Ο ύπνος των παιδιών

09/10/2018

Η παροιμία «ο ύπνος θρέφει το παιδί και ο ήλιος το μοσχάρι» δηλώνει την ευεργετική επίδραση του ύπνου στην ανάπτυξη του παιδιού. Πράγματι, η ξεκούραση και ο ύπνος δίνουν τη δυνατότητα στον οργανισμό του παιδιού να ανακτήσει τις δυνάμεις του, να αναπροσαρμοστεί ο σωματικός μηχανισμός, συμπεριλαμβανομένου του νευρικού συστήματος και να αποταμιεύσει την ενέργεια που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και την ευεξία του! Η στέρηση του ύπνου, παρατηρεί η Ambron ( 1975 ), Μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα υπερκινητικότητας, ευερεθιστότητα, κακοκεφιά κ.α… και προδιαθέτει το παιδί σε ασθένειες και ατυχήματα.

Η διάρκεια του κανονικού ύπνο στον άνθρωπο κυμαίνεται από 4,5-10,5 ώρες για τα ενήλικα άτομα με μέσο όρο 6,5-8,5 ώρες. Ο ύπνος των παιδιών διαφέρει από τον ύπνο των ενηλίκων και σε διάρκεια και σε οργάνωση και σε δομή.

Η Mindell (1997) περιγράφει τον ύπνο των παιδιών και το συγκρίνει με τον ύπνο των ενηλίκων. Εξετάζει επίσης διάφορες συνηθισμένες διαταραχές του ύπνου των παιδιών. Όπως αναφέρει η Mindell, οι ρυθμοί του ύπνου αρχίζουν να διαμορφώνονται πριν την γέννηση, κατά την εμβρυακή ζωή. Έμβρυα 6-7 μηνών δηλώνουν ύπνο REM, ο οποίος ακολουθείται, μετά από λίγο, από τον ύπνο NREM. Μέχρι το τέλος του ογδόου μήνα κύησης οι ρυθμοί έχουν διαμορφωθεί καλά.

Στα βρέφη ο ύπνος REM των ενηλίκων ταξινομείται ως ενεργός REM ύπνος και ο ύπνος NREM ως ήρεμος NREM ύπνος. Στο νεογέννητο τα στάδια του ύπνου αναπτύσσονται πολύ γρήγορα και μέχρι την ηλικία των έξι μηνών έχει σταθεροποιηθεί ο ρυθμός ύπνου – αφύπνισης. Ο ύπνος του βρέφους δεν είναι μόνο μεγαλύτερος σε διάρκεια που του ενήλικου αλλά και διαφορετικός σε οργάνωση και δομή. Κατά κανόνα, ο ύπνος του νεογέννητου είναι ελαφρύς και ανήσυχος και σε ποσοστό 20% έως 30% βαθύς. Όταν είναι ελαφρύς, επηρεάζεται περισσότερο από εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα. Έτσι, μπορεί να κλαψουρίζει, να κάνει μορφασμούς, να χαμογελάς, να συνοφρυώνεται, να αναπνέει ακανόνιστα, να κουνάει τα χέρια και τα πόδια του και μπορεί να έχει μισάνοιχτα τα μάτια ( Caplan, 1978 )

Ο ενεργός -REM ύπνος αποτελεί περίπου το 50% του ύπνο του βρέφους και μειώνεται περίπου στο 20%-25% στο τέλος της πρώτης δεκαετίας. Από την ηλικία αυτή και μετά ο καταμερισμός των σταδίων παραμένει εντυπωσιακά σταθερός μέχρι την ηλικία των 60 ή και 70 ετών ( Mindell, 1997, Παρασκευόπουλος, 1985). Στα πρόωρα νεογνά ο ύπνος REM αποτελεί το 80% του συνολικού ύπνου (Μυριοκεφαλιτάκης, 1998).

Κατά τη διάρκεια του ήσυχου -NREM Ύπνο τα βρέφη μένουν ακίνητα και αναπνοή τους είναι κανονική. Μπορεί όμως να έχουν, κατά διαστήματα, μια απότομη αντίδραση ξαφνιάσματος ή να κάνουν κινήσεις θηλασμού με το στόμα τους.

Τα νεογέννητα κοιμούνται κατά μέσο όρο 17 – 18 ώρες την ημέρα, με συχνές εναλλαγές μεταξύ ύπνο και εγρήγορσης, Σε περίπου έξι ισομερώς κατανεμημένα επεισόδια. Από τις πρώτες κιόλας μέρες αρχίζει μια συστηματική σταθεροποίηση του ύπνου, όποτε παρατηρείται μια μεγαλύτερη νυχτερινή περίοδος και μείωση του ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Στο τέλος του πρώτου μήνα τα βρέφη κοιμούνται 16 – 17 ώρες και ο ύπνος τους μειώνεται στις 15 ώρες στον τρίτο με τέταρτο μήνα. Στην ηλικία αυτή ο ύπνος τους σταθεροποιείται σε τέσσερις με πέντε περιόδους ύπνου. Στους τέσσερις μήνες τα βρέφη έχουν 2-3 υπνάκους την ημέρα. Στους έξι μήνες ο ύπνος μειώνεται στις 13 ώρες περίπου, με μεγαλύτερη περίοδο ύπνο περίπου 7 h και δύο υπνάκους διάρκειας 1-3 ωρών, έναν το πρωί και έναν το απόγευμα. Στους 15 μήνες σχεδόν το 50% των παιδιών αρκούνται μόνο σε έναν υπνάκο το απόγευμα. Στους 24 μήνες ο ύπνος μειώνεται στις 12 ώρες και στην ηλικία των 4 ετών στις 10-12 ώρες, με έναν υπνάκο το απόγευμα. Κατά το τέταρτο με πέμπτο έτος τα περισσότερα παιδιά καταργούν και τον απογευματινό ύπνο ( Ambron, 1975 )

Μερικοί γονείς, θέλοντας να κάνουν τα παιδιά τους να κοιμούνται περισσότερες ώρες τη νύχτα, προσπαθούν να τους στερήσουν τον υπνάκο της ημέρας. Αυτή η τακτική, παρατηρεί η Mindel (1997), όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματική, αλλά μπορεί να έχει και αρνητικές συνέπειες. Εξάλλου, υστέρηση του ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν έχει ως αποτέλεσμα να κοιμούνται τα παιδιά περισσότερες ώρες τη νύχτα. Η Mindel, επισημαίνει επίσης ότι τα παιδιά παίρνουν υπνάκους, σε σχέση με τα παιδιά που δεν παίρνουν υπνάκους, έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση της προσοχής και είναι λιγότερο ανήσυχα και ιδιότροπα.

Καθώς όμως μεγαλώνει το παιδί μειώνονται οι ανάγκες και ο χρόνος του ύπνο του, με αποτέλεσμα η συνήθεια του υπνάκου, ιδιαίτερα αν τον παίρνει αργά το απόγευμα, να προκαλεί καθυστέρηση και ίσως διαταραγμένο ύπνο ( Ware & Orr, 1992 ).

Ο ύπνος των παιδιών (φυσιολογία συνήθειες διαταραχές), Νικήτας Πολεμικός, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, εκδ. «Ατραπός», σελ 49-52