Ο βήχας είναι συχνό σύμπτωμα στα παιδιά της προσχολικής και σχολικής ηλικίας κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες και αποτελεί φυσιολογικό αντανακλαστικό του οργανισμού που σκοπό έχει να απομακρύνει από τους αεραγωγούς καθετί που τους ερεθίζει ή εμποδίζει την ροή του αέρα. Είναι συχνά θορυβώδης , επίμονος, νυχτερινός και δυσκολεύει τον ύπνο των παιδιών και τις δραστηριότητές τους, δημιουργώντας τρομερή ανησυχία στους γονείς, που επιζητούν από τον παιδίατρο άμεση αντιμετώπιση. Θα πρέπει να διακρίνουν κάποιους τύπους βήχα ώστε να ξέρουν πότε να απευθυνθούν στον παιδίατρο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Αλλεργικού Άσθματος και Κλινικής Ανοσολογίας, υγιή παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να παρουσιάσουν 8-10 λοιμώξεις αναπνευστικού τον χρόνο, το 50% των οποίων θα βήχει για περίπου 1 εβδομάδα , ενώ το 10-20% θα συνεχίσει να βήχει πάνω από 3 εβδομάδες.

Τα αίτια που προκαλούν βήχα ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία, την εποχή, τις συνθήκες διαβίωσης και το ανοσοποιητικό σύστημα του μικρού ασθενή. Συχνότερες είναι οι ιογενείς λοιμώξεις αναπνευστικού (κοινό κρυολόγημα, γρίπη), μικροβιακές λοιμώξεις, ερεθιστικοί παράγοντες (κρύος αέρας, καπνός, αλλεργιογόνα ), άσθμα, ξένο σώμα σε παιδιά κάτω των 6 ετών, ψυχογενής βήχας (σε ποσοστό 3-5 %) ο οποίος δεν εμφανίζεται το βράδυ, αναπαράγεται όποτε ζητηθεί και επιδεινώνεται σε καταστάσεις stress.

O βήχας διακρίνεται σε οξύ, χρόνιο, παραγωγικό, ξηρό, υλακώδη και παροξυσμικό.
Οξύς είναι ο βήχας που διαρκεί έως και 3 εβδομάδες. Οφείλεται συνήθως σε κοινό κρυολόγημα, βρογχίτιδα ,πνευμονία, κατάποση ξένου σώματος ή αλλεργική ρινίτιδα.
Ο χρόνιος βήχας διαρκεί περισσότερο από 4 εβδομάδες και χρήζει διερεύνησης. Οφείλεται σε συγγενείς ανωμαλίες (τραχειομαλακία, αγγειακός δακτύλιος, συρίγγια), κοκκύτη, ιδίως σε ανεμβολίαστα βρέφη, λοιμώξεις ή ξένο σώμα. Σε κάποιες περιπτώσεις οφείλεται σε επαναλαμβανόμενες ιογενείς λοιμώξεις κυρίως τον χειμώνα και σε παιδιά που πηγαίνουν για πρώτη φορά σε βρεφονηπιακό σταθμό και τα οποία δεν προλαβαίνουν να παρουσιάσουν περίοδο ύφεσης.
Ο υλακώδης βήχας ακούγεται σαν γαύγισμα σκύλου και εκδηλώνεται ξαφνικά κατά τον ύπνο ξυπνώντας το παιδί. Παρατηρείται σε οξεία απόφραξη του λάρυγγα από φλεγμονή, ή οίδημα , συνοδεύεται δε από βράγχος φωνής και εισπνευστικό συριγμό μετά από ιογενή λοίμωξη ή αλλεργία. Είναι συχνότερος σε παιδιά κάτω των 3 ετών που λόγω στενότερης τραχείας εμφανίζουν τέτοια επεισόδια ενδεχομένως σε κάθε λοίμωξη αναπνευστικού.
Ο παροξυσμικός, εμφανίζεται απότομα, βίαια και χαρακτηρίζεται από μια βαθειά εισπνοή που ακολουθείται από πολλαπλές ώσεις βήχα κατά την εκπνοή, τις οποίες ακολουθεί εισπνευστικός συριγμός . Τα επεισόδια είναι διαδοχικά και καταλήγουν συχνά σε εμετό ή και άπνοια στα βρέφη, οπότε τίθεται η υποψία κοκκύτη.
Ο παραγωγικός βήχας ακολουθεί κυρίως το κοινό κρυολόγημα και επιδεινώνεται κατά την κατάκλιση λόγω συσσώρευσης εκκρίσεων.
Βήχας με εκπνευστικό συριγμό σημαίνει μερική απόφραξη κατώτερων αναπνευστικών οδών (βρογχιολίτιδα, άσθμα).Στο άσθμα επιδεινώνεται μετά από άσκηση, έντονο γέλιο ή κλάμα, κυρίως τις βραδινές ώρες και παρουσιάζει σημεία αναπνευστικής δυσχέρειας. Στα βρέφη συριγμός με μειωμένη λήψη τροφής ,ανησυχία και ταχύπνοια οφείλεται συχνότερα σε βρογχιολίτιδα από RSV .
Αιφνίδιος βήχας που ακολουθεί επεισόδιο πνιγμονής από τροφή ή μικρό αντικείμενο, σημαίνει εισρόφηση ξένου σώματος. Σε αυτή την περίπτωση ενθαρρύνουμε τον βήχα για την πιθανή φυσική απομάκρυνση του εμποδίου και μεταφέρουμε το παιδί στο νοσοκομείο για ασφαλή αντιμετώπιση.

Παιδιά με αλλεργικό υπόστρωμα, ερχόμενα σε επαφή με κοινά αλλεργιογόνα (κρύος αέρας, καπνός τσιγάρου, αρώματα, γύρη) παρουσιάζουν κνησμό, δακρύρροια, φτερνίσματα, εξάνθημα, με συνοδό βήχα. Βήχας με ήπιο πυρετό, ρινική καταρροή εμφανίζεται σε κοινό κρυολόγημα, ενώ βήχας με επίμονο πυρετό που συνοδεύεται από πόνο στον θώρακα ή στην κοιλιά, μπορεί να είναι ένδειξη πνευμονίας. Τέλος, ο βήχας μπορεί να σχετίζεται με λοιμώξεις, με διαταραχές του ανοσοποιητικού, ινοκυστική νόσο, πρωτοπαθή δυσκινησία κροσσών ή φυματίωση όταν συνοδεύεται από ειδικά σε παιδιά που ζουν σε περιβάλλον με ενήλικα που πάσχει από τη νόσο.

ΠΟΤΕ ΚΑΛΟΥΜΕ ΤΟ ΓΙΑΤΡΟ

1. Eάν το παιδί βήχει έντονα κατά ώσεις , είναι κάτω των 3 μηνών και παρουσιάζει περιστοματική κυάνωση ή άπνοια.
2. Ανεξαρτήτως ηλικίας όταν υπάρχουν συνοδά συμπτώματα, όπως εργώδης αναπνοή, συριγμός ,ταχύπνοια ή αναπνευστική κόπωση , εισολκές μεσοπλευρίων, με ή χωρίς πυρετό.
3. Εάν το παιδί έχει υλακώδη βήχα και έντονο θόρυβο κατά την εισπνοή, τότε πρόκειται για λαρυγγίτιδα, αλλεργική αντίδραση ή κατάποση ξένου σώματος. Σε αυτήν την περίπτωση βοηθάει ένα καλό ιστορικό από τους γονείς.
4. Εάν συνυπάρχει υψηλός πυρετός που δεν υποχωρεί εύκολα με την χορηγούμενη θεραπεία και ο βήχας επιμένει περισσότερο από δύο εβδομάδες χωρίς συμπτώματα κρυολογήματος.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΒΗΧΑ
Η κλινική εξέταση του παιδιού και η λήψη καλού ιστορικού από τους γονείς, μπορούν αρχικά να κατατάξουν τον βήχα σε κάποιες από τις κατηγορίες που αναφέρθηκαν. Στη συνέχεια ο παιδίατρος επικουρούμενος από τις εργαστηριακές εξετάσεις (γενική αίματος,CRP , καλλιέργειες φαρυγγικού ή ρινικού επιχρίσματος και άλλα πιο ειδικά test), και τις απεικονιστικές εξετάσεις ( ακτινογραφία θώρακος, σπιρομέτρηση, αλλεργικά test, MRI ή CT θώρακος ), θα προχωρήσει σε θεραπευτική αντιμετώπιση.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων πρέπει να γίνεται μόνο κατόπιν οδηγίας παιδιάτρου. Οι γονείς φροντίζουν την καλή ενυδάτωση, τις σωστές ρινοπλύσεις και στα παιδιά με ιστορικό άσθματος ,την έγκαιρη έναρξη θεραπείας με βρογχοδιασταλτικά και κορτιζόνη. Δεν ενδείκνυται η χρήση βλεννολυτικών και αντιβηχικών κυρίως στα μικρότερα παιδιά. Δεν πρέπει να χορηγείται μέλι στα βρέφη κάτω του έτους για τον κίνδυνο αλλαντίασης. Σε αυτές τις ηλικίες χρησιμοποιείται υγραντήρας για ρευστοποίηση των εκκρίσεων και σωστή θέση ύπνου με ανάκλιση για την απομάκρυνσή τους.

Συμπερασματικά ο βήχας εκδηλώνεται με πολλές παραλλαγές, οι περισσότερες τρομακτικές για τους γονείς λόγω έντασης και διάρκειας. Σε ελάχιστες περιπτώσεις υπάρχει ανάγκη επείγουσας ιατρικής παρέμβασης. Τελικά ο βήχας είναι σύμπτωμα και όχι νόσος και τα χαρακτηριστικά του δίνουν πληροφορίες για το υποκείμενο νόσημα. Ο παιδίατρος γνωρίζοντας το ατομικό ιστορικό του παιδιού και έχοντας λάβει τις απαραίτητες πληροφορίες από το ιστορικό της νόσου, μπορεί να εξατομικεύσει την θεραπεία.