Το απ’ έξω πέθανε – Ζήτω η κριτική σκέψη!

Πριν από μερικές μέρες, μου γεννήθηκε η απορία αν η μητέρα μου (η οποία σπούδασε αγγλική φιλολογία σε πανεπιστήμιο της Αυστραλίας) είχε στο τέλος κάθε πανεπιστημιακού εξαμήνου εξεταστική. Η απάντηση που πήρα ήταν αφοπλιστική: «Ποτέ δεν είχαμε εξετάσεις. Όταν ο καθηγητής ήθελε να δει αν μάθαμε κάτι, μας έβαζε εργασίες. Μάλιστα μας έλεγαν ότι τα τεστ εξετάζουν τη μνήμη, όχι τη γνώση.»

Γράφει η  Ειρήνη Μπούχλιου  Αναπληρώτρια Βιολόγος

Μου ήρθε να βάλω τα κλάματα. Πριν από 45 χρόνια, η Αυστραλία εφάρμοζε ένα σύστημα κατάργησης της απομνημόνευσης, και μάλιστα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ εμείς προσπαθούμε να πείσουμε τα παιδιά ότι πρέπει να τα θυμούνται όλα απ’ έξω από το Δημοτικό ακόμα. Τρανταχτό παράδειγμα μια δασκάλα Β΄ Δημοτικού που θεώρησε καλό να εξετάσει τους μαθητές της εφ’ όλης της μαθηματικής ύλης τον Ιούνιο και μάλιστα «απειλώντας» ότι «μπορεί να πέσει οτιδήποτε». Έτρεχαν οι γονείς, λοιπόν, πανικόβλητοι, να στείλουν τα παιδιά σε μαθηματικούς.

Επιμένουμε λοιπόν στην απομνημόνευση, είμαστε εξεταστολάγνοι και 50 χρόνια πίσω. Γιατί όλη αυτή η πίεση στους μαθητές; Υπάρχει άραγε λόγος να μάθουν κάτι απ’ έξω; «Για να το θυμούνται», θα απαντήσει κάποιος. Μα τα ίδια τα παιδιά λένε ότι τα ξεχνούν αμέσως μετά από τεστ/διαγώνισμα/εξετάσεις. Σκοπός είναι να το μάθουν, όχι να το απομνημονεύσουν. Η γνώση είναι εκείνη που συνεπάγεται τη μνήμη, και όχι η μνήμη τη γνώση.

Μα, θα μου πείτε, γιατί τόσα χρόνια μαθαίναμε πράγματα απ’ έξω; Η αλήθεια είναι ότι υπήρχε μια βάση σε αυτό παλαιότερα, διότι οι πληροφορίες βρίσκονταν σε συγκεκριμένο μέρος, σε συγκεκριμένη θέση (π.χ. βιβλία, βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια κ.τ.λ.), επομένως ήταν αναγκαία η αποστήθιση, διότι δεν υπήρχαν πολλές πιθανότητες επανεύρεσης της πληροφορίας. Στην εποχή της τεχνολογίας όμως, όλες οι πληροφορίες βρίσκονται κάθε στιγμή δίπλα μας (κινητό, υπολογιστής), με το wifi να είναι πλέον σχεδόν παντού. Γιατί να επιμένουμε, λοιπόν, στην αποστήθιση; Δεν έχει νόημα, ιδιαίτερα στις μικρές τάξεις (Δημοτικό, Γυμνάσιο).

Πρέπει επομένως στο σχολείο να κατευθύνουμε αλλού τις δεξιότητες των παιδιών. Επειδή η πληροφορία είναι τόσο αθρόα, σκοπό έχει να προάγουμε την ικανότητα συνδυασμού των πληροφοριών μέσω της κριτικής σκέψης. Με άλλα λόγια, τα παιδιά πρέπει να μάθουν πώς να βρίσκουν τις πληροφορίες, πώς να διακρίνουν τις ψευδείς από τις αληθινές και πώς να τις συνδυάζουν. Φαίνεται ότι το Υπουργείο Παιδείας το έχει συνειδητοποιήσει αυτό και περιόρισε κατά πολύ των αριθμό των ενδοσχολικά εξεταζομένων μαθημάτων στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έτσι, οι εκπαιδευτικοί είναι περισσότερο ελεύθεροι στο έργο τους.

Μερικοί ίσως θεωρήσουν αυτά τα τρία χαρακτηριστικά, δεδομένα. Κι όμως, δεν είναι. Κάνοντας μια μικρή επίσκεψη στη βιβλιοθήκη του σχολείου με διάφορες τάξεις, διαπίστωσα ότι υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν να ψάχνουν λήμματα στην εγκυκλοπαίδεια. Πολύ παρωχημένο, θα μου πείτε. Κι όμως, η γενική γνώση συνήθως δε βρίσκεται στο διαδίκτυο, οπότε πρέπει να επιλέξουμε τον παραδοσιακό τρόπο εξεύρεσης πληροφοριών. Άλλωστε, η συλλογή πληροφοριών στο ίντερνετ δεν είναι πάντα εύκολη: πρέπει να εισαχθούν οι κατάλληλες λέξεις – κλειδιά, κάτι το οποίο οι μαθητές, τουλάχιστον στις αρχές, δεν είναι σε θέση να το κάνουν σωστά. Άρα, η δεξιότητα αυτή πρέπει να γίνει αντικείμενο εκμάθησης στο σχολείο.

Το επόμενο βήμα είναι ο έλεγχος εγκυρότητας των πληροφοριών. Όσον αφορά σε αυτό το κομμάτι, πιστεύω ότι οι μαθητές βρίσκονται σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Πρέπει να μάθουν να διακρίνουν την έγκυρη πληροφορία από την ψευδή, την επιστημονική θεώρηση από την απλή αναφορά, γιατί συνήθως οι μαθητές αντιγράφουν την πρώτη πηγή που τους φαίνεται σωστή.
Τέλος, ο συνδυασμός των κατάλληλων πληροφοριών κρίνεται απαραίτητος, καθότι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης είναι σημαντική για τους μελλοντικούς πολίτες. Η αντιμετώπιση «κάνω κάτι επειδή το κάνουν και οι άλλοι» ή «γράφω κάτι γιατί το λέει το ίντερνετ» πρέπει να περιορισθεί, κι αυτό θα γίνει μόνο με την απόκτηση κριτικού πνεύματος.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι οι τρεις παραπάνω δεξιότητες κρίνονται εκ των ων ουκ άνευ στην εποχή της αχανούς πληροφορίας. Για να γίνει όμως το μάθημα όπως του αξίζει, θα πρέπει να ενσωματώσουμε καινοτόμους τρόπους διδασκαλίας και όχι το κλασικό μοτίβο «εξέταση – παράδοση – επανάληψη», το οποίο άλλωστε έχει αποδειχθεί πολλάκις ότι δεν αποδίδει. Εφόσον στα περισσότερα μαθήματα δεν υφίστανται πλέον οι εξετάσεις, παρέχεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να εφαρμόσει νέες μεθόδους εκμάθησης, οι οποίες είναι και πιο αποτελεσματικές αλλά και πιο ευχάριστες στα παιδιά. Το απ’ έξω λοιπόν, έχει πεθάνει, ζήτω η κριτική σκέψη!

πηγή ipaideia.gr