Ημικρανία εν καιρώ πανδημίας

Θωμοπούλου Σταυρούλα, Ειδική Νευρολόγος

Δυσκολίες διαχείρισης και πώς να τις αντιμετωπίσουμε

Η ημικρανία συνδέεται συχνά, μεταξύ άλλων, με την έντονη συναισθηματική φόρτιση και την εκδήλωση αυξημένου στρες και άγχους. Καθώς οι καταστάσεις αυτές παρουσιάζουν έξαρση κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19, επηρεάζοντας άμεσα τους ασθενείς και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν την ασθένειά τους, η ημικρανία και οι δυσκολίες που προκύπτουν λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας μπαίνουν στο μικροσκόπιο.

Περί Ημικρανίας

Η ημικρανία αποτελεί μία από τις συνηθέστερες μορφές περιοδικής κεφαλαλγίας, προσβάλλοντας έναν στους δέκα Έλληνες. Αφορά κυρίως άτομα αναπαραγωγικής ηλικίας (25 – 55 ετών), με επικράτηση στις γυναίκες. Στην πράξη, πρόκειται για κρίσεις δυνατού πονοκεφάλου, οι οποίες οδηγούν σε μειωμένη απόδοση στις καθημερινές δραστηριότητες, στην εργασία και την οικογένεια.

Έρευνες έχουν δείξει προφανή κληρονομική επιβάρυνση, στην περίπτωση των κεφαλαλγιών. Συγκεκριμένα, συγγενείς πρώτου βαθμού με ασθενείς με ημικρανία με αύρα, διατρέχουν 3,8 φορές αυξημένο κίνδυνο νόσησης, σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό. Αντιστοίχως, συγγενείς πρώτου βαθμού με ασθενείς με ημικρανία χωρίς αύρα, αντιμετωπίζουν 1,9 φορές αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν και οι ίδιοι.

Η ημικρανία αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή κεφαλαλγίας, η οποία εμφανίζεται με υποτροπιάζουσες κρίσεις που διαρκούν 4-72 ώρες, και εξελίσσεται σε 4 φάσεις:

• Την πρώιμη φάση, με εμφάνιση προειδοποιητικών συμπτωμάτων, όπως χασμουρητό, αίσθηση απώλειας ενέργειας, αλλαγή ψυχικής διάθεσης, εφιδρώσεις.
• Τη φάση της αύρας, η οποία εμφανίζεται μόνο στο 10% περίπου των ασθενών για 15-30 λεπτά και εκδηλώνεται με φωταψίες, μαύρα στίγματα στην όραση και άλλες οπτικές διαταραχές, όπως επίσης και μουδιάσματα ή ζαλάδα.
• Την κυρίως φάση της ημικρανίας, η οποία παρουσιάζει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
  1. Μονόπλευρη εντόπιση του πόνου
  2. Σφύζων χαρακτήρας (σαν παλμός, σαν σφυρί)
  3. Μέτρια ή μεγάλη ένταση, με επιδείνωση στην κόπωση
  4. Παράλληλη εκδήλωση ναυτίας ή ευαισθησίας στο φως και τον θόρυβο
• Τη φάση υποχώρησης του πόνου, κατά την οποία ο ασθενής επανέρχεται, παρουσιάζοντας εξάντληση.

Η περιοδικότητα και η ένταση των παραπάνω κρίσεων πυροδοτείται από:

• Στρεσογόνους παράγοντες, αυπνία, έντονη σωματική άσκηση, κόπωση.
• Ορμόνες, κυρίως τα οιστρογόνα. Πολλές γυναίκες εμφανίζουν ημικρανία με την έναρξη της περιόδου ή με τη χρήση αντισυλληπτικών.
• Φαγητά και ποτά, όπως το κόκκινο κρασί, η σοκολάτα και ο καφές.

Ημικρανία εν καιρώ πανδημίας

Περνώντας, λοιπόν, στο σήμερα, είναι προφανές πλέον ότι η ψυχική υγεία των ανθρώπων έχει επηρεαστεί σημαντικά εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Έχει παρατηρηθεί γενικότερα αύξηση της προσέλευσης των ατόμων στα νευρολογικά ιατρεία τόσο με ψυχοσωματικά συμπτώματα, όσο και με πονοκεφάλους. Το γενικότερο κλίμα αρνητισμού που επικρατεί, επιτείνει το αίσθημα του φόβου, κάνοντας τα συμπτώματα να φαίνονται πιο έντονα και πιο απειλητικά. Θεωρώντας ότι η ημικρανία πυροδοτείται, μεταξύ άλλων, και από μια έντονη ψυχολογική φόρτιση, παρατηρείται σαφώς έξαρση της νόσου.

Λόγω πανδημίας, παρατηρούνται τα εξής προβλήματα:

Α. Πολλοί ασθενείς με γνωστή ημικρανία, λόγω της ψυχολογικής πίεσης και της αλλαγής στον τρόπο ζωής, απορρυθμίζονται, με ιδιαίτερη αύξηση της έντασης και της συχνότητας των επεισοδίων, εμφανίζοντας ακόμα και περιόδους με ημικρανίες που διαρκούν συνεχόμενες ημέρες (ημικρανική κατάσταση). Εάν προκύψει μια τέτοια κατάσταση, τα συνήθη φάρμακα δεν βοηθούν, ωστόσο οι περισσότεροι δεν επιθυμούν να μεταβούν στα Επείγοντα για μια ενδοφλέβια θεραπεία που θα τους ανακουφίσει, εξαιτίας του φόβου για τον κορονοϊό. Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται εμπιστοσύνη και συνεργασία μεταξύ νευρολόγου και ασθενούς.

Σε ό,τι αφορά την αύξηση των επεισοδίων, η τήρηση ημερολογίου πονοκεφάλων, η καθημερινή σωματική άσκηση, οι ευχάριστες δραστηριότητες και η θεραπεία προφυλακτικής αγωγής θα δώσουν τη λύση. Η ημικρανική κατάσταση αποτελεί μία ιδιαίτερα δύσκολη περίπτωση, η οποία, σε περίπτωση αντιμετώπισης σε εξωτερικό ιατρείο, απαιτεί σχήμα κορτιζόνης και στενή παρακολούθηση.

Β. Ασθενείς με ημικρανία εμφανίζουν, επίσης, μορφές πονοκεφάλων που δεν γνώριζαν μέχρι στιγμής, γι’ αυτό και δεν έχουμε πάντα ανταπόκριση στα φάρμακα που συνήθως βοηθούσαν. Εδώ η λήψη του καλού ιστορικού και η κλινική εξέταση είναι απαραίτητες.

Μία από τις πιο συχνές μορφές κεφαλαλγίας στην περίοδο της πανδημίας είναι η κεφαλαλγία τάσης. Έχει συχνά, αλλά όχι πάντα απαραίτητα, αμφοτερόπλευρη εντόπιση (μετωπιαία, στον αυχένα ή στον κρόταφο) και έχει πιεστικό χαρακτήρα, χωρίς απαραιτήτως να εμφανίζει συνοδά συμπτώματα. Συνυπάρχει σε καταστάσεις στρες, καθώς και σε αγχώδη ή καταθλιπτικά σύνδρομα, τα οποία παρουσιάζουν έξαρση κατά την περίοδο της πανδημίας.

Γ. Αρκετοί ημικρανικοί ασθενείς, παρά την έξαρση των συμπτωμάτων τους, δυσκολεύονται να επισκεφθούν τον ειδικό γιατρό, δηλαδή τον νευρολόγο. Κάποιοι από αυτούς παραμένουν άπραγοι στο σπίτι και, τις ημέρες της κρίσης, μη λειτουργικοί. Κάποιοι άλλοι προσφεύγουν για συμβουλές στον οικογενειακό γιατρό ή φαρμακοποιό. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα καταλήγουν συχνά σε κατάχρηση αναλγητικών, η οποία μακροπρόθεσμα οδηγεί σε επιδείνωση των συμπτωμάτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η σωστή διερεύνηση και η ειδική θεραπεία από ένα νευρολόγο μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής.

Πρακτικές συμβουλές για ημικρανικούς

Όπως προαναφέρθηκε, ο πονοκέφαλος αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα συμπτώματα της καθημερινότητας, ιδίως κατά την τρέχουσα περίοδο της πανδημίας, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονο στρες. Οι έντονες εμμένουσες κεφαλαλγίες, ιδίως όταν τα συνηθισμένα παυσίπονα δεν ανακουφίζουν, απαιτούν διερεύνηση. Το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις που οι υπάρχουσες κεφαλαλγίες αλλάζουν χαρακτήρα ή συνοδεύονται και από άλλα νευρολογικά συμπτώματα, όπως μουδιάσματα και θάμβος όρασης.

Η επιδείνωση της έντασης και συχνότητας των κρίσεων στην πανδημία έχει ανησυχήσει πολλούς ασθενείς με ημικρανία, μιας και επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Η τήρηση ημερολογίου κεφαλαλγίας, καθώς και η τακτική επικοινωνία με τον θεράποντα νευρολόγο είναι απαραίτητη.

Για την οξεία φάση της ημικρανίας, τα απλά αναλγητικά, καθώς και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, είναι αποτελεσματικά. Για τα πιο βαριά επεισόδια, χρησιμοποιούνται οι τριπτάνες (υποδόρια, σε εισπνοές ή από το στόμα) ως πιο ειδική αγωγή. Για υψηλότερη αποτελεσματικότητα, θα πρέπει να λαμβάνονται άμεσα, στην αρχή της κρίσης.

Εξίσου σημαντική είναι και η προφυλακτική θεραπεία, σε περίπτωση που τα επεισόδια είναι συχνά (>3 τον μήνα) ή μεγάλης διάρκειας (>72 ώρες). Η λήψη προφυλακτικής αγωγής βοηθά στην αποφυγή κατάχρησης αναλγητικών. Υπάρχει ποικιλία σκευασμάτων, ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς.

Τελευταία έχουν ενταχθεί στη θεραπευτική φαρέτρα και τα μονοκλωνικά αντισώματα. Πρόκειται για φάρμακα ιδιαίτερα αποτελεσματικά με ελάχιστες παρενέργειες.

Οι ημικρανικοί ασθενείς δεν θα πρέπει να αμελούν, ιδίως αυτή την περίοδο, και τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως:

• Αποφυγή παραγόντων που πυροδοτούν τις κρίσεις, υιοθετώντας μια σωστή διατροφή και λαμβάνοντας επαρκή ύπνο.
• Σωματική άσκηση μέσω της ενασχόλησης με διάφορα είδη αθλητισμού, καθώς και με γιόγκα, πιλάτες ή χορό.
• Εφαρμογή διαφόρων μεθόδων χαλάρωσης και διαχείρισης του στρες, όπως π.χ. ο διαλογισμός.
• Βελονισμό και ρεφλεξολογία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Storner L, Hagen K., Jensen Ret al. The globe of headache: a documentation of headache prevalence and disability worthwide, Cephalalgia 2007; 27(3):193-210
2. Olesen J. , Bousser M-G Diener H, Dodick D. for the international Headache Society. The international Classification of Headache Disorders. 2nd edition Cephalalgia 2004: 1-160
3. Olesen J. Bousser MG, Diener HC et al. New appentix criteria open for a boader concept of chronic migraine, cephalalgia 2006; 26(6): 742-746
4. Andrasik F Behavioral treatment of migraine: current status and future directions. Expert Rer Neurother 2004;4:403-413
5. Andrasik F Biofeedback in headache: an overview of approaches and evidence. Chere Chin J Med 2010; 77:S 72-76

πηγή lilly.gr