Επιθετικότητα στον παιδικό σταθμό και στρατηγικές αντιμετώπισης

Η επιθετικότητα στον παιδικό σταθμό είναι από τα πιο συχνά φαινόμενα που καλούνται να αντιμετωπίσουν όχι μόνο οι παιδαγωγοί, αλλά κατά κύριο λόγο και οι γονείς. Τα προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο προκαλούν έντονο προβληματισμό και απαιτούν προσεκτικό χειρισμό και στρατηγικές αντιμετώπισης.

Επιθετικότητα στον παιδικό σταθμό ανάλογα με την ηλικία

Με τον όρο «επιθετικότητα» αναφερόμαστε σε συμπεριφορές  που έχουν ως στόχο να βλάψουν κάποιον ή να καταστρέψουν κάτι. Τις περισσότερες φορές, όμως, η εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς εκ μέρους των παιδιών δεν έχει τέτοιο σκοπό.

Στα βρέφη

Τα βρέφη μπορεί να εκδηλώσουν κάποια επιθετική συμπεριφορά, αλλά αυτό οφείλεται απλώς στο ότι εξερευνούν τον κόσμο γύρω τους μέσα από τις αισθήσεις τους.

Στην ηλικία των 2 ετών

Δεν είναι ακόμη σε θέση να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα αποτελεσματικά για να εκφραστούν. Δεν έχουν τον αυτοέλεγχο που θα τα σταματήσει από το να ενεργήσουν για να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους. Είναι η ηλικία που αρχίζουν να αναπτύσσουν ενσυναίσθηση, δηλαδή τη δυνατότητα να κατανοήσουν πώς αισθάνονται οι άλλοι.

Στην ηλικία των 3 ετών

Στην ηλικία αυτή μπορεί να έχουν αναπτύξει τις λεκτικές και τις ικανότητες σκέψης τους, όμως δεν έχουν ακόμα τον ενστικτώδη έλεγχο, ώστε να εμποδίσουν τον εαυτό τους από την επιθετική συμπεριφορά. Σε αυτή την ηλικία, τα συναισθήματα σχεδόν πάντα υπερτερούν της σκέψης.

Στην ηλικία των 4 και 5 ετών

Το παιδί μπορεί να εμφανίσει υγιή επιθετικότητα, με την έννοια της εξωτερίκευσης της περίσσειας ενέργειας που διαθέτει, κατά τη διάρκεια της άσκησης ενός αθλήματος ή μιας πολεμικής τέχνης.

Σε αυτήν την ηλικία το παιδί γίνεται πιο ανεξάρτητο, δοκιμάζει περισσότερα πράγματα από μόνο του, τα οποία μερικές φορές οδηγούν σε απογοήτευση και θυμό, καθώς, όσο κι αν το παιδί μας φαίνεται τέλειο στα μάτια μας, δε γίνεται να καταφέρνει τα πάντα με την πρώτη προσπάθεια.

Είναι λογικό, λοιπόν, το παιδί να απογοητευτεί και να θυμώσει, αλλά και να εξωτερικεύσει αυτά τα συναισθήματα πετώντας ή σπάζοντας πράγματα ή ακόμα και χτυπώντας άλλα παιδιά και ενήλικες.

Παιδική επιθετικότητα: Αίτια

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να κάνουν ένα παιδί επιθετικό στον παιδικό σταθμό, στα νήπια ή στο σχολείο.

Η αντιδραστική συμπεριφορά ενός παιδιού μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες

• ίσως αποτελεί ιδιότητα της ανθρώπινης φύσης. Θα μπορούσε η συμπεριφορά να εξηγείται, εν μέρει, από την ίδια την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και το χαρακτήρα του.
• μπορεί να οφείλεται κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά στην επιρροή από το οικογενειακό περιβάλλον  (π.χ. ενδοοικογενειακή βία, διαζύγιο)
• ενδεχομένως να οφείλεται σε κάποια αλλαγή που έγινε στο σπίτι (π.χ. μετακόμιση, ερχομός νέου μέλους στην οικογένεια) ή ακόμα και μέσα στο σχολικό περιβάλλον (π.χ. αλλαγή δασκάλας)
• δημιουργείται λόγω κάποιας άσχημης συμπεριφοράς που βιώνει το παιδί στον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο (π.χ. κάποιο άλλο παιδάκι χτυπάει)
• μπορεί να οφείλεται στην επιρροή της τηλεόρασης και στην προβολή βίαιων σκηνών
• ίσως είναι υπεύθυνη κάποια οδυνηρή κατάσταση ή συναισθήματα, όπως ο θυμός ή η ζήλια. Επίσης, ο φόβος πολλές φορές εκφράζεται ως θυμός στα μικρά παιδιά.
• είναι αποτέλεσμα μίμησης βίαιης συμπεριφοράς

Προβλήματα συμπεριφοράς στο σχολείο και στρατηγικές αντιμετώπισης

Το να αντιμετωπίσουμε την αντιδραστική συμπεριφορά ενός παιδιού και να το βοηθήσουμε να καταλάβει και να εκφράζει τα συναισθήματά του με αποδεκτούς, μη βίαιους τρόπους, δεν είναι καθόλου εύκολο. Απαιτεί πολύ χρόνο και υπομονή.

Θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία μεταξύ γονιών και παιδαγωγών για να καταλάβουμε για ποιο λόγο είναι επιθετικό το παιδί στο νηπιαγωγείο ή  στον παιδικό σταθμό.

Για αυτό το λόγο αρχικά παρατηρούμε και μαθαίνουμε

Πού;

Πρέπει να παρατηρήσουμε που εμφανίζεται αυτή η επιθετική συμπεριφορά του παιδιού. Μόνο στον παιδικό σταθμό; Μόνο στο σπίτι; Στη βόλτα; Ή συμβαίνει σε όλες ή στις περισσότερες συνθήκες της καθημερινότητας του παιδιού;

Αν η συμπεριφορά εμφανίζεται μόνο σε ένα πλαίσιο, θα μπορούσε να συμβαίνει κάτι στο συγκεκριμένο περιβάλλον (π.χ. πολυκοσμία, έντονα φώτα, πλήθος ερεθισμάτων, κλπ.) που να ενεργοποιεί αυτήν τη συμπεριφορά.

Απέναντι σε ποιον;

Έχει σημασία αν η συμπεριφορά κατευθύνεται προς ένα συγκεκριμένο άτομο ή προς μια μικρή ομάδα ανθρώπων ή, κατά καιρούς, προς οποιονδήποτε στον κύκλο του παιδιού.

Πότε;

Πότε εμφανίζεται η συμπεριφορά συνήθως; Για παράδειγμα, λίγο πριν τον ύπνο, όταν το παιδί είναι κουρασμένο ή σε περιόδους προσαρμογής, όπως η έναρξη του παιδικού σταθμού συχνά η επιθετική συμπεριφορά ενισχύεται.

Μήπως έγινε κάποια αλλαγή στο περιβάλλον;

Μήπως υπήρξε μια πρόσφατη αλλαγή στον κόσμο του παιδιού που το κάνει να αισθάνεται αναστατωμένο, εκτός ελέγχου, θλιμμένο, ή ίσως λιγότερο ασφαλές συνολικά;

Είναι φυσιολογικό για την ηλικία του;

Πρέπει να σιγουρευτούμε αν η αντιδραστική συμπεριφορά είναι χαρακτηριστική για την ηλικία ή το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.

Μήπως προκαλείται από τη συμπεριφορά  των γονιών;

Μερικές φορές οι εμπειρίες του παρελθόντος επηρεάζουν τις αντιδράσεις ενός γονέα στην εκάστοτε συμπεριφορά του παιδιού του.

Για παράδειγμα, ένας γονιός που μεγάλωσε με πολύ αυστηρούς κανόνες, είναι πιθανό να έχει πιο ευερέθιστη αντίδραση απέναντι στο παιδί.

Εφόσον κατανοήσουμε τα αίτια της παιδικής επιθετικότητας, ακολουθούμε κάποιες στρατηγικές αντιμετώπισης

• Πρέπει να ανταποκριθούμε στο παιδί και να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά  του
• Υπενθυμίζουμε στο παιδί ότι μπορεί πάντα να έρθει για βοήθεια στους γονείς ή στη δασκάλα. Είναι σημαντικό να γνωρίζει το παιδί ότι μπορεί να προστρέξει κάπου για βοήθεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να βρίσκει συνεχώς έτοιμες λύσεις για όλα.
• Διατηρούμε την ψυχραιμία σας.
• Προειδοποιούμε το παιδί για μια επερχόμενη αλλαγή και ενεργούμε προληπτικά
• Διαβάζουμε μαζί του βιβλία που να περιγράφουν  τα συναισθήματα, έτσι ώστε να το βοηθήσουμε να καταλάβει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Αυτή η αυτογνωσία βοηθά τα παιδιά να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους με θετικό τρόπο.
• Χρησιμοποιούμε μια σταθερή, δυνατή (δε θυμώνουμε και δεν ουρλιάζουμε) φωνή για να βοηθήσουμε το παιδί να καταλάβει το μήνυμά μας.
• Προσφέρουμε εναλλακτικές λύσεις.
• Αποσπάμε την προσοχή του με κάτι άλλο.
• Είναι σημαντικό είναι να διδάξουμε στο παιδί ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εκφράσει τα συναισθήματά του με υγιείς τρόπους, που δεν πληγώνουν τους άλλους και να το παροτρύνουμε να εφαρμόζει τακτικά αυτές τις στρατηγικές.
• Διδάσκουμε την ενσυναίσθηση. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δε γεννήθηκαν γνωρίζοντας πώς να μοιράζονται ή πώς να αλληλεπιδρούν ευγενικά με τους άλλους. Απεναντίας, συχνά θεωρούν ότι είναι απόλυτα δικαιολογημένο το να αρπάζουν, να κλωτσάνε ή να ουρλιάζουν. Έχουν την τάση να πιστεύουν ότι ο κόσμος περιστρέφεται γύρω τους, οπότε είναι σημαντικό να διδαχθούν την ενσυναίσθηση.
• Δίνουμε στο παιδί την ευκαιρία να λύσει το πρόβλημα, πριν να επέμβουμε.
• Πρέπει να είμαστε συνεπείς. Η συνέπεια στη συμπεριφορά μας είναι το κλειδί που θα βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν να κάνουν τις σωστές επιλογές. Όταν οι κανόνες αλλάζουν διαρκώς, τότε είναι δύσκολο για τα μικρά παιδιά να κάνουν σωστές επιλογές.
• Βάζουμε όρια και καθιερώνουμε σαφείς κανόνες. Οι κανόνες στην πραγματικότητα βοηθάνε τα παιδιά να νιώθουν ασφαλή. Καταλαβαίνουν ότι υπάρχει κάποια δομή, λογική και σταθερότητα στον κόσμο τους.
• Χαρακτηρίζουμε τη συμπεριφορά και όχι το παιδί.(π.χ. «αυτή η πράξη που έκανες δεν ήταν καλή» και όχι «δεν είσαι καλό παιδί»)
• Προσφέρουμε στο παιδί θετική ενίσχυση και ενθάρρυνση,  όταν δείχνει αυτοέλεγχο.  Έτσι, ενισχύουμε αυτή τη συμπεριφορά, αλλά και την αυτοεκτίμησή τους.

Ωστόσο, εάν η επιθετικότητα ενός παιδιού παρεμβαίνει στην ικανότητά του να αλληλεπιδρά με τους άλλους με θετικό τρόπο, στην επιθυμία του να εξερευνήσει και να μάθει, ή αν διαπιστώσουμε ότι, λόγω της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού, αποφεύγουμε να το πηγαίνουμε να παίξει με τα άλλα παιδιά ή να το παίρνουμε μαζί σας σε διάφορες δραστηριότητες, ενδεχομένως να είναι χρήσιμη η βοήθεια ενός ειδικού.

Σε κάθε περίπτωση, ο ειδικός θα χρειαστεί πρώτα από όλα τη συνεργασία των γονέων, οι οποίοι είναι απαραίτητο να λάβουν οι ίδιοι συμβουλευτική, προκειμένου οποιαδήποτε παρέμβαση να είναι αποτελεσματική.

πηγή www.schooling.gr