Τα τελευταία χρόνια το αγελαδινό γάλα έχει γίνει στόχος των μέσων μαζικής ενημέρωσης για τις πιθανές επιβλαβείς συνέπειές του για την υγεία.

Τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κατανάλωσης και προώθησής του έχουν συζητηθεί ευρέως και οι προβληματισμοί σχετικά με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία ενός παιδιού έχουν αυξηθεί.

Πόσα όμως από αυτά που ακούμε έχουν επιστημονική βάση;

Η θρεπτική αξία του γάλατος και η διάδοση της κατανάλωσής του

Το γάλα αποτελεί μια καλή πηγή ενέργειας, πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, λιπιδίων, βιταμινών (A, D, B12), ασβεστίου και φωσφόρου.

Σε σύγκριση με άλλες ζωικές πηγές, όπως το μοσχάρι και τα αβγά, το γάλα αποτελεί την πλουσιότερη πηγή ασβεστίου.

Το ασβέστιο αποτελεί ένα απαραίτητο συστατικό για τη δόμηση των οστών, συνεπώς οι ανάγκες για την πρόσληψή του αυξάνονται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης.

Για την κάλυψη των αναγκών αυτών συστήνεται η κατανάλωση 2-3 μερίδων γαλακτοκομικών προϊόντων/ημέρα (1 μερίδα ισοδυναμεί με 1 ποτήρι γάλα ή 1 κεσεδάκι γιαούρτι ή περίπου 40 γραμμάρια από τα περισσότερα τυριά).

Ποιες είναι οι αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης γάλατος;

Άμεσες αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης γάλακτος μπορούν να παρατηρηθούν σε παιδιά που εμφανίζουν δυσανεξία στη λακτόζη καθώς και σε παιδιά με αλλεργία στο γάλα.

Η δυσανεξία στη λακτόζη αποτελεί ένα συχνό διατροφικό πρόβλημα που εμφανίζεται τόσο στα παιδιά όσο και σε μεγαλύτερες ηλικίες και εκδηλώνεται με δυσπεψία, φούσκωμα στο στομάχι, και κοιλιακό πόνο.

Οφείλεται στην ανικανότητα του οργανισμού να πέψει πλήρως την λακτόζη, το βασικό σάκχαρο των γαλακτοκομικών, λόγω ανεπάρκειας (συνήθως μερικής) της λακτάσης, του υπεύθυνου ενζύμου για την πέψη της λακτόζης.

Η αλλεργία στο αγελαδινό γάλα αποτελεί τη συχνότερη μορφή αλλεργίας στη βρεφική ηλικία, αλλά η συχνότητά της μειώνεται κατά τη νηπιακή και παιδική ηλικία. Θα πρέπει να δοθεί η απαραίτητη προσοχή σε παιδιά που παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα, ώστε να βρεθούν εναλλακτικές πηγές πρόσληψης των θρεπτικών συστατικών που αυτό τους προσφέρει.

Αξίζει να αναφερθεί η εμπλοκή της κατανάλωσης γάλατος στην εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας.

Καθώς το αγελαδινό γάλα είναι φτωχή πηγή σιδήρου έχει βρεθεί πως επιδρά αρνητικά στα ενδογενή αποθέματα σιδήρου και μπορεί να προκαλέσει σιδηροπενική αναιμία στη βρεφική ηλικία. Αυτό αποτελεί και μια από τις αιτίες που οι διεθνείς παιδιατρικές συστάσεις στην περίπτωση αποτυχίας του μητρικού θηλασμού συστήνουν την κατανάλωση εμπλουτισμένων σε σίδηρο γαλάτων βρεφικής ηλικίας έναντι του αγελαδινού γάλακτος.

Αποτελεί συχνή πεποίθηση των γονέων πως όσο περισσότερο γάλα καταναλώνει ένα παιδί τόσο μεγαλύτερες οι θετικές επιδράσεις στην υγεία του.

Παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθώς ο κίνδυνος εμφάνισης κάποιων από τις προαναφερθείσες ασθένειες μπορεί να αυξηθεί εάν καταναλώνονται υπερβολικές ποσότητες γάλατος. Για παράδειγμα, έχουν βρεθεί αρνητικές επιδράσεις της κατανάλωσης γάλατος στην εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1.

Παρόλα αυτά, θα πρέπει να αναφερθεί πως τα επιστημονικά δεδομένα που έδειξαν τη συγκεκριμένη σχέση, αφορούσαν παιδιά με γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση διαβήτη, τα οποία κατανάλωναν πολύ μεγάλες ποσότητες γάλακτος (περισσότερο από 3 ποτήρια/ημέρα).

Είναι πρόβλημα ένα παιδί να μην καταναλώνει γάλα;

Για τα παιδιά που καταναλώνουν γαλακτοκομικά αλλά όχι γάλα, δεν απαιτείται τίποτα άλλο εκτός από την αύξηση της κατανάλωσης γιαουρτιού και τυριών.

Για τα παιδιά που δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά συστήνεται να καταναλώνουν εναλλακτικά άλλες πηγές ασβεστίου, όπως τα μικρά ψάρια που καταναλώνονται με το κόκαλο, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι, το ταχίνι και τα εμπλουτισμένα με ασβέστιο δημητριακά πρωινού και προϊόντα σόγιας (π.χ. γάλα σόγιας).

Καθώς το γάλα αποτελεί, επιπλέον, μια από τις διαιτητικές πηγές πρόσληψης βιταμίνης D για τα παιδιά (αν και η κύρια πηγή της είναι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία), σε περίπτωση που αυτό δεν καταναλώνεται μπορεί να αυξηθεί η κατανάλωση άλλων πηγών της, όπως άλλα γαλακτοκομικά, λιπαρά ψάρια και αβγό.

Συμπερασματικά, το γάλα είναι ένα τρόφιμο με υψηλή θρεπτική αξία, το οποίο συστήνεται να εντάσσεται καθημερινά στη διατροφή των παιδιών. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να τηρείται το μέτρο στην κατανάλωσή του, καθώς και το να μην θεωρείται αναντικατάστατο για την καλή ανάπτυξη και διατροφική κατάσταση του παιδιού.

Πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ (Τεύχος Μαΐου 2015) που κυκλοφορεί με το ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ