Η σημασία του ορθοπαιδικού ελέγχου στο νεογέννητο

Γίνεται στην Ελλάδα συστηματικά προληπτικός ορθοπαιδικός έλεγχος στα νεογέννητα;

Η απάντηση μετά λυπης είναι όχι. Δεν έχουμε καταφέρει σαν ορθοπαιδική κοινότητα να πείσουμε και το κράτος και τα μαιευτήρια για την αναγκαιότητά της. Ο έλεγχος έχει αφεθεί στα χέρια των παιδιάτρων ,των νεογνολόγων, οι οποίοι δεν ξέρουν και δεν είναι υποχρεωμένοι να ξέρουν το φάσμα των ορθοπαιδικών παθήσεων που μπορεί να έχει ένα νεογνό. Το αποτέλεσμα είναι να γεννιούνται παιδιά χωρίς να έχουν περάσει από αυτό που λέμε screening δηλ. προληπτικό ορθοπαιδικό έλεγχο, κάτι που θεωρείται δεδομένο βέβαια σε όλες τις προηγμένες ιατρικά χώρες.

γράφει ο Εμμανουήλ-Αλέξιος Βερυκοκάκης

Ορθοπαιδικός Ενηλίκων και Παιδιών

Τι περιλαμβάνει ο έλεγχος:

Παλαιότερα που ξεγεννούσε τα παιδιά η μαμή, έλεγε πως αν το παιδί έχει 10 δάκτυλα στα χέρια, 10 δάκτυλα στα πόδια είναι εντάξει. Σήμερα έχουμε προχωρήσει πολύ σε σχέση με αυτό. Η ορθοπαιδική επιστήμη στοχεύει στο να εξασφαλίσει την υγεία και την ευεξία του μυοσκελετικού συστήματος και αυτό ακριβώς εξετάζουμε στο νεογνό. Κάθε οστό και κάθε άρθρωση του νεογνού ελέγχεται εξονυχιστικά. Ψάχνουμε για παραμορφώσεις των οστών , για εξογκώματα, για οστικά ελλείματα , για μειωμένη κινητικότητα των αρθρώσεων. Γενικά αναζητούμε οτιδήποτε παρεκλίνει του φυσιολογικού, οτιδήποτε στο σκελετό δεν λειτουργεί σωστά.

Πότε πρέπει χρονικά να γίνεται ο έλεγχος;

Ο έλεγχος πρέπει να πραγματοπιείται με το που θα γεννηθεί το μωρό, εντός των 3 πρώτων ημερών. Όσο δηλαδή το βρέφος βρίσκεται ακόμα στο μαιευτήριο, ώστε να γίνουν συμπληρωματικές εξετάσεις εάν χρειαστεί και να ξεκινήσει τυχόν θεραπεία άμεσα , σε νοσοκομειακό περιβάλλον.

Χρειάζονται κάποιες συμπληρωματικές εξετάσεις προκειμένου να είναι πλήρης η ορθοπαιδική εξέταση του νεογέννητου;

Ενδεχομένως να χρειαστεί κάποιος υπέρηχος ή κάποια ακτινογραφία. Όμως πάντα στην ιατρική το Α και το Ω είναι η κλινική εξέταση και σε αυτό βασιζόμαστε. Οι συμπληρωματικές εξετάσεις είναι απλά για επιβεβαίωση ή για ποσοτικοποίηση του προβλήματος.

Ποιες ορθοπαιδικές παθήσεις μπορεί να έχει ένα νεογνό;

Είναι πληθώρα παθήσεων και θα χρειαζόμουν , χωρίς υπερβολή 100 σελίδες για να τις αναφέρω όλες.

Εν συντομία να πω ξεκινώντας από τη σπονδυλική στήλη η νεογνική κύφωση και η σκολίωση. Εν αντιθέσει με το τί πιστεύει ο πολύς κόσμος, η σκολίωση μπορεί να εμφανιστεί από γεννήσεως. Έχουμε βρει και θεραπεύσει βρεφικές σκολιώσεις με άριστα αποτελέσματα.

Ακόμα μπορεί το νεογνό να έχει διαταραχές των άνω άκρων όπως πολυδακτυλία (παραπάνω δάκτυλα) ή συνδακτυλία (ενωμένα δάκτυλα). Επίσης συνοστεώσεις δηλ. οστά που είναι ενωμένα αντί να είναι χωριστά.

Στα κάτω άκρα αναζητούμε διαταραχές του άκρου ποδός. Αν το ποδαράκι του μωρού κοιτάζει προς τα μέσα, κοιτάζει προς τα έξω , προς τα κάτω, αυτό μπορεί να υποκρύπτει μια σοβαρή κατάσταση. Η γιαγιά μπορεί να πει ότι το ποδαράκι του μωρού μοιάζει με του μπαμπά ή της μαμάς στην αντίστοιχη ηλικία , και βέβαια η κληρονομικότητα παίζει μεγάλο ρόλο, δεν μπορούμε να τα αποδίδουμε όλα στην κληρονομικότητα. Μπορεί να υποβόσκει μια πάθηση σοβαρή , που να επιδέχεται θεραπείας.

Η ραιβοϊπποποδία , συχνότερη στα αγόρια, είναι μια πάθηση που μέχρι προσφάτως αντιμετωπιζόταν με μεγάλα χειρουργεία , ανοίγαμε το παιδικό ποδαράκι σαν τριαντάφυλλο για να το διορθώσουμε. Σημερά ,εαν διαγνωσθεί εγκαίρως , την αντιμετωπίζουμε αμέσως μόλις γεννηθεί το παιδί, με εφαρμογή διορθωτικών γύψων και έχουμε καλύτερα αποτελέσματα εν συγκρίσει με τα βάρβαρα, επιτρέψτε μου να πω, χειρουργεία του παρελθόντος.

Η δυσπλασία του ισχίου , πάθηση ιδιαίτερα συχνή στον Ελλαδικό χώρο, ιδιαίτερα στα κορίτσια και σε νεογνά που έχουν γεννηθεί με ισχιακή προβολή. Πρόκειται για μια ανωριμότητα της άρθρωσης του ισχίου, με αποτέλεσμα να μην είναι σταθερή , να εξαρθρώνεται και να μην παρέχει στήριξη για την ορθοστάτηση και τη βάδιση. Εδώ με εφαρμογή ενός απλού κηδεμόνα η πάθηση διορθώνεται στην βρεφική ηλικία και αποφεύγουμε τα προβλήματα που προκύπτουν στην ενήλικο ζωή με αρθρίτιδες,  δυσκολία στη βάδιση ακόμα και διαταραχές στην σεξουαλική ζωή του ενήλικα. Ειδάλλως θα χρειαστούν μεγάλα τραυματικά χειρουργεία ανακατασκευής , με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Υπάρχουν τραυματισμοί του σκελετού κατά τον τοκετό;

Βεβαίως. Τα μαιευτικά κατάγματα είναι άλλο ένα μεγάλο κεφάλαιο που απασχολεί εμάς τους παιδοορθοπαιδικούς. Κατά τον τοκετό καθώς το νεογνό περνά μέσα από το γεννητικό κανάλι, μπορεί να υποστεί κάποιο τραυματισμό που να οδηγήσει σε κάταγμα. Εδώ πέρα από το νομικό θέμα που δημιουργείται με το μαιευτήρα και το νοσοκομείο, εάν δε διαγνωσθεί έγκαιρα , υπάρχει και το ιατρικό ζήτημα της σωστής πώρωσης του κατάγματος. Η επουλωτική ικανότητα των οστών στα νεογνά είναι πολύ μεγάλη , όπως χαρακτηριστικά λέμε στα νεογνά το εργοστάσιο που φτιάχνει τα οστά είναι ακόμα ανοιχτό , συνεπώς μια έγκαιρη διάγνωση του κατάγματος οδηγεί σε άριστο αποτέλεσμα.

Ποια η συχνότητα των παθήσεων αυτών;

Έχει υπολογιστεί ότι τι 6% των νεογνών εμφανίζει κάποια ανωμαλία του μυοσκελετικού συστήματος. Μέχρι και το 20% των θανάτων στην περιγεννητική περίοδο ,δηλ. κατά τον τοκετό ή λίγο μετά , αποδίδονται σε παθήσεις που σχετίζονται με το σκελετό. Ενδεικτικά να πούμε ότι η συγγενής ραιβοϊπποποδία απαντάται σε 1 ανά 1000 γεννήσεις, συχνότερη στα αγόρια. Η αναπτυξιακή δυσπλασία του ισχίου το ίδιο, αλλά η πιθανότητα αυξάνει αν είναι κορίτσι ή ισχιακή προβολή. Προφανώς αυτά τα ποσοστά αυξάνονται κατά πολύ εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, εάν δηλ. η μαμά, ο μπαμπάς ή κάποιος άλλος στην οικογένεια είχε από γεννήσεως ορθοπαιδικό πρόβλημα. Ομοίως η πιθανότητα ορθοπαιδικού προβλήματος αυξάνει εάν συνυπάρχει άλλο πρόβλημα υγείας του νεογνού, για παράδειγμα εάν το νεογνό έχε εκ γενετής πρόβλημα με την καρδιά, οι γονείς οφείλουν να είναι ευαισθητοποιημένοι να ζητήσουν ορθοπαιδικό  έλεγχο διότι μπορεί να υποκρύπτεται και πρόβλημα μυοσκελετικό. Αυτό είναι ιδιαίτερα έκδηλο σε παιδιά που γεννιούνται με κάποιο σύνδρομο. Εδώ η ορθοπαιδική εξέταση είναι επιβεβλημένη, διότι τα σύνδρομα κατά κανόνα επηρεάζουν την ανάπτυξη του σκελετού.

Γιατί είναι σημαντική η πρόληψη και ποιες οι συνέπειες αν δεν γίνει

Η πρόληψη στην ιατρική είναι πάντα καλύτερη της θεραπείας αυτό είναι αυταπόδεικτο. Συγκεκριμένα στο ορθοπαιδικό κομμάτι μπορούμε να πούμε πως στο νεογνό οι ανατομικές δομές είναι ακόμα εύπλαστες, τα οστά είναι σε μεγάλο βαθμό χόνδρινα, οι μύες είναι πιο ελαστικοί. Είναι πολύ ευκολότερο συνεπώς να διορθωθεί μια παραμόρφωση στη νεογνική ηλικία παρά όταν το παιδί μεγαλώσει.

Αν μια ορθοπαιδική πάθηση περάσει αδιάγνωστη σε νεογνική ηλικία οι συνέπειες μπορεί να είναι ολέθριες .Συχνά απαιτούνται μεγάλα τραυματικά χειρουργεία για να αντιμετωπιστεί μια παραμόρφωση που θα μπορούσε να διορθωθεί με απλά μέσα όπως κηδεμόνας ή ένας γύψος τους πρώτους μήνες της ζωής του βρέφους. Στη βρεφική ηλικία πολλές παραμορφώσεις διορθώνονται με απλές ασκησούλες που δείχνουμε στους γονείς και κάνουν. Επιδιώκουμε δηλαδή  να συμμετέχουν και οι γονείς στη θεραπευτική διαδικασία. Το χέρι του γονιού είναι καλύτερο από το χέρι του ιατρού. Έρχονται στο ιατρείο μου παιδιά με βλαισοπλατυποδίες ή ραιβοποδίες από γεννήσεως που παραμελήθηκαν και τώρα οι γονείς έχουν πολύ  πιο περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές για τα παιδιά τους. Έρχονται παιδιά με συγγενείς βραχύνσεις μυών, με πιο κοντούς μυς δηλαδή, με στραβά ποδαράκια, με δυσπλασία ισχίων και συχνά η μόνη θεραπεία που απομένει στην προχωρημένη ηλικία που τα βλέπουμε είναι το χειρουργείο. Κάτι που θα μπορούσε να αποφευχθεί εάν κάποιος ορθοπαιδικός είχε εξετάσει και αντιμετωπίσει το πρόβλημα όταν παιδί ήταν ακόμα νεογέννητο.

Καταλαβαίνετε βέβαια ποιο είναι το ψυχολογικό κόστος για το παιδί και την οικογένεια που καλούνται να θεραπεύσουν κάτι με καθυστέρηση ετών . Επιπλέον υπάρχει και η οικονομική επιβάρυνση για τον ασθενή και για τα ασφαλιστικά ταμεία. Συνεπώς η επίπτωση της μή πρόληψης εμφανίζεται σε πολλαπλά επίπεδα και πέφτει σαν βάρος στην κοινωνία και στην οικογένεια που είναι ο πυρήνας της κοινωνίας.

Πονάει το νεογέννητο όταν το εξετάζετε;

Όχι το μωρό δεν πονάει.Οι μαμάδες ανησυχούν όταν βλέπουν το νεογέννητό τους να κλαίει όταν το εξετάζουμε , αλλά  αυτό το κλάμα δεν είναι πόνος , είναι ενόχληση. Το μωρό δεν έχει άλλο τρόπο να το εκφράσει και το εκφράζει κλαίγοντας. Εξ’αλλου όλοι εμείς που ασχολούμαστε με παιδιά ακολουθούμε πρωτόκολλα κατά την εξέταση ώστε η   εξέταση να είναι και ασφαλής και αποτελεσματική.

Τι  γίνεται μετά; Πότε ξαναβλέπει το παιδί ο παιδοορθοπαιδικός;

Μετά από την εξέταση που γίνεται στο μαιευτήριο, το επόμενο ραντεβού με τον παιδοορθοπαιδικό είναι όταν το παιδί κάθεται μόνο του, για να δούμε τη στάση του κορμού του. Στη συνέχεια το βλέπουμε σε ηλικία βάδισης ώστε να ελέγξουμε πως βαδίζει. Έπειτα από αυτό τα παιδιά πρέπει να εξετάζονται μία φορά το χρόνο προκειμένου να προλαμβάνουμε όλες αυτές τις παθήσεις που ονομάζουμε αναπτυξιακές, δηλ. που εμφανίζονται ή επιδεινώνονται όσο ο σκελετός αναπτύσσεται.

Τα πρόωρα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν μια μυοσκελετική δυσμορφία;

Όταν λέμε ότι το νεογνό είναι πρόωρο , σημαίνει πως δεν έχει προλάβει να ολοκληρώσει την ενδομήτριο ανάπτυξή του και αυτό περιλαμβάνει και την ανάπτυξη του μυοσκελετικού του συστήματος. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι αυτά τα παιδιά εμφανίζουν σε μεγαλύτερη συχνότητα παραμορφώσεις του σκελετού, όσων αφορά την ανάπτυξη και την διαφοροποίησή του. Πολύ περισσότερο λοιπόν αυτά τα παιδιά θα πρέπει να τα εξετάσει ένας παιδοορθοπαιδικός με το που γεννιούνται, ώστε να είναι οι γονείς βέβαιοι πως όλα βαίνουν καλώς.

Πως επηρεάζεται ψυχολογικά το παιδί εάν η θεραπεία του απαιτεί  καποιο κηδεμόνα;

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το παιδί μέχρι την ηλικία των 3 ετών, δεν αντιλαμβάνεται εάν το σώμα του διαφέρει σε κάτι με των υπολοίπων, εάν δηλ. έχει κάποια παραμόρφωση. Γιαυτό και είναι λίαν σημαντικό οποιοδήποτε πρόβλημα να έχει ανιχνευθεί όσων το δυνατόν νωρίτερα στη ζωή του παιδιού. Ο ψυχισμός του παιδιού μπαίνει πάντα στην εξίσωση. Σαν ιατρός θέλεις την συνεργασία του παιδιού, ώστε να έχεις και τη συνεργασία των γονιών.

Για τα παιδιά που δεν έχουν ελεγχθεί από παιδοορθοπαιδικό όταν γεννήθηκαν, πώς θα καταλάβει η μαμα ότι κάτι δεν πάει καλά για να αναζητήσει συμβουλή;

Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι το μητρικό ένστικτο , και το πατρικό βέβαια –μην ξεχνάμε και τους πατεράδες- , είναι αλάθανστο. ΑΝ η μαμά υποπτεύεται ότι κάτι δεν πάει καλά, ε τότε κάτι υπάρχει. Αν το καλοκαίρι που το παιδί είναι με το μαγιουδάκι του, το δει η μαμά να γέρνει από τη μια πλευρά, αν στραβοπατά τα παπούτσια του, αν πονά σε κάποιο οστό ή σε κάποια άρθρωση οφείλει να αναζητήσει συμβουλή. Στην περίπτωση δε που το παιδί της δεν έχει εξεταστεί ποτέ από ορθοπαιδικό, η παραμικρή υποψία πρέπει να ελεγχθεί.