Το πρωί βγαίνει απ΄ το πάπλωμα της νύχτας (Λογοτεχνικό έργο μαθήτριας Δημοτικού)

γράφει η Γεωργία Κλωστράκη

Συγγραφέας: Καλλιτεχνικό Ψευδώνυμο: Λόλα (Power), Μαθήτρια Στ’ τάξης

Το συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο το έγραψε μια μαθήτρια Στ’ Τάξης Δημοτικού κατά τη διάρκεια εφαρμογής της έρευνας  «Ανάπτυξη της δημιουργικής γραφής στο Δημοτικό Σχολείο με την αξιοποίηση των ΤΠΕ (Τεχνολογία της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών). Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση» κατά το σχολικό έτος 2011. Ο τίτλος επιλέχθηκε από τους ίδιους τους μαθητές (τον διάβασαν σε ένα site που είχε αναγγείλει ένα λογοτεχνικό διαγωνισμό).

Αρχικά, οργανώθηκε από την αρχή η σύνθεση της ομάδας-τάξης. Για να είναι σε θέση οι μαθητές να μοιράζονται τόσο τα δημιουργήματά τους όσο και στοιχεία της προσωπικότητας τους, προσωπικές εμπειρίες και να αναζητήσουν τις αλήθειες τους, θα πρέπει να λειτουργούν σε ένα περιβάλλον που αισθάνονται ασφάλεια, ελευθερία και εμπιστοσύνη.

Το πρώτο βήμα για να επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος ήταν να σταματήσουν τα κοροϊδευτικά σχόλια και οι βίαιες συμπεριφορές. Έτσι, οι πρώτες συναντήσεις αφιερώθηκαν σε δραστηριότητες παιχνίδια ανάπτυξης επικοινωνιακών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, τα οποία οδήγησαν σε δημιουργικές/κριτικές συζητήσεις, σε αναστοχασμό στην ολομέλεια της ομάδας-τάξης και στην υπογραφή του «συμβολαίου», το οποίο περιείχε τις νέες βασικές αρχές/κανόνες, που θα εφαρμόζονταν τόσο κατά τη μαθησιακή διαδικασία όσο και σε όλες τις δράσεις των μαθητών.

Έπειτα από 4 μήνες εφαρμογής του προγράμματος «Μικροί Λογοτέχνες», οι μαθητές είχαν καλλιεργήσει πολλές από τις τεχνικές της λογοτεχνικής γραφής μέσω των δημιουργικών δραστηριοτήτων του εκπαιδευτικού λογισμικού «Μικροί Λογοτέχνες»[1], τις ταινίες μικρού μήκους που προετοίμαζε η ερευνήτρια-εκπαιδευτικός για να αφυπνίσει τη δημιουργική τους φαντασία και την τεχνική της ιδεοθύελλας[2]. Οι μαθητές λοιπόν σε αυτό το στάδιο της έρευνας είχαν καλλιεργήσει και αναπτύξει ομαδοσυνεργατικές δεξιότητες ώστε να αισθάνονται ψυχικά ασφαλείς και ελεύθεροι να εκφράζουν προσωπικές εμπειρίες και βιώματα και σταδιακά να τα μετασχηματίζουν σε λογοτεχνικά έργα καθώς μάθαιναν τις κατάλληλες λογοτεχνικές τεχνικές.

Λίγα λόγια για τη Μικρή Λογοτέχνη:

Το συγκεκριμένο κορίτσι είχε υποστεί bulling κατά τη διάρκεια φοίτησής της στο Δημοτικό Σχολείο. Αιτία ήταν τα λίγο παραπάνω κιλά που είχε το κορίτσι από την Α’ Δημοτικού. Το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο που επέλεξε η μαθήτρια στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της έρευνας δράσης ήταν «Λόλα». Είχε υιοθετήσει αντικοινωνική συμπεριφορά, λόγω του ότι αισθανόταν την απόρριψη από τους συμμαθητές της Το στοιχείο που προκαλούσε το θαυμασμό των συμμαθητών της (κανένας δεν της το έλεγε) ήταν η ευλυγισία της, παρ΄ όλο που τα κιλά της ήταν παραπάνω από αυτό που έπρεπε. Η ίδια εκμεταλλευόταν αυτό το στοιχείο για να κερδίσει την προσοχή των συμμαθητών της και να ασχοληθούν μαζί της, αλλά και το χιούμορ της, το οποίο και αυτό εκλαμβανόταν ως αρνητικό και όχι θετικό. Η σχέση της με τους συμμαθητές της δεν ήταν καθόλου αρμονική, κάτι που την πλήγωνε πολύ. Το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος άλλαξε σε «Power», το οποίο πρότειναν οι συμμαθητές της, διότι άλλαξαν ολοκληρωτικά στάση απέναντι της αλλά και η ίδια είχε αναπτύξει την αυτοεκτίμησή της και το συγκεκριμένο ψευδώνυμο δεν την εξέφραζε πια.

Το λογοτεχνικό έργο αυτό ολοκληρώθηκε σε ένα μήνα. Κάθε εβδομάδα εκπαιδευτικός και μαθήτρια είχαν προσωπικές συναντήσεις και διάβαζαν το κείμενό, έκαναν διορθώσεις, πρότειναν ιδέες και όταν ολοκληρώθηκε το έργο η Λόλα, ύστερα από συζητήσεις με την ερευνήτρια, αποφάσισε να διαβάσει το έργο της στους συμμαθητές της κατά τη διάρκεια της «τιμητικής της ημέρας»[3]. Η μαθήτρια τη συγκεκριμένη μέρα έδειξε φωτογραφίες της οικογένειάς της, μίλησε για καθέναν χωριστά και στο τέλος διάβασε το λογοτεχνικό της έργο. Όταν ολοκλήρωσε την ανάγνωση του έργου της, η Λόλα κράτησε στα χέρια της ένα κουτί, το «μαγικό κουτί»[4] όπου εκεί μέσα κάθε συνεργάτης-συμμαθητής της έκανε ένα δώρο, δηλαδή έγραψε σε ένα χαρτάκι ένα μήνυμα. Όλα τα μηνύματα περιείχαν τη λέξη «ΣΥΓΝΩΜΗ», όλα τα μέλη της ομάδας-τάξης, αγόρια, κορίτσια της ζήτησαν να γίνουν φίλοι της και να ξεχάσουν τις άσχημες εμπειρίες. Το συγκεκριμένο κείμενο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή του κλίματος της τάξης. Όμως το θέμα είναι ότι αυτή η κατάσταση είχε κρατήσει έξι ολόκληρα σχολικά χρόνια, έξι πολύτιμα χρόνια που θα μπορούσαν να ήταν γεμάτα όμορφες στιγμές αγάπης, συνεργασίας, φιλίας, αρμονίας… αν το εκπαιδευτικό σύστημα[5] ήταν διαφορετικό.

Η συγκεκριμένη μαθήτρια αρχικά δεν ήθελε να διαβάσει το κείμενό της στην τάξη, διότι πίστευε ότι οι συμμαθητές της θα άρχιζαν ξανά τα κοροϊδευτικά σχόλια, όμως το κλίμα είχε ήδη αλλάξει στην τάξη μέσα από τις δημιουργικές βιωματικές δραστηριότητες που είχαν προηγηθεί.

Τίτλος ιστορίας: Το πρωί βγαίνει απ΄ το πάπλωμα της νύχτας

Πάλι άκουσα κοροϊδευτικά σχόλια πίσω απ΄ την πλάτη μου. Δεν αντέχω άλλο. Συνέχεια με σχολιάζουν…. Χοντρούλα, φαταούλα….

Δεν μπορεί κανείς τους να καταλάβει πώς νιώθω. Όλο με κοροϊδεύουν, με σχολιάζουν.

-Τι σιγομουρμουρίζεις εκεί Νεφέλη;

-Επ! ποια είσαι εσύ; Πώς μπήκες στο δωμάτιό μου;

-Είμαι η Μαριονέττα της Αλλαγής. Δε με θυμάσαι; Με συνάντησες στο εργαστήρι του κουκλοποιού.

-Ναι, ναι, τώρα σε θυμήθηκα. Μμμ!! Ωραίες αυτές οι ερωτήσεις που μας έκανες. Αλλά εδώ πώς βρέθηκες; Τι θέλεις;

-Μμμμμ!! Σε είδα που προχωρούσες μόνη και σκεφτική και ήθελα να μάθω τι σου συμβαίνει.

-Πώς να μην είμαι μόνη μου και σκεφτική; Δεν έχω κανέναν. Οι συμμαθητές μου με κοροϊδεύουν, χοντρή, σταρ, φαταούλα….. όλο άσχημους χαρακτηρισμούς ακούω. Προσπαθώ να αλλάξω, αλήθεια σου λέω, αλλά δε γίνεται, δεν μπορώ από τη μια μέρα στην άλλη να γίνω αδύνατη. Κι εξάλλου δεν επέλεξα εγώ να είμαι χοντρούλα!!!!

-Εσύ θέλεις να αλλάξεις;

-Ναι, θέλω να αλλάξω πολύ! Δε θέλω να ακούω συνέχεια να με κοροϊδεύουν. Την έχω σιχαθεί αυτή τη λέξη, χοντρούλα και χοντρούλα.

-Έχω μια λύση στο πρόβλημά σου.

-Κανένας δεν μπορεί να με βοηθήσει. Το μόνο που σκέφτομαι και παρηγορούμαι, έστω για λίγο είναι ότι άμα και οι συμμαθητές μου ήταν παχουλοί θα ένιωθαν κι αυτοί το ίδιο, αν άκουγαν κοροϊδευτικά σχόλια από τους άλλους.

-Ναι, κι εγώ το πιστεύω αυτό, αλλά εσύ μπορείς να τα μοιράζεσαι όλα μαζί μου και εγώ  το μόνο που θα κάνω είναι να σε ακούω και να σου προσφέρω τη βοήθειά μου.

Το άλλο πρωί η Νεφέλη πάει στο σχολείο θλιμμένη από τη χθεσινή συζήτηση.

-Γεια σου, Όλγα, τι κάνεις;

-Καλά είμαι χοντ….

-Τι είπες;

-Τίποτα, καλά είμαι λέω.

Χτύπησε το κουδούνι για μάθημα και  καθώς η Νεφέλη μπήκε στην τάξη και κατευθύνθηκε προς το θρανίο της βλέπει ένα χαρτάκι μπροστά της που έγραφε χοντρή, φαταούλα, κακάσχημη… Εκείνη την ώρα ένιωσε τόσο μεγάλη  ντροπή που ένα δάκρυ κύλησε στο μάγουλό της. Πήγε θυμωμένη στη δασκάλα και της είπε:

-Κυρία, κάποιος έγραψε αυτό το γράμμα για μένα. Η κυρία το διάβασε βιαστικά και ρώτησε νευριασμένη:

-Ποιος το έγραψε αυτό; εσύ Όλγα, Γιώργο; Γιάννη; Και ξαναρωτάω εγώ πάλι: αυτό το χαρτί γράφτηκε μόνο του; Περιμένω κάποιος από εσάς να μου απαντήσει. Νεφέλη, κάτσε στη θέση σου και θα μιλήσω στους γονείς σας, είπε η δασκάλα  τσαλακώνοντας με γρήγορες κινήσεις το σημείωμα που αναστάτωσε πάλι την τάξη.

Κυρία, λέει ο Γιώργος με σκυμμένο κεφάλι, εγώ το έγραψα.

-Και γιατί το έκανες αυτό; εσένα θα σου άρεσε να στο κάνουν;

-Όχι, κυρία, συγγνώμη.

-Δε θέλω να πεις σε μένα   συγγνώμη, αλλά στη Νεφέλη, είπε η δασκάλα με απότομο ύφος.

Μετά από τρεις ώρες το σχολείο τελείωσε. Πήγα σπίτι, δεν έφαγα τίποτα και πήγα για ύπνο.  Στον ύπνο μου με επισκέφτηκε η Μαριονέτα της αλλαγής

-Μπράβο, Νεφέλη. Σήμερα σε καμάρωνα, γιατί για πρώτη φορά σε είδα να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματά σου, μου είπε η μαριονέτα.

-Θέλω να αλλάξω, να γίνω αδύνατη.

-Θα γίνεις. Μπορείς να το κάνεις, από αύριο κιόλας. Θα αρχίσεις γυμναστήριο. Άκου λοιπόν το πρόγραμμά σου: πρωινό: ένα μήλο ή δημητριακά και πέντε ποτήρια νερό.

-Πέντε ποτήρια νερό; Τι με πέρασες; Που θα τα βάλω;

-Το νεράκι κάνει καλό. Λοιπόν, συνεχίζω. 1 ώρα γυμναστική και για μεσημεριανό κανονική ποσότητα φαγητού. Δεν επιτρέπονται οι πατάτες, το παστίτσιο, οι καρμπονάρες και φυσικά τα γλυκά.

-Αχ, πώς θα ζήσω χωρίς τις αγαπημένες μου τηγανητές πατατούλες, το παστίτσιο μου , την καρμπονάρα μου, Πώς θα ζήσω χωρίς αυτήν;

-Ααα, Νεφέλη, έτσι δε θα αλλάξεις, η αλλαγή θέλει θυσίες.

Μέρα με τη μέρα γινόμουν όλο  και πιο λεπτή.  Ακολουθούσα όμως αυστηρά το πρόγραμμα της Μαριονέτας. Κάθε πέντε λεπτά έπινα και ένα ποτήρι νερό. Το μόνο πρόβλημα που είχα, εκτός φυσικά από τα περίεργα γουργουρητά της κοιλιάς μου ήταν ότι πήγαινα συνέχεια στην τουαλέτα. Είχαμε γίνει φιλενάδες, κολλητές.Και η μητέρα μου ανήσυχη με ρωτούσε συνέχεια:

-Γιατί πας συνέχεια στην τουαλέτα παιδί μου; Συμβαίνει κάτι;

-Μην ανησυχείς, μαμά, είμαι μια χαρά. Ε! μια χαρά, που λέει ο λόγος, δηλαδή, ε! εκτός.. από το τρέμουλο στα πόδια, τις διαμαρτυρίες της κοιλιάς μου και φυσικά την εγκατάλειψη της φίλης μου της καρμπονάρας. Καλά είμαι, καλά, μην ανησυχείς.

Ώσπου έφτασε και η πολυπόθητη μέρα. Πήγα στο σχολείο με στενά ρούχα φανταχτερά, ενώ ως τότε φορούσα φαρδιά και ατσούμπαλα για να μην καταλάβουν τίποτα οι άλλοι. Μόλις με είδαν οι συμμαθητές μου έμειναν με ανοιχτό το στόμα.

-Πω πω! Νεφέλη! Πόσο άλλαξες! Πόσο διαφορετική είσαι τώρα που έχασες κιλά! είπαν όλοι ταυτόχρονα κοιτάζοντας με, με απορία και έκπληξη μαζί.

Την ώρα της γυμναστικής όλα τα παιδιά με κοιτούσαν περίεργα, αλλά και όλοι τώρα ήθελαν να γίνουν φίλοι μου, ήθελαν να παίζουν μαζί μου. Πολλά περίεργα πράγματα μου συμβαίνουν σήμερα. Καλά είναι δυνατόν μερικά κιλά να τους εμποδίζουν να είναι φίλοι μου, να παίζουν μαζί μου;  «Τώρα που έγινες λεπτή , έχασες εντελώς την ευλυγισία σου», είπε ένας συμμαθητής μου με ένα ειρωνικό χαμόγελο ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του. Πάγωσα, δεν ήξερα τι να του απαντήσω.

-Εεε , δε με βλέπεις, είμαι αδύνατη πια , του είπα με ένα τρέμουλο στη φωνή μου

-Και τι με νοιάζει εμένα. Έχασες την ευλυγισία σου, συνέχισε αυτός.

-Εε! Νεφέλη! Ξύπνα, ξύπνα, ξημέρωσε, έχεις σχολείο.

-Μμμ! Όνειρο ήταν; Και ήταν τόσο ζωντανό! Σα να ήταν αληθινό.

-Τι σιγομουρμουρίζεις, Νεφέλη; Έλα το γάλα σου σε περιμένει!

Σηκώθηκα όρθια με τόση δύναμη μέσα μου, με μια διάθεση διαφορετική από τις άλλες μέρες. Πήγα στην κουζίνα και είπα στη μητέρα μου με ένα χαμόγελο ως τα αυτιά: Τελικά μαμά, ξέρεις τι κατάλαβα; Ότι δεν είναι δυνατόν να αρέσουμε σε όλους. Ότι πάντα κάποιοι θα προσπαθήσουν να βρουν κάτι για να μας πληγώσουν αλλά εμείς δεν πρέπει να τους αφήνουμε.

-Καλά όλα αυτά στον ύπνο σου τα σκέφθηκες

-Νιώθω πιο δυνατή. Εγώ μπορώ να αλλάξω όποτε θέλω. Να διώξω κάτι που με ενοχλεί, αλλά αυτό που πρέπει να έχω πάντα στο μυαλό μου είναι ότι πρέπει να πιστεύω σε μένα.

ΕΙΜΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ! ΕΙΜΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ!

____

[1]  Όλες οι παιγνιώδεις δραστηριότητες του εκπαιδευτικού λογισμικού (δημιουργήθηκε από την ερευνήτρια-εκπαιδευτικό με σύγχρονα προγράμματα όπως Flash σε συνέργεια με άλλα δημιουργικά εργαλεία των ΤΠΕ.)  έδωσαν την ευκαιρία στους μαθητές λογοτέχνες να συνεργαστούν, να παίξουν, να διασκεδάσουν, να αναστοχαστούν, να απολαύσουν τις ώρες συνύπαρξής τους χωρίς προβλήματα και ταυτόχρονα να αναπτύξουν τις τεχνικές της λογοτεχνικής έκφρασης μέσα από την εφαρμογή τους.

[2] Η τεχνική της ιδεοθύελλας βοήθησε τους μαθητές να αναπτύξουν το λεξιλόγιό τους. Η συγκεκριμένη τεχνική χρησιμοποιείται στο Δημοτικό Σχολείο στα περισσότερα γνωστικά αντικείμενα αλλά όχι στη συγγραφή κειμένων. Η εκπαιδευτικός ερευνήτρια αξιοποίησε τη συγκεκριμένη τεχνική για να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν το λεξιλόγιό τους και να χρησιμοποιούν λέξεις στα κείμενά τους όπως  π.χ. «Η Μαριονέτα της Αλλαγής, ενσυναίσθηση, αντιπελάργηση» κτλ. Η ιδέα δόθηκε όταν κατά τη διάρκεια προβολής μιας ταινίας μικρού μήκους που είχε δημιουργηθεί από την ερευνήτρια οι μαθητές προσπαθούσαν να εκφράσουν τα συναισθήματα που ένιωθαν εκείνη τη στιγμή παρακολουθώντας τις εικόνες και ακούγοντας τη μουσική υπόκρουση που συνόδευε την ταινία.

[3] Οι ίδιοι οι μαθητές αποφάσιζαν κάθε φορά που έγραφαν ένα δημιουργικό έργο ποίημα ή κείμενο αν θα το μοιράζονταν με τα μέλη της ομάδας-τάξης ή όχι. Από την αρχή του προγράμματος είχε οριστεί για κάθε μαθητή η μέρα που θα άνηκε αποκλειστικά στον ίδιο. Δηλαδή κάθε μαθητής είχε την δική του ημέρα, την ημέρα που άνηκε αποκλειστικά σε αυτόν/ήν. Ο κάθε μαθητής αποφάσιζε μόνος του ποιο από τα έργα του θα διαβάσει στην ομάδα-τάξης  και τι άλλο θα έδειχνε στους συνεργάτες –συμμαθητές π.χ. ένας από τους μαθητές έφερε την κιθάρα του κι έπαιξε τα αγαπημένα του τραγούδια, άλλος παρουσίασε το αγαπημένο λογοτεχνικό του βιβλίο κτλ.

[4] Το μαγικό κουτί ήταν ένα απλό κουτί που είχε ντυθεί από την εκπαιδευτικό/ερευνήτρια με χρωματιστό χαρτί και κάθε μαθητής πρόσφερε στο παιδί που είχε την τιμητική του ημέρα ένα δώρο.

[5]  Το Αναλυτικό Πρόγραμμα θα πρέπει να δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να αναπτύσσουν τόσο τη γνωστική όσο και τη συναισθηματική νοημοσύνη, να υπάρχει δηλαδή μία ισορροπία μεταξύ τους, να περιέχει καινοτόμες δράσεις οι οποίες θα παρέχουν τη δυνατότητα για ολική ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή (γνωστική, κοινωνική, συναισθηματική). Προτείνεται η Δημιουργική Γραφή να αποτελεί μέρος του Αναλυτικού Προγράμματος και όχι απλά αποσπασματικές εργασίες διάσπαρτες στα βιβλία της Γλώσσας, διότι τους δίνει την ευκαιρία να αναπτύξουν το γραπτό τους λόγο, να αγαπήσουν τη λογοτεχνία, να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να ανακαλύψουν το ταλέντο τους, να αναπτύξουν την αυτοεκτίμησή τους, να μάθουν ο ένας τον άλλον και το πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και όλα αυτά να τα μετουσιώνουν σε λογοτεχνικό λόγο με την εκμάθηση «των μυστικών των λογοτεχνών». Τα αποτελέσματα εφαρμογής της έρευνας ήταν θεαματικά τόσο στην γραπτή έκφραση των μαθητών, στη ανάπτυξη των συναισθηματικών και κοινωνικών τους δεξιοτήτων  όσο και στην ανάπτυξη σχέσεων χωρίς προβλήματα. Όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα οι μαθητές του συγκεκριμένου τμήματος δεν μπορούσαν να γράψουν παραπάνω από πέντε σειρές κείμενο και γενικότερα δεν είχαν αναπτύξει βασικές δεξιότητες του γραπτού λόγου. Μάλιστα είχαν χαρακτηριστεί από εκπαιδευτικό που είχε αναλάβει το τμήμα τα προηγούμενα έτη ως «ανεπίδεκτοι μαθήσεως» σε σχέση με το γραπτό λόγο. Οι ίδιοι οι μαθητές δεν ήθελαν να ασχολούνται με την παραγωγή γραπτού κειμένου, διότι το θεωρούσαν μια πολύ βαρετή διαδικασία, χωρίς κανένα νόημα. Η δημιουργική γραφή έδωσε την ευκαιρία στους μαθητές να δημιουργούν δικά τους λογοτεχνικά έργα, να τα μοιράζονται με την ομάδα-τάξης,  να αλλάξουν το κλίμα της ομάδας-τάξης, να μιλάνε για τον εαυτό τους, να εκφράζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να μάθουν βασικές αξίες και αρχές που θα πρέπει να υπάρχουν στις σχέσεις τους αλλά και να μπορούν να εκφραστούν στο γραπτό λόγο εφαρμόζοντας τους βασικούς κανόνες της γραπτής έκφρασης και τις λογοτεχνικές τεχνικές. Όλα τα παιδιά στο τέλος της έρευνας έλεγαν ότι επιθυμούσαν να συνεχίσουν να γράφουν ποιήματα και λογοτεχνικά κείμενα, τους άρεσε που μοιράζονταν τα έργα τους με τους συμμαθητές τους (μάλιστα είχαν διαβάσει έργα τους και σε φοιτητές του Παιδαγωγικού Αθηνών-φοιτητές που παρακολουθούσαν το μάθημα του κ. Ματσαγγούρα, καθηγητή του Παιδαγωγικού- που είχαν έρθει για να τα παρακολουθήσουν κατά τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος), και ανέπτυξαν το γραπτό τους λόγο. Η εφαρμογή της Δημιουργικής Γραφής στο Δημοτικό Σχολείο αλλά και στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης μπορεί να επιλύσει πολλά και σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το σχολείο, όπως το φαινόμενο του bulling.

πηγή tovivlio.net