TV or not TV: Παρακολούθηση κινούμενης εικόνας από παιδιά κάτω των δύο ετών

Οι σύγχρονοι γονείς, με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις, μπαίνουν συχνά στον πειρασμό να χρησιμοποιήσουν την τηλεόραση για να διασκεδάσουν, να απασχολήσουν, ακόμα και να εκπαιδεύσουν τα μωρά και τα μικρά παιδιά τους με την κινούμενη εικόνα. Άλλωστε, η μικρή οθόνη, πλέον πανταχού παρούσα, προσφέρει μια υπερπληθώρα ελκυστικών παιδικών προγραμμάτων για όλες τις ηλικίες, από τη βρεφική μέχρι την εφηβική.

Πρόσφατα παρουσιάστηκε στο διαδίκτυο μια μελέτη της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρείας (American Academy of Pediatrics) που υποστηρίζει ότι η τηλεθέαση πρέπει να απαγορεύεται σε παιδιά κάτω των δύο ετών. Στο παρόν κείμενο, θα παρουσιάσουμε τα συμπεράσματα της προαναφερθείσας έρευνας.

Το 90% των συμμετεχόντων γονέων δήλωσαν ότι το κάτω των δύο ετών παιδί τους παρακολουθεί κάποιου είδους ηλεκτρονικό μέσο. Κατά μέσο όρο, τα παιδιά αυτής της ηλικίας παρακολουθούν από μια έως δύο ώρες τηλεόραση την ημέρα. Όταν φτάσουν στα 3 τους χρόνια, σχεδόν το ένα τρίτο των παιδιών έχουν τηλεόραση στην κρεβατοκάμαρά τους. Οι γονείς μάλιστα που θεωρούν ότι η τηλεόραση είναι πολύ σημαντική για την υγιή ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών τους είναι δύο φορές πιο πιθανό να την έχουν μονίμως (ή τουλάχιστον τις περισσότερες ώρες) ανοιχτή, ακόμα και ως ηχητικό φόντο.

Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία είχε παρουσιάσει το 1999, τότε με ελάχιστα στοιχεία στη διάθεσή της, μια οδηγία που αποθάρρυνε τους γονείς από τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων σε παιδιά κάτω των δύο ετών, θεωρώντας τις τυχόν αρνητικές επιρροές περισσότερες από τις θετικές. Τα νεώτερα δεδομένα που προέκυψαν επιβεβαιώνουν ότι οι γονείς οφείλουν να κρατήσουν τα παιδιά  τους όσο το δυνατόν πιο μακριά από τη μικρή οθόνη (screen-free).

Η  μελέτη εξέτασε τα ακόλουθα δύο σημεία:

• Το αν η κινούμενη εικόνα μπορεί να έχει εκπαιδευτική αξία για παιδιά κάτω των δύο ετών και το
• αν μπορεί η τηλεθέαση να βλάψει τα παιδιά κάτω των δύο ετών.

Τα συμπεράσματα που προέκυψαν είναι τα ακόλουθα:

• Πολλά τηλεοπτικά προγράμματα για νήπια και μικρά παιδιά προωθούνται και πωλούνται ως εκπαιδευτικά, χωρίς όμως να υπάρχουν αντίστοιχα υποστηρικτικά επιστημονικά στοιχεία. Τα -λεγόμενα- ποιοτικά προγράμματα μπορούν να είναι εκπαιδευτικά μόνο εάν τα παιδιά κατανοούν το περιεχόμενο και το πλαίσιο του οπτικού ερεθίσματος που λαμβάνουν. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει σε παιδιά κάτω των 2 ετών, όσο προσεγμένο κι αν είναι το πρόγραμμα.

• Ο μη δομημένος χρόνος για (μη ηλεκτρονικό) παιχνίδι (unstructured play time) είναι πολυτιμότερος για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο από τα ηλεκτρονικά μέσα. Τα παιδιά μέσα από το ελεύθερο παιχνίδι μαθαίνουν να σκέφτονται δημιουργικά, να λύνουν προβλήματα, να αναπτύσσουν τις δεξιότητες συλλογισμού και χρήσης μηχανών και φυσικά να διασκεδάζουν μόνα τους.

• Τα μικρά παιδιά έχουν ανάγκη και μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους και όχι μεσα από την οθόνη.

• Οι γονείς που παρακολουθούν τηλεόραση με το παιδί τους και του εξηγούν τα όσα βλέπουν μπορούν μεν να ενισχύσουν την κατανόηση, αλλά τα παιδιά σίγουρα διδάσκονται περισσότερα από βιωματικές και όχι από διαμεσολαβημένες εμπειρίες.

• Όταν οι ενήλικες παρακολουθούν τα τηλεοπτικά προγράμματά τους αποσπώνται. Έτσι μειώνεται η αλληλεπίδραση γονιού-παιδιού, ενώ παράλληλα παρεμποδίζεται η διαδικασία εκπαίδευσης μέσω παιχνιδιού ή άλλων δραστηριοτήτων.

• Η βραδινή τηλεοπτική παρακολούθηση προκαλεί κακές συνήθειες και μη ομαλά προγράμματα ύπνου, με επιπτώσεις στη διάθεση, τη συμπεριφορά και την εκμάθηση των παιδιών. Προτιμότερη σαφώς η ανάγνωση παραμυθιών.

• Τα μικρά παιδιά που κάνουν έντονη χρήση μέσων (heavy media use) κινδυνεύουν περισσότερο να καθυστερήσουν στη γλωσσική ανάπτυξη.

• Για κάθε ώρα που ένα παιδί μικρότερο των δύο ετών περνά μπροστά στην τηλεόραση, υπολογίστηκε ότι χάνει πενήντα λεπτά επικοινωνίας με τον γονέα και δέκα λεπτά δημιουργικού παιχνιδιού.

• Η έκθεση καλεί, λοιπόν, τους γονείς και γενικά όσους φροντίζουν παιδιά να έχουν καθορισμένα και αυστηρά όρια χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων από παιδιά μικρότερα των δύο ετών, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη ότι η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία δε συνιστά τη χρήση τους για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Εάν επιλέξουν να επιτρέψουν στα παιδιά τους την τηλεθέαση, συστήνεται τουλάχιστον να έχουν μια στρατηγική (λίγος χρόνος, συγκεκριμένα προγράμματα). Σε περίπτωση που ο γονέας δεν μπορεί να συμμετέχει πάντοτε ενεργά στο παιχνίδι με το παιδί, προτείνεται το εποπτευόμενο ανεξάρτητο παιχνίδι. Παραδείγματος χάριν, καθώς ο γονιός προετοιμάζει το γεύμα, το παιδί μπορεί να παίζει κοντά του  με τα παιχνίδια του ή με κουζινικά. Τέλος, απαγορεύεται ρητά να υπάρχει τηλεόραση στο παιδικό υπνοδωμάτιο και οι γονείς καλούνται να αναγνωρίσουν ότι η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων μπορεί να έχει αρνητικό αποτέλεσμα στα παιδιά τους.

• Συμπερασματικά, στο πλαίσιο της σύγχρονης ανταγωνιστικής κουλτούρας, εν αναμονή περαιτέρω ερευνών για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της πρόωρης μιντιακής έκθεσης στη μελλοντική φυσική, διανοητική και κοινωνική υγεία των παιδιών, το καλύτερο που μπορεί ο γονιός να προσφέρει στο μικρό παιδί του είναι η δυνατότητα για ελεύθερο παιχνίδι, τόσο με τη παρουσία του όσο και ανεξάρτητα από αυτήν. Αυτό είναι που κυρίως χρειάζονται τα παιδιά προκειμένου να κατανοήσουν τις κοινωνικές λειτουργίες και να αντεπεξέλθουν σε αυτές.

Μπορείτε να παραολουθείτε τις δραστηριότητες της Αμερικανικής Παιδιατρικής Εταιρείας στο www.aap.org

και μπορείτε να διαβάσετε το περιοδικό Pediatrics στο pediatrics.aappublications.org

Πελιώ

—

Η Πελιώ Παπαδιά, εκτός από σύντροφος και μαμά, είναι καθηγήτρια δημοσιογραφίας, επικοινωνίας και ΜΜΕ και ερευνήτρια στον τομέα των μίντια.