Η ψυχολογική βία στα παιδιά…

Είναι γνωστό πως υπάρχουν διάφορες μορφές βίας με πιο συχνές τη σωματική και τη σεξουαλική κακοποίηση. Ας δούμε γενικότερα τι ακριβώς είναι η βία. Η βία λοιπόν ορίζεται ως εξής: οποιαδήποτε παράνομη πράξη, παράλειψη ή συμπεριφορά με την οποία προκαλείται άμεσα σωματική, σεξουαλική ή ψυχική βλάβη σε οποιοδήποτε άτομο από άλλο άτομο ή ομάδα ατόμων και περιλαμβάνει και τη βία που ασκείται με σκοπό την επίτευξη σεξουαλικής επαφής χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος, καθώς επίσης και τον περιορισμό της ελευθερίας του.

Μια μορφή της βίας είναι και η ψυχολογική. Όσον αφορά στα παιδιά η ψυχολογική βία αναφέρεται στο σύνολο συγκεκριμένων συμπεριφορών ενός γονέα προς το παιδί του αλλά μπορεί να αφορά και στη συμπεριφορά κάποιου άλλου προσώπου που συμμετέχει στην ανατροφή και στην ανάπτυξή του.

Μάλιστα η ψυχολογική βία στα παιδιά μπορεί κάποιες φορές να  έχει μακροπρόθεσμα μεγαλύτερο αρνητικό αντίκτυπο σε σχέση με τη σωματική και τη σεξουαλική κακοποίηση, καθώς επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους, την ποιότητα των διαπροσωπικών τους σχέσεων και γενικότερα την εξέλιξη της ψυχικής τους υγείας ως ενήλικες.

Η ψυχολογική βία στα παιδιά εκτός από τους γονείς μπορεί να εκδηλωθεί από τη γιαγιά και τον παππού, τους καθηγητές, συμμαθητές ή ομάδες παιδιών-συμμορίες στο χώρο του σχολείου ή και σε εξωσχολικούς χώρους όπου κινείται το παιδί, τα μεγαλύτερα αδέρφια και άτομα που αναλαμβάνουν επί πληρωμή τη φροντίδα των παιδιών όταν οι γονείς απουσιάζουν από το σπίτι.

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι ακριβώς είναι η ψυχολογική βία απέναντι στα παιδιά ας δούμε παρακάτω ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα της αντίστοιχης κακοποίησης:

• Αρνητική κριτική και σύγκριση με άλλα παιδιά (π.χ. ο Γιώργος τα πάει περίφημα στο σχολείο, ενώ οι δικοί σου βαθμοί πιάνουν πάτο μόνιμα).
• Οι έντονοι διαπληκτισμοί μεταξύ των γονέων που περιλαμβάνουν ύβρεις και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς ενώπιον των παιδιών.
• Η τιμωρία χωρίς αυτή να ακολουθείται από κάποια λογική εξήγηση.
• Ο έντονος τόνος της φωνής και οι υστερίες.
• Η γελοιοποίηση και τα κοροϊδευτικά σχόλια απέναντι στα παιδιά.
• Η συμπεριφορά απαξίωσης (π.χ. δεν περιμένω από σένα ποτέ να κάνεις κάτι σωστά).
• Η περιφρόνηση (π.χ. από πότε τολμάς να έχεις άποψη εσύ).
• Ο χλευασμός για τα συναισθήματά του (π.χ. γιατί κλαψουρίζεις, τα μωρά μόνο κάνουν έτσι).
• Τα διπλά μηνύματα (π.χ. βγες με τους φίλους σου αφού εμένα δε με λογαριάζεις που θα μείνω μόνη μου)
• Η απομόνωση.
• Η παρεμπόδιση της επικοινωνίας με έναν γονέα σε περίπτωση διαζυγίου και τα αρνητικά σχόλια και οι κατηγορίες για το γονέα που δεν είναι παρών στη ζωή του παιδιού.
• Η στέρηση της τροφής.
• Οι ακραίες τιμωρίες (π.χ. το κλείσιμο του παιδιού σε ένα σκοτεινό δωμάτιο).
• Η παραμέληση των αναγκών του (π.χ. η άρνηση της αγκαλιάς).
• Οι προσβολές για το φύλο του παιδιού (π.χ. τι άντρας είσαι εσύ που ακούς τέτοια μουσική και φοράς σκουλαρίκια).

Η ψυχολογική κακοποίηση μπορεί να σημαδέψει σημαντικά ένα παιδί, να τραυματίσει σε βάθος την ευάλωτη και αθώα ψυχή του και να προκαλέσει κατ’ επέκταση ορισμένες από τις ακόλουθες συνέπειες:

• Δυσκολίες συγκέντρωσης και χαμηλή σχολική επίδοση.
• Διαταραχές ύπνου και συχνούς εφιάλτες.
• Διατροφικές διαταραχές (ψυχογενή βουλιμία ή ανορεξία).
• Κατάθλιψη και αυξημένο άγχος.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Παραβατική και βίαιη συμπεριφορά.
• Τάσεις αυτοκαταστροφής και αυτοτραυματισμού.
• Χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.

Αξίζει να τονίσουμε πως η ψυχολογική κακοποίηση αναφέρεται στο σύνολο των συμπεριφορών που αναφέρθηκαν παραπάνω και όχι σε μεμονωμένα περιστατικά που μπορεί να συμβούν σε κάθε οικογένεια όταν οι γονείς είναι κάποια στιγμή ιδιαίτερα φορτισμένοι συναισθηματικά.

Και επειδή ως γνωστό δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές για ιδανικούς γονείς, όταν κάνουν κάποιο λάθος χειρισμό μπορούν να το παραδεχτούν, να ζητήσουν συγνώμη από το παιδί, να συζητήσουν μαζί του και να  προσπαθήσουν να του εξηγήσουν τους λόγους που φέρθηκαν άσχημα και να του δείξουν πως ειλικρινά μετάνιωσαν με μια μεγάλη αγκαλιά γεμάτη στοργή, αγάπη και αποδοχή. Οι συγκρούσεις και οι διαφορές ανάμεσα στα παιδιά και στους γονείς είναι αναπόφευκτες, το σημαντικό είναι ωστόσο να καταλήγουν σε συμμαχία και όχι σε πόλεμο.

Μαρίνα Κόντζηλα*
Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Εκπαιδεύτρια Ομάδων Γονέων

πηγή schooltime.gr