Πολεμώντας με τα ίδια όπλα

Όταν ένας ιός τα βάζει με έναν άλλον. Η απίστευτη ιστορία της Emma Whitehead, μιας 6χρονης Αμερικανίδας που έπασχε από λευχαιμία και είναι σήμερα απαλλαγμένη από τον καρκίνο, χάρη σε μία τροποποιημένη μορφή του ιού του HIV. H πρωτοπόρος έρευνα έχει δημιουργήσει κύμα αντιδράσεων στο ίντερνετ (μπορείτε να ακολουθήσετε τις συζητήσεις στο twitter εδώ: #firewithfire), με τους ερευνητές να υποστηρίζουν πως είναι ξεκάθαροι ότι η θεραπεία μπορεί και να μη λειτουργήσει στους ασθενείς.

Tο μίνι ντοκιμαντέρ επάνω στο συγκεκριμένο θέμα κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό:

Διαβάστε παρακάτω με λεπτομέρεια τη συγκλονιστική θεραπεία που ακολούθησε η Emma:

Η Emma Whitehead έχει αρχίσει να χοροπηδάει σε όλο το σπίτι τον τελευταίο καιρό, κάνοντας τούμπες και κατρακυλώντας, τρομάζοντας τους γονείς της.

Είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς, αλλά την περασμένη άνοιξη, η 6χρονη τότε Emma, κόντευε να πεθάνει από λευχαιμία. Είχε υποτροπιάσει δύο φορές μετά από χημειοθεραπείες και οι γιατροί είχαν ξεμείνει από επιλογές.

Προσπαθώντας απεγνωσμένα να τη σώσουν, οι γονείς της δοκίμασαν μία πειραματική θεραπεία στο Νοσοκομείο Παίδων της Philadelphia, κάτι που δεν είχε δοκιμαστεί ποτέ άλλοτε σε παιδιά, ούτε και σε άλλο ασθενή με τον τύπο της λευχαιμίας που είχε η Emma. Στο πείραμα, που έγινε τον Απρίλιο, χρησιμοποιήθηκε μία μορφή του ιού που προκαλεί το AIDS για να επαναπρογραμματίσει γενετικά το ανοσοποιητικό σύστημα της Emma ώστε να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα.

Η θεραπεία σχεδόν σκότωσε την ίδια. Κατάφερε όμως τελικά να απαλλαγεί από τον καρκίνο και σήμερα ο καρκίνος εξακολουθεί να βρίσκεται σε πλήρη ύφεση. Είναι το πρώτο παιδί και ένας από τους πρώτους ανθρώπους στους οποίους μία νέα τεχνική κατάφερε να επιτύχει έναν πολυπόθητο στόχο – να δώσει στο ανοσοποιητικό σύστημα του ίδιου του ασθενή την ικανότητα να πολεμήσει τον καρκίνο.

Η Emma έπασχε από οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία από το 2010, τότε 5, λένε οι γονείς της, Kari και Tom. Είναι το μοναχοπαίδι τους.

Είναι μία από μόλις δώδεκα ασθενείς με προχωρημένη λευχαιμία που δέχτηκαν την περιαματική αυτή θεραπεία, η οποία αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania. Παρόμοιες προσεγγίσεις έχουν δοκιμαστεί και σε άλλα ερευνητικά κέντρα, όπως το National Cancer Institute και το Memorial Sloan-Kettering Cancer Center της Νέας Υόρκης.

«Στόχος μας είναι να βρούμε μία γιατρειά, αλλά δεν μπορούμε ακόμη να τη χαρακτηρίσουμε έτσι», αναφέρει ο Dr. Carl June, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania. Ελπίζει η νέα θεραπεία να αντικαταστήσει τη μεταμόσχευση μυελού των οστών, μία ακόμη πιο επίπονη, επικίνδυνη και δαπανηρή επέμβαση η οποία αποτελεί προς το παρόν την τελευταία ελπίδα όταν άλλες αγωγές αποτυγχάνουν να θεραπεύσουν τη λευχαιμία και άλλες σχετικές ασθένειες.

Τρεις ενήλικες με χρόνια λευχαιμία που έλαβαν την αγωγή από το Πανεπιστήμιο της Pennsylvania βρίσκονται επίσης σε πλήρη ύφεση, χωρίς κανένα ίχνος της ασθένειας – δύο από αυτούς είναι καλά για πάνω από δύο χρόνια, αναφέρει ο Dr. David Porter. Η κατάσταση της υγείας άλλων τεσσάρων ενηλίκων βελτιώθηκε, δεν είχαν όμως πλήρη ύφεση και ένας άλλος έλαβε την αγωγή πολύ πρόσφατα οπότε δεν μπορεί να αξιολογηθεί ακόμη. Ένα παιδί βελτιώθηκε και τελικά υποτροπίασε. Σε δύο ενήλικες, η αγωγή δε λειτούργησε καθόλου. Οι ερευνητές της Pennsylvania παρουσίασαν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους σε ένα συνέδριο της American Society of Hematology στην Ατλάντα την προηγούμενη εβδομάδα.

Παρά τα ανάμικτα αποτελέσματα, ειδικοί στον καρκίνο που δε συμμετείχαν στην έρευνα λένε πως είναι πολλά υποσχόμενη, επειδή ακόμη και σε αυτή την πρώιμη πειραματική φάση, η αγωγή έχει καταφέρει να λειτουργήσει σε περιπτώσεις φαινομενικά χωρίς ελπίδα. «Πιστεύω πως είναι μία σημαντική ανακάλυψη», λέει ο Dr. Ivan Borello, ειδικός στον καρκίνο και αναπληρωτής καθηγητής ιατρικής στο John Hopkins University School of Medicine.

Ο Dr. John Wagner, διευθυντής παιδιατρικής μεταμόσχευσης μυελού των οστών και αίματος στο Πανεπιστήμιο της Minnesota, αποκάλεσε «πρωτοφανή» τα αποτελέσματα και είπε πως «ήταν αυτό για το οποίο όλοι εργαζόμασταν και ελπίζαμε να συμβεί αλλά ποτέ δεν είχαμε δει σε τέτοιο βαθμό».

Μία μεγάλη φαρμακευτική εταιρία, η Novartis, πιστεύει στην ομάδα της Pennsylvania και έχει δεσμευτεί να παρέχει $20 εκατομμύρια για να δημιουργηθεί ένα ερευνητικό κέντρο στους χώρους του πανεπιστημίου με σκοπό να βγει η θεραπεία στην αγορά.

Ο Herve Hoppenot, πρόεδρος της Novartis Oncology, αποκάλεσε την έρευνα «εκπληκτική» και είπε πως έχει τη δυνατότητα – αν τα πρώτα αποτελέσματα εξακολουθήσουν – να φέρει την επανάσταση στη θεραπεία της λευχαιμίας και άλλες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το αίμα. Οι ερευνητές λένε πως η ίδια προσέγγιση, ο επαναπρογραμματισμός του ανοσοποιητικού συστήματος των ασθενών, θα μπορούσε να χρησιμεύσει και στην αντιμετώπιση καρκινικών όγκων στο στήθος ή τον προστάτη.

Στη συγκεκριμένη θεραπεία, οι γιατροί αφαιρούν εκατομμύρια Τ-λεμφοκύτταρα από τον ασθενή και εισάγουν σε αυτά νέα γονίδια που δίνουν τη δυνατότητα στα Τ-λεμφοκύτταρα να σκοτώσουν καρκινικά κύτταρα. Η τεχνική χρησιμοποιεί μία αδρανοποιημένη μορφή του ιού του HIV χάρη στην ικανότητά του να μεταφέρει γενετικό υλικό στα Τ-λεμφοκύτταρα. Τα νέα γονίδια προγραμματίζουν τα Τ-λεμφοκύτταρα να επιτεθούν σε Β-κύτταρα, ένα φυσιολογικό κομμάτι του ανοσοποιητικού συστήματος που μετατρέπεται σε κακοήθες στη λευχαιμία.

Τα τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα – αποκαλούνται χιμαιρικά κύτταρα υποδοχέων αντιγόνου – εισάγονται και πάλι μέσα στις φλέβες του ασθενή και αν όλα πάνε καλά πολλαπλασιάζονται και αρχίζουν να εξολοθρεύουν τον καρκίνο.

Τα Τ-λεμφοκύτταρα στοχεύουν μία πρωτεΐνη η οποία ονομάζεται CD-19 και βρίσκεται στην επιφάνεια των περισσότερων Β-κυττάρων, είτε αυτά είναι υγιή είτε κακοήθη.

Ένα σημάδι πως η αγωγή λειτουργεί είναι όταν ο ασθενής αρρωσταίνει τρομερά, έχει πολύ υψηλό πυρετό και ρίγος – μία αντίδραση που οι ογκολόγοι αποκαλούν «τρέμουλο και ψήσιμο», λέει ο Dr. June. Το ιατρικό του όνομα είναι σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών  ή κυτοκινική καταιγίδα και αναφέρεται στα φυσικά χημικά που εκλύονται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος καθώς αυτά ενεργοποιούνται, τα οποία προκαλούν πυρετούς και άλλα συμπτώματα. Η καταιγίδα μπορεί να γεμίσει τους πνεύμονες με υγρό και να ρίξει επικίνδυνα την πίεση του αίματος – συμπτώματα που σχεδόν σκότωσαν την Emma.

Τα στεροϊδή συνήθως ελαφρύνουν την αντίδραση, αλλά δε βοήθησαν την Emma. Η θερμοκρασία της έφτασε στο 40,5. Κατέληξε να μεταφερθεί στον αναπνευστήρα, αναίσθητη και τρομακτικά πρησμένη, γύρω της φίλοι και συγγενείς που είχαν συγκεντρωθεί να την αποχαιρετήσουν.

Την τελευταία στιγμή όμως, μία σειρά αιματολογικών εξετάσεων έδωσε στους ερευνητές μία ιδέα του τι θα μπορούσε να βοηθήσει να σωθεί η Emma: τα επίπεδα μία συγκεκριμένης κυτοκίνης, η ιντερλευκίνη-6 ή IL-6, είχε πολλαπλασιαστεί χίλιες φορές. Οι γιατροί δεν είχαν ποτέ τους ξαναδεί τέτοια δραματική αύξηση και θεώρησαν πως αυτό ήταν που την αρρώσταινε τόσο.

Ο Dr. June γνώριζε πως ένα φάρμακο μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της IL-6 – το έπαιρνε η κόρη του που πάσχει από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Δεν είχε ποτέ χρησιμοποιηθεί για μία κρίση όπως της Emma, αλλά δεν είχαν να χάσουν κάτι. Ο ογκολόγος της, Dr. Stephan A. Grupp, ζήτησε να της χορηγηθεί το φάρμακο. Η αντίδραση ήταν, όπως αναφέρει, «εκπληκτική».

Μέσα σε λίγες ώρες, η κατάσταση της υγείας της Emma άρχισε να σταθεροποιείται. Ξύπνησε μία εβδομάδα αργότερα, στις 2 Μαΐου, την ημέρα των έβδομων γενεθλίων της – το προσωπικό της μονάδας εντατικής θεραπείας της τραγούδησε για χρόνια πολλά.

Από τότε, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποιεί το ίδιο φάρμακο, tocilizumab, σε πολλούς άλλους ασθενείς.

Σε ασθενείς που απαλλάσσονται από την ασθένεια μετά τη θεραπεία, τα τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα παραμένουν στο αίμα, αν και είναι λιγότερα από όσα ήταν όταν πολεμούσαν την ασθένεια. Ορισμένοι ασθενείς έχουν τα κύτταρα αυτά για χρόνια.

Ο Dr. Michel Sadelain, που διεξάγει παρόμοιες έρευνες στο Sloan-Kettering Institute, αναφέρει: «Τα Τ-λεμφοκύτταρα αυτά είναι σα ζωντανά φάρμακα. Ένα χάπι, αφού το πάρεις, εξαφανίζεται από το σώμα σου και χρειάζεται να το πάρεις ξανά». Τα Τ-λεμφοκύτταρα όμως, «θα μπορούσαν να χορηγηθούν μόνο μία φορά, ή ίσως μόνο μία ή δύο ή τρεις φορές».

Οι ερευνητές από την Pennsylvania λένε πως τους έκανε έκπληξη ότι ενδιαφέρθηκε μία μεγάλη φαρμακευτική εταιρία για τη δουλειά τους, μιας και για κάθε ασθενή χρειάζεται να αναπτυχθεί μία νέα παρτίδα Τ-λεμφοκυττάρων – κάτι που διαφέρει κατά πολύ από τη συνηθισμένη εμπορική στρατηγική της ανάπτυξης φαρμάκων όπως το Viagra ή τα φάρμακα για τη χοληστερίνη, στις οποίες περιπτώσεις εκατομμύρια άνθρωποι παίρνουν το ίδιο φάρμακο.

Ο κ. Hoppenot από τη Novartis όμως ακολουθούσε μία διαφορετική προσέγγιση στα φάρμακα για τον καρκίνο, αναζητώντας θεραπείες που θα είχαν σημαντικά, ολοφάνερα αποτελέσματα σε μία μικρή μερίδα ασθενών. Τέτοια αποτελεσματικά φάρμακα θα μπορούσαν να εγκριθούν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά, όπως αναφέρει, με λιγότερες έρευνες από όσες χρειάζονται για φάρμακα με λιγότερο σαφή οφέλη.

«Το οικονομικό μοντέλο αυτό είναι απολύτως αποδεκτό», λέει ο κ. Hoppenot.

Αυτού του είδους τα φάρμακα όμως τείνουν να είναι υπερβολικά ακριβά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το φάρμακο της Novartis, Gleevec, το οποίο εγκρίθηκε ταχύτατα το 2001 για να χρησιμοποιείται στην καταπολέμηση συγκεκριμένων τύπων λευχαιμίας και γαστροεντερικών όγκων. Μπορεί να στοιχίσει έως και $5.000 το μήνα, ανάλογα με τη δοσολογία.

Ο Dr. June λέει πως η παραγωγή τροποποιημένων Τ-λεμφοκυττάρων κοστίζει περίπου $20.000 για κάθε ασθενή – πολύ λιγότερο από το κόστος μίας μεταμόσχευσης μυελού των οστών. Αναπτύσσοντας και άλλο τη διαδικασία θα μπορούσε να γίνει και πιο οικονομικό, αναφέρει, προσθέτοντας όμως «Το κόστος μας δεν λαμβάνει υπόψη περιθώρια κέρδους, το κόστος της υποτίμησης των εγκαταστάσεων και άλλα έξοδα κλινικής φροντίδας και έρευνας».

Η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμα στάδια και υπάρχουν ακόμη πολλά ερωτήματα. Οι ερευνητές δεν είναι απόλυτα σίγουροι γιατί η θεραπεία λειτουργεί, ή γιατί ορισμένες φορές αποτυγχάνει. Ένας ασθενής απαλλάχθηκε από την ασθένεια μετά από μόλις δύο θεραπείες, και η αντίδραση αυτή καθυστέρησε τόσο που άφησε έκπληκτους τους ερευνητές. Για τις περιπτώσεις ασθενών που δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα, η ομάδα υποπτεύεται πως έφταιξε το ότι τα Τ-λεμφοκύτταρα που αναπτύχθηκαν ήταν ελαττωματικά. Το παιδί που είχε μια προσωρινή ύφεση και τελικά υποτροπίασε, δεν είχε όπως φαίνεται σε όλα τα λευχαιμικά της κύτταρα το γενετικό χαρακτηριστικό που στόχευαν τα τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα.

Δεν είναι ξεκάθαρο αν το σώμα του ασθενή χρειάζεται τα τροποποιημένα Τ-λεμφοκύτταρα για όλη του τη ζωή. Τα κύτταρα αυτά έχουν ένα μειονέκτημα: εκτός από τα καρκινικά Β-κύτταρα, καταστρέφουν και τα υγιή, κάνοντας τους ασθενείς ευάλωτους σε ορισμένες μολυσματικές ασθένειες, γι’ αυτό και η Emma και οι άλλοι ασθενείς χρειάζονται συχνή αγωγή με ανοσοσφαιρίνες για την πρόληψη ασθενειών.

Προς το παρόν, οι γονείς της λένε πως η Emma έχει ξαναβρεί το ρυθμό της. Επέστρεψε στο σχολείο φέτος με τους συμμαθητές της στη δευτέρα τάξη και παρόλο που έχει υψηλούς βαθμούς και διαβάζει 50 βιβλία την ημέρα, επιμένει πονηρά πως τα αγαπημένα της μαθήματα είναι τα μεσημεριανά γεύματα και το διάλειμμα.

«Είναι καιρός γι’ αυτήν να ξαναγίνει παιδί και να επανακτήσει την παιδική της ηλικία», λέει ο κ. Whitehead.

πηγή: nytimes.com