Πώς να διαβάσω ένα κείμενο για να το καταλάβω;

Κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής οι μαθητές, αλλά και οι καθηγητές είναι συνεχώς σε επαφή με κείμενα. Τα κείμενα αυτά εκτός από συνεχή, μπορεί να είναι και ασυνεχή (π.χ. ένα διάγραμμα). Το γεγονός είναι ότι ζητάμε συνεχώς από τους μαθητές να απαντούν σε ερωτήσεις που στηρίζονται σε πληροφορίες που θα αντλήσουν από κείμενα, αλλά πότε τους μάθαμε πώς να διαβάζουν αποτελεσματικά ένα κείμενο; Πότε διδάξαμε, με άλλα λόγια, τεχνικές ανάγνωσης ενός κειμένου;

Τα παιδιά πολύ συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν ένα κείμενο κι εμείς οφείλουμε, αντί να τους πυρπολούμε με το «τι» να τους μάθουμε το «πώς». Έτσι θα ανεξαρτητοποιηθούν και θα μάθουν πώς να καταλαβαίνουν και να μαθαίνουν μόνα τους. Αυτός είναι, άλλωστε, και ο σκοπός του δασκάλου, να μάθει στους μαθητές τους πώς να ανακαλύπτουν τη γνώση και πώς να δημιουργούν νέα γνώση.

Έχουμε, λοιπόν, ένα συνεχές κείμενο μπροστά μας. Ξεκινάμε να το διαβάζουμε. Κάποιες συμβουλές-τεχνικές ανάγνωσης που μπορούμε να ακολουθήσουμε είναι οι ακόλουθες:

1. Να εστιάζω στη θεματική πρόταση κάθε παραγράφου. Μία καλά δομημένα παράγραφος θα πρέπει να έχει μια θεματική πρόταση που θα μου υποδείξει για ποιο θέμα θα γίνει λόγος στις λεπτομέρειες/σχόλια.
2. Να σχηματίζω εικόνες στο μυαλό μου καθώς διαβάζω. Να στήνω φανταστικό θεατρικό σκηνικό στο νου μου και να θέτω τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή ή και σιωπηλό παρατηρητή.
3. Να ρωτώ το κείμενο, να συμφωνώ ή να διαφωνώ μαζί του. Αν ρωτώ το κείμενο «τι λες σε αυτό το σημείο;», θα έχω εστιάσει την προσοχή μου σε ένα στοιχείο και θα περιμένω μια απάντηση του κειμένου στη συνέχεια. Αν διαφωνώ με το κείμενο και του λέω «Μα τι άποψη είναι αυτή; Πόσο παρωχημένη!», θα έχω εστιάσει στην ύπαρξη μιας άποψης, έστω και αν την αρνούμαι θα έχω καταλάβει τι λέει.
4. Να φαντάζομαι τι μπορεί να αναφέρει η περίοδος που έπεται αυτής που διαβάζω. Αν αφιερώνω κάποια δευτερόλεπτα να αναρωτηθώ «Λες μετά από αυτό να μου πει ότι…», σημαίνει ότι κάνω μια υπόθεση. Στη συνέχεια θα δω αν η υπόθεσή μου έχει διαψευσθεί ή όχι. Όπως και να ΄χει, θα έχω εστιάσει στο θέμα πάνω στο οποίο έκανα την υπόθεσή μου και άρα θα το έχω καταλάβει.
5. Υπογραμμίζω λέξεις-κλειδιά. Κλασική παλιά καλή τεχνική.
6. Να κυκλώνω (ή να υπογραμμίζω με χρωματιστούς υπογραμμιστήρες) συνδετικές λέξεις για να καταλαβαίνω τη νοηματική σχέση που συνδέει τις περιόδους ή τις παραγράφους. Αν κυκλώσω ένα «επίσης», σημαίνει ότι το κείμενο μου είπε κάτι για ένα θέμα και τώρα θα μου πει άλλο ένα παρόμοιο, άρα έχω δύο στοιχεία σχετικά με αυτό το θέμα (π.χ. μου ανέφερε ένα αρνητικό του καταναλωτισμού και τώρα θα μου αναφέρει ένα δεύτερο). Αν έχω ένα «όμως», πρέπει να καταλάβω ότι το κείμενο μου είπε κάτι και τώρα θα παρουσιάσει κάποια αντίθεση. Αν έχω ένα «λοιπόν», έχω ένα συμπέρασμα σχετικά με κάτι που ειπώθηκε πριν κ.ο.κ.

7. Βγάζω πλαγιότιτλους από κάθε παράγραφο ή νοηματική ενότητα.
8. Προσπαθώ να κάνω σχεδιάγραμμα (με βελάκια, παυλίτσες κ.ά.). Σχεδιαγραμματοποιώντας τη γνώση έχω ευκολότερη πρόσβαση σε αυτή. Μαθαίνετε στα παιδιά να κάνουν σχεδιαγράμματα και να τα αξιοποιούν σε κάθε μάθημα που θα τα βοηθήσει, όχι μόνο στο καθαρά γλωσσικό.

Αυτές είναι κάποιες από τις τεχνικές που μπορεί να αξιοποιήσει οποιοσδήποτε για να κατανοεί ένα κείμενο. Φυσικά, μπορεί κάποιος να επιλέξει ορισμένες μόνο ή να τις συνδυάσει και με άλλες που έχει στο νου του. Το να διατυπώνουμε ρητά το πώς αξιοποιείται μια στρατηγική μάθησης είναι εξαιρετικά ευεργετικό για τους μαθητές (του σχολείου) και για καθέναν που είναι μαθητής σε κάτι.

 ~  Διαμαντίδου Εύη, φιλόλογος-γλωσσολόγος

πηγή antikleidi.com