Η ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού – Πότε να συμβουλευτείτε τον ειδικό

Το παιδί γεννιέται με τη φυσική προδιάθεση να κατακτήσει τη γλώσσα που ομιλείται στο περιβάλλον που μεγαλώνει. Η γλώσσα κατακτάται από τα περισσότερα παιδιά χωρίς κάποια ειδική προσπάθεια και διδασκαλία, κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Η κατάκτηση αυτή γίνεται σταδιακά, ακολουθώντας μία ορισμένη εξελικτική πορεία. Τα πιο καθοριστικά χρόνια για την εξέλιξη της ομιλίας και του λόγου του παιδιού είναι από 1.6 έως 4.6 χρόνων. Η πορεία της ανάπτυξης ποικίλει από  παιδί σε παιδί τόσο ως προς την ηλικία έναρξης της ομιλίας όσο και ως προς το ρυθμό ανάπτυξης του λόγου. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα καθορισμένο χρονοδιάγραμμα για την κατάκτηση αυτών των ικανοτήτων που ονομάζονται ορόσημα.

Ορόσημα ανάπτυξης του λόγου και της ομιλίας

7 ημέρες: Μπορεί να ξεχωρίσει τη φωνή της μητέρας του από τη φωνή κάποιας άλλης γυναίκας.

2η εβδομάδα: Μπορεί να ξεχωρίσει τη φωνή του πατέρα του από τη φωνή κάποιου άλλου άντρα.

3^ος-4^ος μήνας: Χρησιμοποιεί ήχους που μοιάζουν με φωνήεντα. Φωνητικό παιχνίδι (γκρίνιες, τσιρίδες, ήχοι με τα χείλη).

6^ος– 11^ος μήνας: Έχει προσθέσει μερικούς φθόγγους συμφώνων στα ήδη υπάρχοντα φωνήεντα και συχνά λέει “μπαμπαμπα” ή “μαμαμα,” χωρίς όμως να τα συνδέει με συγκεκριμένα άτομα (περίοδος βαβίσματος).

1^ο έτος: Λέει τις πρώτες του λέξεις (π.χ. ”μαμά”, “μπαμπά”). Μπορεί να ανταποκριθεί σε απλές εντολές (π.χ. “Δώστο μου.”)

18^ος μήνας: Το λεξιλόγιό του αποτελείται από 20 περίπου λέξεις (κυρίως ουσιαστικά) που τις συνδυάζει παράγοντας φράσεις δύο λέξεων. Ακολουθεί σύνθετες εντολές όπως “Πήγαινε στο δωμάτιο και φέρε το παιχνίδι”.

2^ο έτος: Έχει λεξιλόγιο 50 περίπου λέξεων (μέλη οικογένειάς του, συνηθισμένα είδη τροφής) και μπορεί να παράγει τους ήχους των ζώων.

3^ο έτος: Χρησιμοποιεί προτάσεις που περιέχουν από 2 έως 4 λέξεις (τηλεγραφικός λόγος). Συχνά επαναλαμβάνει λέξεις που έχει ακούσει σε συζητήσεις.

4^ο έτος: Κατανοεί τις περισσότερες προτάσεις και πολλές από αυτές μπορεί να τις επαναλάβει. Χρησιμοποιεί προτάσεις με 4-5 λέξεις. Μπορεί να πει το όνομά του, την ηλικία, το φύλλο του και χρησιμοποιεί αντωνυμίες.

5^ο έτος: Χρησιμοποιεί προτάσεις με 10 λέξεις για να διηγηθεί μία ιστορία που άκουσε. Ονομάζει 4 βασικά χρώματα, γνωρίζει τη μέρα και τη νύχτα. Ίσως ακόμη δεν προφέρει δύσκολους φθόγγους όπως “σ”, “δ”, “θ” και “ρ”.

6^ο έτος: Έχει κατακτήσει όλα τα φωνήματα και τους φθόγγους της γλώσσας που μιλάει, έχει αποκτήσει λεξιλόγιο 14.000 περίπου λέξεων και χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις στο λόγο του.

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ

Υπάρχουν ορισμένα χρονικά όρια που αν το παιδί τα περάσει οι γονείς πρέπει να ζητήσουν τη γνώμη των ειδικών (παιδίατρος, λογοθεραπευτής).

Έτσι, ανάλογα με την ηλικία του, θα πρέπει να ανησυχήσετε όταν το παιδί:

18 μηνών, λέει μόνο φωνήεντα και καθόλου σύμφωνα. Χρησιμοποιεί 2-3 λέξεις δυσκατάληπτες ή λέει 2-3 λέξεις που δεν τις χρησιμοποιεί πάντα για να δηλώσει το ίδιο πράγμα. Δεν εντοπίζει καθημερινά αντικείμενα όταν του το ζητούν.

2 χρόνων, όταν το λεξιλόγιό του, εκτός από το ‘μαμά’, αποτελείται από λίγες και δυσκατάληπτες λέξεις, δεν χρησιμοποιεί φράσεις 2 λέξεων και δεν εκτελεί απλές εντολές.

3 χρόνων, όταν η ομιλία του εξακολουθεί να είναι δυσκατάληπτη, το λεξιλόγιό του περιορισμένο σε ουσιαστικά και λίγα ή καθόλου ρήματα (λιγότερες από 100 λέξεις), δε χρησιμοποιεί άρθρα, επίθετα, επιρρήματα, προθέσεις, δε γνωρίζει την έννοια του πληθυντικού, δεν σχηματίζει απλές προτάσεις και δεν κατανοεί γραμματικά στοιχεία (π.χ. άρνηση, ερώτηση).

4 χρόνων, όταν οι προτάσεις του είναι μικρές (λιγότερες από 4 λέξεις) και όχι σωστά οργανωμένες (π.χ. λέει “όχι φάω” αντί να λέει “δεν θέλω να φάω”). Η ομιλία του δεν είναι πάντα κατανοητή π.χ. αφαιρεί συλλαβές από πολυσύλλαβες λέξεις, δε λέει απλά συμπλέγματα συμφώνων, όπως ‘κλαίω’, ‘πλένω’. Δε μπορεί να διηγηθεί απλά και πρόσφατα γεγονότα.

5 χρόνων, όταν το λεξιλόγιό του είναι περιορισμένο και οι προτάσεις του μικρές και φτωχές σε περιεχόμενο. Όταν δε μπορεί άνετα να διηγηθεί ένα γεγονός και κάνει πολλά σφάλματα στην ομιλία του. Σε αυτή την ηλικία υπάρχει ανοχή μόνο για τους φθόγγους ‘σ’, ‘δ’, ‘θ’ και ‘ρ’ τους οποίους μπορεί ακόμη να μην προφέρει σωστά.

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΓΚΑΙΡΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

Ο εφησυχασμός ότι το παιδί θα ξεπεράσει μόνο του τη δυσκολία δεν δικαιολογείται. Πρέπει να γίνει μία έγκυρη διάγνωση των δυσκολιών και να εκτιμηθεί από τους ειδικούς  αν και πότε ενδείκνυται η έναρξη της θεραπείας. Παράλληλα, οι γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν για τον κατάλληλο χειρισμό του παιδιού στο σπίτι. Όσο πιο πρώιμη είναι η λογοθεραπευτική παρέμβαση τόσο πιο καλά είναι τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Η πρώιμη παρέμβαση έχει και ως αποτέλεσμα την αποφυγή δευτερευόντων διαταραχών στην συμπεριφορά, και εγγυάται την ομαλή κοινωνική ένταξη του παιδιού. Η απαισιοδοξία δεν έχει τόπο στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων στο παιδί. Ο εγκέφαλος με την εξειδικευμένη και εντατική αγωγή μπορεί να αναπτύξει παράπλευρα δίκτυα που είναι δυνατό να συμπληρώνουν τα ελλειμματικά δίκτυα.

 Γυφτογιάννη Ι. Μαρία για το www.greekteachers.gr

Λογοπαθολόγος – Λογοθεραπεύτρια

πρ. Εργαστηριακή Συνεργάτης Τμ. Λογοθεραπείας, ΑΤΕΙ Πατρών