οποίο οι ενήλικες πρέπει να ενεργήσουν είναι η απόπειρα αυτοκτονίας. Επομένως, έχει μεγάλη σημασία να γίνεται έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της κατάθλιψης.

Επιδημιολογία
Έχει υπολογιστεί ότι το 2-4% των παιδιών πάσχουν από κατάθλιψη. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται με την ηλικία και φτάνει περίπου στο 13% για τα παιδιά των 10 ετών και περίπου στο 20-30% για άτομα στην όψιμη εφηβική και μετεφηβική ηλικία. Επίσης, έχει υπολογιστεί ότι περίπου 1 στα 5 παιδιά και έφηβοι που παραπέμπονται σε παιδοψυχιατρικά τμήματα μπορεί να παρουσιάζουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Διάγνωση
Σύμφωνα με τα έγκυρα συστήματα ταξινόμησης, η διάγνωση της κατάθλιψης έχει ως βασικό κριτήριο την ύπαρξη μιας διαταραχής του συναισθήματος με τη μορφή της δυσφορικής διάθεσης. Παράλληλα με αυτό συνήθως υπάρχει η αίσθηση της απώλειας της ευχαρίστησης από τη ζωή (ανηδονία). Τα διαγνωστικά κριτήρια της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSMIV), όταν έχουμε ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, αναφέρουν και τα εξής χαρακτηριστικά:

• Διαταραχή της όρεξης
• Αϋπνία ή υπερυπνία
• Ψυχοκινητική ανησυχία
• Έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης από τις συνήθεις δραστηριότητες
• Συγκέντρωση και επαναλαμβανόμενες ιδέες.

Δεν είναι εύκολο να διαγνωστεί η κατάθλιψη στα παιδιά και στους εφήβους. Είναι απαραίτητο να γίνει συνέντευξη του παιδιού ή του εφήβου χωρίς την παρουσία του γονιού. Τα ίδια τα παιδιά μπορούν να δώσουν καλύτερη περιγραφή για το πώς αισθάνονται. Ο γονείς μπορούν να δώσουν πληροφορίες για διαταραχή στις συμπεριφορές, ενώ πολύ συχνά δεν γνωρίζουν πως αισθάνονται τα παιδιά τους και ακόμα αγνοούν αν τα παιδιά τους παρουσιάζουν ιδέες αυτοκτονίας.

Πληροφορίες από το σχολείο και τους δασκάλους
Χρησιμοποίηση διάφορων ερωτηματολογίων, στα οποία απαντούν τα ίδια τα παιδιά, όπως το CDI (ερωτηματολόγιο παιδικής κατάθλιψης).
Γνωστή ημιδομημένη συνέντευξη είναι το kiddie-sads, το οποίο στηρίζεται στο διαγνωστικό σύστημα DSMIV. Σημαντικό είναι να αναζητείται κατά τη συνέντευξη η ύπαρξη ιδεών αυτοκτονίας και η απώλεια βάρους, τα οποία είναι ενδεικτικά για σοβαρές ψυχοπαθολογικές διαταραχές.

Κλινική εικόνα
Προσχολική ηλικία
Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά είναι δύσκολο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Παρουσιάζουν, όμως, κάποια χαρακτηριστικά συμπτώματα που είναι ενδεικτικά για την κατάθλιψη.Αυτά είναι:
Κλάμα ,άρνηση για λήψη τροφής, διαταραγμένος ύπνος, επιβράδυνση της σωματικής τους ανάπτυξης χωρίς να υπάρχουν οργανικά ευρήματα, απομόνωση και κούνημα εμπρός-πίσω (zocking), υπάρχουν επίσης ενδείξεις ελαφράς νοητικής υστέρησης.

Λανθάνουσα ηλικία
Τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Στην ηλικία αυτή η κατάθλιψη μπορεί να εκφραστεί με τα εξής συμπτώματα:

• Σχολική αποτυχία με δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής.
• Ευερεθιστότητα, δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις και αδυναμία να αντέξουν ακόμα και μικρές μετακινήσεις.
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι επίσης συχνά κοιλιακά άλγη, κεφαλαλγίες, εγκόπριση.

Στην ηλικία αυτή τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αλλά όχι ότι έχουν κατάθλιψη. Αναφέρουν ότι αισθάνονται πλήξη, ότι βαριούνται και ότι δεν έχουν ενδιαφέρον να κάνουν πράγματα.

Συνοσηρότητα της κατάθλιψης με άλλες ψυχιατρικές καταστάσεις\

Σε παιδιά με διάγνωση της κατάθλιψης μπορεί να παρουσιάζονται συμπτώματα που ανήκουν σε άλλες διαγνωστικές κατηγορίες.
Διαταραχές της διαγωγής

Αγχώδεις καταστάσεις
Μαθησιακές δυσκολίες
Άρνηση για σχολείο
Υπερκινητικότητα

Αιτιολογία της κατάθλιψης
Η αιτιολογία της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους φαίνεται να είναι πολυπαραγοντική και συμπεριλαμβάνει γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Στην προσχολική ηλικία τα παιδιά μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αλλά όχι την κατάθλιψη.
Τα παιδιά των καταθλιπτικών γονιών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν κατάθλιψη. Σε παιδιά με συγγενείς πρώτου βαθμού με κατάθλιψη παρατηρείται αύξηση της συχνότητας των καταθλιπτικών διαταραχών. Στις οικογένειες η αυξημένη συχνότητα της κατάθλιψης δεν οφείλεται μόνο σε βιολογικούς, αλλά και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η βιολογική υπόθεση υποστηρίζεται επίσης από το γεγονός ότι η κατάθλιψη στους ενήλικες αντιμετωπίζεται επιτυχώς με φαρμακευτική αγωγή. Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που να υποδεικνύουν ότι τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά στις θεραπείες της κατάθλιψης της παιδικής ηλικίας.