Θυμοί στα χαρισματικά παιδιά

Για να μιλήσουμε για τους θυμούς στα χαρισματικά παιδιά είναι σημαντικό να ορίσουμε τι σημαίνει ο όρος ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ και τι σημαίνει ο όρος ΘΥΜΟΣ.
Χαρισματικά παιδιά (με την έννοια της χαρισματικότητας ή το ταλέντο) είναι τα παιδιά που αναπτύσσουν ικανότητες, σε κάθε επίπεδο ανάπτυξης, που έχει το 1-2% των ατόμων του γενικού πληθυσμού (Τσιάμης, Α. 2006, σελ.12).

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η χαρισματικότητα δεν έχει περιορισμό στο είδος ή τον αριθμό των ταλέντων που μπορεί να υπάρχουν και να εκφραστούν στο ίδιο άτομο.

Στη δική μας εποχή, το χάρισμα έχει πολυδιάσταστη έννοια και για να εντοπιστούν τα χαρισματικά παιδιά χρησιμοποιούνται πλέον διάφορα κριτήρια. Κάποτε ως χαρισματικό θεωρούσαν τον πολύ δυνατό και ρωμαλέο (πχ Αρχαία Σπάρτη) ή τον ιδιαίτερα ικανό στη φιλοσοφική σκέψη ή/και τη δυνατότητα περαιτέρω μόρφωσης (Αρχαία Αθήνα). Αργότερα, η χαρισματικότητα ταυτίστηκε με την εξαιρετική νοημοσύνη. Πλέον είναι μία έννοια συνυφασμένη και με άλλες ικανότητες.

Παρακάτω παραθέτουμε το μοντέλο πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner ο οποίος βοηθά στην επισήμανση χαρισμάτων σε διάφορους τομείς:

Γλωσσική Νοημοσύνη (LinguisticIntelligence): Η μνήμη, η γλωσσική ανάλυση, η κατανόηση γραμματικής είναι τα βασικά σημεία. Η χρήση της γλώσσας είναι η βασική έκφραση της ικανότητας αυτής.

Λογική/μαθηματική Νοημοσύνη (Logical-MathematicalIntelligence): Η επαγωγική σκέψη (από το επιμέρους προς το γενικό), η επιστημονική λογική και οι αριθμοί είναι τα βασικά σημεία. Τα άτομα αυτής της ικανότητας εκφράζονται με αριθμούς και προβλήματα λογικής.

Σωματική/Κιναισθητική Νοημοσύνη (Bodily-KinestheticIntelligence): Η συναίσθηση κινήσεων και ο έλεγχος του σώματος είναι τα βασικά σημεία. Ο χορός, αθλητισμός και θέατρο αποτελούν έκφραση αυτής της ικανότητας.

Μουσική Νοημοσύνη (MusicalIntelligence): Η μελωδία και η δομή της μουσικής είναι τα χαρίσματα σε αυτή την ικανότητα και εκφράζονται με τραγούδι και ψαλμωδίες.

Οπτικοχωρική Νοημοσύνη (Visual-SpatialIntelligence): Η οπτικοποίηση, η δημιουργία νοητικών εικόνων, η γραφιστική έκφραση, η αντίληψη των αντικειμένων στο χώρο είναι τρόποι έκφρασης αυτού του χαρίσματος.

Ενδοατομική Νοημοσύνη (IntrapersonalIntelligence): Η αντίληψη των συναισθημάτων και του εαυτού τους, την ταυτότητα και τα κίνητρα, τους φόβους κτλ είναι η έκφραση των ατόμων που έχουν υψηλή αυτόν τον τύπο νοημοσύνης.

Διαπροσωπική Νοημοσύνη (InterpersonalIntelligence): η Ομαδικότητα, η διάθεση για καλοπροαίρετη συζήτηση, η ανοιχτότητα στους άλλους, η αντίληψη προθέσεων, κινήτρων και επιθυμίες των άλλων είναι στοιχεία των ατόμων με αυτό το χάρισμα. (Τσιάμης, Α. σελ 51-2).

ΘΑ μπορούσαμε να γράψουμε πραγματικά πάρα πολλά για τα χαρίσματα ή τα μοντέλα νοημοσύνης ή το τι σημαίνει χαρισματικός άνθρωπος, όμως ας περιοριστούμε στο πώς τα χαρίσματά μας (και των παιδιών μας) μπορούν να οδηγήσουν σε……θυμούς.

Ο θυμός αποτελεί ένα από τα 6 βασικά συναισθήματα των ανθρώπων με τα οποία γεννιόμαστε (χαρά, λύπη, αηδία, έκπληξη, φόβος, θυμός). Μπορεί να υπάρχει ως κατάσταση (stateanger) ή να παρατηρείται ως μία ψυχική προδιάθεση σταθερή στο χρόνο και τις καταστάσεις (ενήλικες) (traitanger) (Μακρή-Μπότσαρη, Ε. 2010, σελ. 25).

Ως κατάσταση, από βρέφος ο άνθρωπος είναι ικανός να αισθανθεί θυμό. Ως χαρακτηριστικό, ο θυμός είναι παρών σε ιδιοσυγκρασίες με χαμηλή ανοχή στην ματαίωση. Ένας άνθρωπος έχοντας τον θυμό σαν «βασικό» συστατικό του, μπορεί να αντιδρά με θυμό σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων ακόμα και ακίνδυνων, όπως η αναμονή στην ουρά κτλ…

Προφανώς, εμείς οι γονείς που διαμορφώνουμε τους χαρακτήρες των παιδιών μας ως ένα σημείο, δεν ευχόμαστε το παιδί μας να επιλέγει τον θυμό σαν τη βασική του αντίδραση σε καταστάσεις. Θα μπορούσε κάτι τέτοιο να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο κατά τον οποίο ο θυμός γίνεται εχθρότητα (στάσεις-πεποιθήσεις ότι ο κόσμος είναι «κακός») και η εχθρότητα γίνεται επιθετικότητα (προχωρημένο στάδιο θυμού κατά το οποίο το άτομο προχωρά σε έκφραση συμπεριφορών καταστροφικών ή τιμωρητικών προς άλλους ή αντικείμενα).

Αν δεν κάνουμε έγκαιρη επισήμανση των χαρισμάτων του παιδιού μας μπορεί το χαρισματικό παιδί να αποκλειστεί από τα άλλα παιδιά στο σχολείο κυρίως στο δημοτικό. Αν συμβεί ένας τέτοιος αποκλεισμός κάνει το παιδί θυμωμένο και το οδηγεί σε αποπροσανατολισμό. Είναι μεγάλη η πιθανότητα να χάσει κάθε κίνητρο για μάθηση ή διασκέδαση. Οι δάσκαλοι και οι γονείς είμαστε καταλύτες σε αυτό ώστε να ωθήσουμε το παιδί μέσω του σχολείου ή εξωσχολικών δραστηριοτήτων να βρει το ταλέντο του και να εκφραστεί μέσω αυτού (και διαχειριστεί αυτό). Είναι σημαντικό να είμαστε σε εγρήγορση στις μικρές ηλικίες γιατί τα χαρίσματα δεν είναι τόσο εμφανή στις μεγαλύτερες ηλικίες. Επίσης, μία χαρισματικότητα χωρίς κατάλληλα ερεθίσματα δεν οδηγεί απαραίτητα στη διατήρησή της μέσα στα χρόνια σύμφωνα με κάποιους ειδικούς ( Perleth, Lehwald & Browder, 1993).

Ο θυμός της περιθωριοποίησης μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ανοχή στη ματαίωση και να κάνει το παιδί να βλέπει καχύποπτα τον κόσμο ή τις διαθέσεις των άλλων απέναντι του. Αν η χαρισματικότητα συνυπάρχει με κάποια μαθησιακή δυσκολία (δυσλεξία ή ΔΕΠ-Υ) τότε το παιδί νιώθει τελείως «διαφορετικό ή περίεργο», συνεπώς οδηγείται σε μία ανάλογη κοινωνική-σχολική πορεία.

Ο ρόλος μας ως γονείς είναι να καθρεφτίζουμε τις ικανότητες αυτές και να οδηγήσουμε τα παιδιά μας σε έναν δρόμο που θα μπορούν να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν τις ικανότητές τους. Η χαρισματικότητά τους να είναι σύμμαχος και όχι δυσκολία στις προσωπικές σχέσεις και να τα κάνει να αισθάνται ταυτόχρονα τη μοναδικότητα τους και το αίσθημα του ανήκειν στην ομάδα.

Βιβλιογραφία:

• Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2010). Θυμός, επιθετικότητα, εκφοβισμός. Θεωρητικές Προσεγγίσεις και πρακτικές διαχείρισης. Εκδόσεις: Παπαζήση.
• Τσιάμης, Α. (2006). Τα χαρισματικά παιδιά ζουν ανάμεσά μας. Ανακαλύπτοντας τα ίδια και τις ανάγκες τους. Εκδόσεις: Γρηγόρη.
• Perleth, C., Lehwald, G. , &Browder, C. S. (1993). Indicators of highly ability in young children. In K. A. Heller, F. J. Monks, & A.H. Passow (Eds.), International Handbook of Research and Development of gifted and talented (pp. 283-310). N. Y. : Pergamon Press.