Πώς και πότε το παιδί μας θα πει το «νελό»… νεράκι

γράφει για μας η Σοφία Περιβολάρη, Ειδική Παιδαγωγός – Λογοπεδικός και καθηγήτρια στον τομέα Παιδαγωγικών του ΙΕΚ ΞΥΝΗ Γλυφάδας

Συχνά, ακούμε παιδιά προσχολικής συνήθως ηλικίας, να μη μιλάνε καθαρά, να αντικαθιστούν για παράδειγμα το ΄ρ΄ με το ΄λ΄ (νελό) ή το ΄σ΄ με το ΄θ΄( θπίτι). Πολλές φορές το βρίσκουμε χαριτωμένο ,εικάζουμε ότι το παιδί «χαϊδεύεται». Σε κάποιες όμως περιπτώσεις η ομιλία του παιδιού είναι σχεδόν ακατάληπτη. Τι ακριβώς συμβαίνει;

Η  δυσλαλία είναι μια εξελικτική διαταραχή της άρθρωσης. Πρόκειται για την αδυναμία ορθής εκφοράς ενός ή περισσοτέρων φθόγγων της μητρικής μας γλώσσας και χαρακτηρίζεται από:

• Παραλείψεις φθόγγων(π.χ. ταπέζι αντί τραπέζι).
• Παραφθορές φθόγγων(π.χ. τ΄r΄απέζι αντί τραπέζι).
• Αντικαταστάσεις φθόγγων( π.χ. τλαπέζι αντί τραπέζι).
• Μετατοπίσεις φθόγγων ή και συλλαβών( π.χ. ταρπέζι αντί τραπέζι).

Συχνότερα προσβάλλονται τα συριστικά σύμφωνα , όπως το ΄σ΄ και το ΄ζ΄ και τα παράγωγά τους( ΄τς΄, ΄ψ΄, ΄ξ΄ ,΄τζ΄)αυτή η περίπτωση ονομάζεται «σιγματισμός». Επίσης, τα οδοντικά (΄δ΄, ΄θ΄)  ,αλλά και το ΄ρ΄ οπότε και έχουμε «ροτακισμό». Φυσικά δεν λείπουν οι περιπτώσεις όπου δεν εκφέρονται και άλλα σύμφωνα, όπως το ΄γ΄ ή το ΄λ΄. Στα φωνήεντα η δυσλαλία εμφανίζεται σπάνια(το ΄ε΄ ακούγεται ΄α΄). Πολλές φορές δε, το φώνημα εκφέρεται σωστά μεμονωμένα, αλλά όχι μέσα σε λέξη στην αυθόρμητη ομιλία του παιδιού.

Η δυσλαλία ανάλογα με τον αριθμό των φθόγγων που προσβάλλονται μπορεί να είναι μερική(1-2   φθόγγοι), πολλαπλή(παραπάνω από 2 φθόγγοι) ή καθολική(όταν η διαταραχή στην άρθρωση είναι γενικευμένη και η επικοινωνία δυσλειτουργική).

Τα αίτια της δυσλαλίας μπορούν να είναι οργανικά (απώλεια ακοής, χαλινός ,σχιστίες, μεγαλογλωσσία κ.α.) ή συχνότερα λειτουργικά όταν δηλαδή χωρίς την ύπαρξη οργανικής αιτίας το παιδί δεν εκφέρει σωστά κάποια φωνήματα λόγω δυσκολίας στη φωνητική και φωνολογική επεξεργασία των ήχων. Αυτό σημαίνει πως ακουστικά δυσκολεύεται να διαφοροποιήσει  ποιοτικά ήχους που μοιάζουν μεταξύ τους.  Μπορεί επίσης το παιδί να μη μιλάει καθαρά λόγω συναισθηματικής ανωριμότητας.

Κάθε παιδί ακολουθεί τον δικό του ρυθμό ανάπτυξης στην ομιλία του. Εάν όμως στην ηλικία των 3,5-4 ετών  η ομιλία του  παιδιού παραμένει ακατάληπτη καλό θα ήταν να συμβουλευτούμε τον παιδίατρό μας για να αποκλείσουμε τυχόν οργανικές αιτίες. Φυσιολογικά, περίπου στην ηλικία των 4,5 ετών ο  λόγος του παιδιού μας θα πρέπει να έχει «καθαρίσει» .Κάποια φωνολογικά συμπλέγματα ίσως πάρουν λίγο παραπάνω χρόνο( ΄ρ΄ , ΄τζ΄ , ΄τς΄  ΄στρ΄).   Ωστόσο, αν το παιδί πηγαίνει στο νηπιαγωγείο και παρουσιάζει ακόμη προβλήματα στην άρθρωσή του, καλό θα ήταν να επισκεφτούμε έναν λογοθεραπευτή.

Εκείνος μετά από αξιολόγηση θα οργανώσει ένα εξατομικευμένο πλάνο λογοθεραπείας για το παιδί. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι δυσλαλίες αποκαθίστανται πλήρως σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

• Αποφεύγουμε να μιλάμε στο παιδί «μωρουδίστικα»(το νινί μου θέλει μαμ)!Μπορεί να φαίνεται χαριτωμένο, το παιδί όμως μαθαίνει να μιλάει ακούγοντας εμάς, άρα χρησιμοποιούμε πραγματικές λέξεις.
• Σε καμία περίπτωση δεν διορθώνουμε το παιδί! Επαναλαμβάνουμε σε μορφή απάντησης τη λέξη που δεν άρθρωσε σωστά. Για παράδειγμα αν μας πει: «μαμά σέλω νελό», μπορούμε να απαντήσουμε: «θέλεις νερό, ε; έλα να πιείς».
• Αποτρέπουμε σχόλια, χαρακτηρισμούς και κριτική από τρίτους. Το τελευταίο που θα θέλαμε είναι το παιδί να αισθάνεται ότι το κοροϊδεύουν για τον τρόπο που μιλάει. Αυτό μόνο ανασταλτικά μπορεί να λειτουργήσει σε σχέση με την ομιλία του.
• Διαβάζουμε με το παιδί βιβλία! Θα εκπλαγείτε από το πόσες καινούργιες λέξεις θα μάθει.
• Όλα τα σημερινά παιδιά αγαπούν κάθε τι που έχει σχέση με την τεχνολογία. Όταν όμως το μικρό μας περνάει τον χρόνο του μπροστά από τον Η/Υ, την τηλεόραση, το τάμπλετ ή το βιντεοπαιχνίδι περιορίζεται η επικοινωνία του και εμποδίζεται η εξέλιξη και εξάσκηση του προφορικού λόγου.
• Το πιο σημαντικό απ΄ όλα είναι η επικοινωνία με το παιδί μας. Όσο πιο πολύ μιλάμε μαζί του τόσο περισσότερα ερεθίσματα του δίνουμε για να αναπτύξει γλωσσικές δεξιότητες. Η θετική ενίσχυση στην επικοινωνία είναι πάρα πολύ σημαντική.
• Σε περίπτωση που το παιδί μας χρειαστεί λογοθεραπεία συνεργαζόμαστε στενά με τον λογοθεραπευτή και ακολουθούμε τις οδηγίες και συμβουλές του.