Τι είδους γονιός είσαι;

Η σχέση μας με τα παιδιά μας είναι ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα της ζωής μας. Από τη στιγμή που γεννιούνται παλεύουμε να τα προστατέψουμε, να τα διαπαιδαγωγήσουμε, να τα διδάξουμε. Αγωνιζόμαστε καθημερινά να τους εμφυσήσουμε αξίες και ιδανικά ικανά να τους στηρίξουν στις δυσκολίες της ζωής.

Συχνά όμως αισθανόμαστε πως οι κόποι μας δεν έχουν ανταπόκριση. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα παιδί που αντιμιλά, δεν συμμορφώνεται με τις υποδείξεις μας, θυμώνει και κλείνεται στο δωμάτιο του. Δεν μπορούμε να το πείσουμε να κάνει τα μαθήματα του, να μαζεύει τα παιχνίδια του, να επιστρέφει σπίτι στην ώρα του. Αναρωτιόμαστε συχνά αν είμαστε σωστοί γονείς, αν φταίμε εμείς ή αν πάει κάτι στραβά με το παιδί μας.

Ασφαλώς και το παιδί μας δεν είναι tabula rasa. Δεν υιοθετεί άκριτα ότι του υποδεικνύουμε, ούτε υπακούει σαν στρατιωτάκι τις διαταγές μας. Έχει την δική του ιδιοσυγκρασία, το χαρακτήρα, τις κλίσεις και τις δεξιότητες του. Όλα αυτά όμως βρίσκουν έδαφος να ανθίσουν και να αναπτυχθούν μέσα από τη σχέση που εμείς διαμορφώνουμε μαζί του. Στη σχέση αυτή δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο γονιός είναι ο ενήλικας και άρα ο υπεύθυνος για να χτίσει τις βάσεις μιας υγιούς και ισορροπημένης σχέσης με το παιδί του. Φυσικά αυτό δεν συνεπάγεται ότι έχει το χρέος να αποφασίζει ο ίδιος για το παιδί του αλλά οφείλει να του δίνει επιλογές, προκειμένου να καλλιεργήσει σταδιακά την δεξιότητα λήψης αποφάσεων και την αίσθηση της υπευθυνότητας, αλλά και να είναι δίπλα του όταν οι αποφάσεις του δεν φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. 

Ο Jim Fay προτείνει τρεις τύπους γονιών με βάση το κατά πόσο επιτρέπουν στο παιδί τους την αυτονομία:

Ο γονέας ελικόπτερο

«Αν το παιδί μου απειλείται πρέπει να παρέμβω».

Αυτή είναι φιλοσοφία του γονιού ελικόπτερο. Αν το παιδί του δεν μπορεί να κάνει μια δύσκολη άσκηση για το σχολείο, θα την κάνει αυτός. Αν το παιδί του μπλέξει σε καυγά με τους συνομηλίκους θα μπει στη μέση να το υπερασπιστεί. Αν ο δάσκαλος το επιπλήξει στο σχολείο θα πάει να του ζητήσει τα ρέστα. Αν το παιδί απαιτήσει επίμονα συγκεκριμένη μάρκα αθλητικά παπούτσια γιατί όλοι έχουν στο σχολείο και ντρέπεται να πάει με τα παλιά, θα του την αγοράσει.

Ο γονέας αυτός πιστεύει ότι οφείλει να προστατεύει το παιδί του από όλα τα δεινά του κόσμου. Είναι εκεί ανά πάσα ώρα και στιγμή έτοιμος να παρέμβει προκειμένου να δώσει τη λύση, ούτως ώστε το αγγελούδι του να μην χρειαστεί να υποφέρει. Το μήνυμα που περνάει στο παιδί του όμως είναι «Δεν μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου και χρειάζεσαι τη βοήθεια μου». Το παιδί μεγαλώνει μαθαίνοντας να χρειάζεται τη βοήθεια του ακόμα και σε πράγματα που θα έπρεπε να διεκπεραιώνει μόνο του. Και γίνεται έφηβος, και γίνεται ενήλικας, και χρειάζεται τη βοήθεια του για να λύνει προβλήματα και να αντεπεξέρχεται σε δυσκολίες. Και έρχεται μια στιγμή που ο γονέας αναρωτιέται: μα γιατί δεν το κάνει μόνος του; Πότε επιτέλους θα αναπτύξει πρωτοβουλία;

Ο γονέας αρχιλοχίας

«Πρέπει να δίνω εγώ τις οδηγίες, για να τηρείται η τάξη»

Ο γονέας αυτός ξέρει σίγουρα το τι πρέπει να γίνει. Δεν το κάνει αυτός για το παιδί του (όπως ο γονέας ελικόπτερο) αλλά τον βομβαρδίζει συνεχώς με υποδείξεις για να το τι πρέπει κάνει και το πώς πρέπει να αισθάνεται. «Φάε το φαγητό σου», «Διάβασε τα μαθήματα σου», «Πάρε το παλτό σου, κάνει κρύο», «Μην κάνεις παρέα με αυτούς». Χρησιμοποιεί συχνά στο λόγο του τις διαταγές και τις απειλές και δεν αφήνει περιθώρια διαφωνιών. Τα παιδί ακούει διαρκώς μια φωνή που του λέει τι να κάνει. Δεν χρειάζεται να ανησυχεί το ίδιο αν πέρασε η ώρα και δεν έκανε τα μαθήματα του, αν ξέχασε τα βιβλία του ή το παλτό του. Η φωνή θα είναι εκεί για να του υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις του. Το παιδί μεγαλώνει παίρνοντας το μήνυμα από τον γονέα «Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι εσύ, σκέφτομαι εγώ για σένα». Οι γονείς αυτοί μπορεί να πιέζονται από το χρόνο και από τις υποχρεώσεις. Δεν έχουν το χρόνο για να αφήσουν το παιδί να σκεφτεί, να κάνει λάθη και να αποφασίσει. Άλλες φορές απλώς δεν συμβιβάζονται με τίποτα λιγότερο από την τελειότητα και έχουν την απαίτηση από τα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο, μη επιτρέποντας τα όμως να αναπτύξουν πρωτοβουλία και κριτική σκέψη για τα πράγματα.

Ο γονέας σύμβουλος

«Μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να μάθει μέσα από τα λάθη του»

Ο γονέας σύμβουλος δεν παρεμβαίνει για να λύσει τα προβλήματα του παιδιού του, δεν του υπενθυμίζει συνεχώς τις υποχρεώσεις του. Αντίθετα αφήνει το παιδί του να έρθει αντιμέτωπο με τις καταστάσεις της ζωής και προσπαθεί να του δώσει τα εφόδια για να τις αντιμετωπίσει. Προστατεύει το παιδί του μόνο από καταστάσεις που είναι πέραν των δυνάμεων του παιδιού να προστατευτεί και το αφήνει να βιώσει εμπειρίες που μπορεί να αποτελέσουν «Σημαντικές Ευκαιρίες Μάθησης». Στόχος είναι να μάθει το παιδί από τις εμπειρίες του ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες, τις οποίες υφίσταται το ίδιο και όχι ο γονέας. Αν φερθεί άσχημα στους φίλους του, οι φίλοι του θα το απορρίψουν. Αν πάει στο σχολείο αδιάβαστο, ο δάσκαλος θα το επιπλήξει. Αν δεν εμφανιστεί στο τραπέζι για το δείπνο, θα πάει για ύπνο νηστικό. Έτσι είναι η ζωή για τον ενήλικα και έτσι πρέπει να είναι και για το παιδί. Προσοχή όμως! Δεν αφήνουμε το παιδί να βιώσει μια σημαντική ευκαιρία μάθησης για να του πούμε στο τέλος: «Είδες; Στα ‘λεγα εγώ. Καλά να πάθεις τώρα». Αντίθετα είμαστε δίπλα του εκφράζοντας την ειλικρινή μας κατανόηση για αυτό που του συνέβη και προσπαθούμε να το ωθήσουμε ως προς το να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει την κατάσταση στο εδώ και τώρα. Ο γονέας αυτός προσπαθεί να μεταδώσει στο παιδί του το μήνυμα «Μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου. Είσαι αρκετά ικανός». Το ενθαρρύνει να εξερευνήσει πιθανές λύσεις και το ωθεί να δοκιμάσει αυτό που θεωρεί καλύτερο. Το παιδί κάνει λάθη, κατανοεί ότι αυτά έχουν συνέπειες για το ίδιο αλλά και ότι μπορεί να αντέξει αυτές τις συνέπειες, να τις διαχειριστεί και να πάρει στο μέλλον διαφορετικές αποφάσεις. Αποκτά σταδιακά την αίσθηση ότι έχει έλεγχο στη ζωή του και μαθαίνει να τον ασκεί με σύνεση.

Είναι στο χέρι του γονιού λοιπόν να αποφασίσει τι παιδί θέλει να μεγαλώσει και αλλάζοντας ο ίδιος να αλλάξει και τη σχέση του με το παιδί του προς το καλύτερο τόσο για τον ίδιο όσο και για το παιδί.

Cline, F., Fay, J. (2010). Μεγαλώστε τα παιδιά σας με Αγάπη και Λογική: Διδάξτε τους την υπευθυνότητα, Εκδόσεις Κριτική

Fay, J. (2004). How to discipline kids without loosing their love and respect: An introduction to love and logic, Love and Logic Press, Inc.

πηγή valiapavlidou.blogspot.com