Τρώγοντας… τηλεόραση!

Η παιδική και η εφηβική παχυσαρκία αυξήθηκε επικίνδυνα τα τελευταία χρόνια. Στην Αμερική υπολογίζεται ότι το 30,4% των παιδιών ηλικίας 6-11 ετών είναι υπέρβαρα και το 15,3 % αυτών παχύσαρκα, ενώ αντίστοιχη αύξηση εμφανίζει και η εφηβική παχυσαρκία. Η Ελλάδα, σύμφωνα με την Διεθνή Ομάδα Εργασίας για την Παχυσαρκία, κατατάσσεται μεταξύ των τριών πρώτων κρατών της Ευρώπης όσο αφορά την συχνότητα του φαινομένου. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας είναι σημαντικές: Χαμηλή αυτοεκτίμηση, αρνητική εικόνα εαυτού, απομόνωση, στιγματισμός και διάκριση από τους συνομιλήκους. Αντίστοιχα σοβαρές είναι και οι συνέπειες στην υγεία, καθώς η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη, υπέρταση, αρτηριοσκλήρυνση και γενικά για κακή ποιότητα ζωής. Ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν καθοριστικά στην εκδήλωση της παχυσαρκίας είναι και η τηλεόραση.

Στο σημερινό κείμενο θα ασχοληθούμε με μια συνήθεια τόσο διαδεδομένη, ώστε να μη μας κάνει καμιά απολύτως εντύπωση, αλλά περισσότερο βλαβερή απ’ όσο φανταζόμαστε. Αναφέρομαι στο γεγονός ότι καθημερινά όλο και περισσότεροι Έλληνες, έχοντας αναπτύξει ένα δυτικοφανή τρόπο ζωής, γευματίζουν ή (κυρίως) δειπνούν συνοδεία τηλεόρασης. 

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και οι διαφορετικές ώρες εργασίας κάθε μέλους της δε διευκολύνουν την οικογένεια να φάει μαζί, γύρω από το ίδιο τραπέζι. Το κοινό πρωινό σε τραπεζαρία αποτελεί σήμερα μια φαντασίωση που παρακολουθούμε αποκλειστικά και μόνο στις διαφημίσεις, ενώ το μεσημεριανό γεύμα είναι εξατομικευμένο και συνήθως junk food, προσαρμοσμένο στο ωράριο εργαζόμενων γονέων και διδασκόμενων τέκνων. Το δείπνο, θεωρητικά τουλάχιστον, θα μπορούσε να συγκεντρώσει και να ενώσει την οικογένεια, λειτουργώντας ως κοινός τόπος συνάντησης, συζήτησης, ανταλλαγής απόψεων και ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ γονέων και παιδιών, συζύγων, αδελφών. Όμως, όπως καταδεικνύουν τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, ακόμα κι αν η οικογένεια μοιράζεται το ίδιο τραπέζι, συνήθως αδυνατεί να επικοινωνήσει ουσιαστικά, τόσο λεκτικά όσο και συναισθηματικά, εξαιτίας της αναμμένης τηλεόρασης απέναντι από το τραπέζι.

Μια εικόνα που σχεδόν όλοι έχουμε βιώσει λιγότερες ή περισσότερες φορές: Μαχαιροπίρουνα χτυπούν μηχανικά στα πιάτα, στόματα μασούν αδιάκοπα, αλλά εξίσου μηχανικά, βλέμματα  υπνωτισμένα ακολουθούν την τηλεοπτική εικόνα, κανείς δεν μιλάει, κανείς δεν ασχολείται με το τι και πόσο τρώει… Ετσι, η ώρα του φαγητού και η ευχαρίστηση που θα έπρεπε να πηγάζει από την οικογενειακή σύναξη δεν συνδυάζεται με την επιθυμία να βρεθούμε όλοι μαζί για να φάμε και να μιλήσουμε, αλλά ταυτίζεται με το τηλεοπτικό πρόγραμμα. (π.χ –Τι ώρα τρώτε;  –Με τις ειδήσεις, με τη “Ζωή της άλλης” κλπ…)

Ωστόσο, οι σύγχρονες ψυχολογικές και διατροφικές μελέτες επισημαίνουν, ιδιαίτερα για τα παιδιά, την αναγκαιότητα επιστροφής σε παραδοσιακές συμπεριφορές και αξίες, στις οποίες δεν έχει θέση η τηλεόραση. Όταν η τηλεόραση είναι αναμμένη, η προσοχή μας επικεντρώνεται στα όσα παρακολουθούμε, επομένως η διάθεση για άμεση επικοινωνία με τους συνδαιτημόνες μας χάνεται. Τα δε παιδιά, μιμούμενα τα πρότυπα συμπεριφοράς των γονιών τους, διδάσκονται να τρώνε -είτε με την οικογένεια είτε μόνα τους- μπροστά στην τηλεόραση και γίνονται πιο επιρρεπή σε μοναχικές συνήθειες που δεν επιτρέπουν την ομαλή κοινωνικοποίηση τους και την ορθή ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Το ίδιο μάλιστα ισχύει στην περίπτωση που οι γονείς τούς επιτρέπουν να τρώνε, παίζοντας video games ή σερφάροντας στον υπολογιστή. 

Ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια πραγματοποίησαν μελέτη με είκοσι τέσσερα παιδιά προσχολικής ηλικίας και διαπίστωσαν ότι όσα είχαν συνηθίσει να τρώνε παρακολουθώντας κινούμενα σχέδια, κατανάλωναν 33% περισσότερη τροφή απ’ όση φυσιολογικά θα έτρωγαν αν δεν έβλεπαν καρτούν. Οσα παιδάκια μάλιστα δεν είχαν αυτήν τη συνήθεια εκ των προτέρων, αλλά μπήκαν στη διαδικασία του να βλέπουν κινούμενα σχέδια εν ώρα φαγητού για τους σκοπούς της μελέτης, «χάζευαν» τόσο πολύ με την τηλεόραση ώστε… ξεχνούσαν να φάνε!

Τα ευρήματα της παραπάνω έρευνας υποδηλώνουν ότι, όπως ακριβώς συμβαίνει στους ενήλικες, έτσι και στα παιδιά, η συστηματική κατανάλωση τροφής μπροστά στην τηλεόραση έχει ως συνέπεια να αποσπάται η προσοχή από τα μηνύματα που δίνει ο οργανισμός για τον κορεσμό της πείνας, επομένως οι τηλεθεατές τείνουν να καταναλώνουν περισσότερη τροφή. Επιπλέον, η συσχέτιση φαγητού – τηλεόρασης σταδιακά δημιουργεί στο θεατή την ψυχολογική ανάγκη λήψης τροφής κάθε φορά που παρακολουθεί τηλεόραση.

Στο συμπέρασμα ότι οι αυξημένες ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης οδηγούν στην αύξηση του σωματικού βάρους κατέληξε και μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2003 στο εξειδικευμένο για την παχυσαρκία διεθνές περιοδικό “Obesity”. Τα παιδιά ηλικίας 4 ετών που βλέπουν 2,4 ώρες την ημέρα τηλεόραση προσλαμβάνουν 1600 θερμίδες, ενώ αυτά που βλέπουν 1,1 ώρες την ημέρα παίρνουν 1480. Με άλλα λόγια τα πιο “τηλεορασιόπληκτα” παιδιά θα ζυγίζουν 5-6 κιλά περισσότερο από τα άλλα μέσα σε ένα χρόνο. 

Άλλωστε, οι διαφημιστές γνωρίζουν ότι οι μικροί καταναλωτές είναι πολύ επιρρεπείς σε κατανάλωση προϊόντων χαμηλής θρεπτικής και υψηλής θερμιδικής αξίας (και φυσικά ότι οι γονείς είναι πολύ επιρρεπείς στις “απαιτήσεις” των παιδιών τους). Ετσι, στα διαφημιστικά διαλείμματα των παιδικών εκπομπών παρουσιάζονται κατά κόρον προϊόντα προχειρου φαγητού και σνακ -γαριδάκια, πατατάκια, σοκολάτες, αναψυκτικά, παγωτά, μπισκότα, καραμέλες, τσίχλες- που καλούν με ιδιαίτερα ελκυστικούς τρόπους τα παιδιά να τα δοκιμάσουν και τους γονείς να τους τα αγοράσουν. 

Πέραν αυτού, είναι προφανές ότι κατά τη διάρκεια της τηλεθέασης, ο άνθρωπος παραμένει αδρανής σωματικά καθηλωμένος σε μια πολυθρόνα, σε έναν καναπέ, σε ένα κρεβάτι, χωρίς να κινείται, και χωρίς καμιά φυσική δραστηριότητα. Ο (ήδη περιορισμένος λόγω συνθηκών ζωής) ελεύθερος χρόνος παιδιών και ενηλίκων καταναλώνεται, λοιπόν, σε μιαν απόλυτα καθιστική, αλλά και καθόλου δημιουργική ή πνευματική δραστηριότητα.

Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να αλλάξει άμεσα η νοοτροπία μας και οι συνήθειές μας σε σχέση με το φαγητό; Ας φροντίσουμε να παίρνουμε τα γεύματά μας σε ήρεμο περιβάλλον σε όμορφα στρωμένο τραπέζι και όχι στον καναπέ ή στο πάτωμα. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας την υγειινή διατροφή. Αν εμείς τρώμε σωστά, θα μας μιμηθούν. Ας φροντίσουμε να είναι παρόντα όλα τα μέλη της οικογένειας σε τουλάχιστον ένα γεύμα της ημέρας, κατά τη διάρκεια του οποίου ας δώσουμε χώρο σε ευχάριστες συζητήσεις, ας ανταλλάξουμε απόψεις, ας μοιραστούμε τα νέα της ημέρας μας, ας γελάσουμε, ας τραγουδήσουμε. Ας κατανοήσουμε ότι το φαγητό στο τραπέζι μαζί με την οικογένεια δεν είναι απλά μια διαδικασία λήψης τροφής, αλλά μια ιεροτελεστία και μια διαδικασία κοινωνικοποίησης τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας. Και φυσικά, ας κρατήσουμε κλειστή την τηλεόραση την ώρα που τρώμε επικοινωνόντας ή, αν προτιμάτε, επικοινωνούμε τρώγοντας. 

Ρίξτε μια ματιά και στο http://thefamilydinnerproject.org/ Πρόκειται για ένα κίνημα προαγωγής του οικογενειακού δείπνου, που δίνει ιδέες για το πώς μπορούμε να τρώμε ευχάριστα και να διασκεδάζουμε με τους δικούς μας ανθρώπους.

Δείτε, επίσης, τα παρακάτω βιβλία και αν σας αρέσουν μπορείτε να τα παραγγείλετε από το AMAZON