Μπορείς να είσαι γονιός χωρίς να ελέγχεις το παιδί σου

γράφει ο Avidan Milevsky, καθηγητής ψυχολογίας, για τη Huffington Post

[divider]

Συνεργάστηκα πρόσφατα με την Debbi, μία γυναίκα που ανησυχούσε για ένα ιατρικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε. Όταν τη ρώτησα αν είχε κάποιους ανθρώπους που θα μπορούσε να καλέσει για να τη στηρίξουν σ’ αυτή τη δύσκολη φάση που περνούσε, μου είπε αμήχανα πως δεν έχει μιλήσει στη μητέρα της για το πρόβλημά της – «Δεν θέλω να ανησυχήσω τη μητέρα μου», είπε «η μαμά μου πάντα ανησυχούσε για το παραμικρό πρόβλημα που είχα. Απλά δεν θέλω να έχω και τη δική της ανησυχία».

Αυτή η συνηθισμένη δυναμική που υπάρχει μεταξύ πολλών ενήλικων παιδιών και των γονιών τους και η οποία αναπτύχθηκε αφού τα παιδιά αυτά κουβαλούν όλα αυτά τα χρόνια την ανησυχία των γονιών τους, είναι καταστροφική για δύο λόγους. Πρώτον, δεν αφήνει τα ενήλικα παιδιά να έχουν τη θαλπωρή και το ενδιαφέρον των γονιών τους τη στιγμή που τη χρειάζονται, κάνοντας τη σχέση μεταξύ παιδιού και γονιού λιγότερο ειλικρινή. Πιο σημαντικά, το φαινόμενο αυτό είναι η αντίδραση από τις προσπάθειες που έκαναν οι γονείς να ελέγξουν ψυχολογικά τα παιδιά τους, ελαττώνοντας την αυτονομία τους, κάτι που έχει πολλές αρνητικές συνέπειες.

Τα δύο χαρακτηριστικά στοιχεία ενός υγιούς μοτίβου γονεϊκότητας ήταν πάντα το να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των παιδιών μας ενώ ταυτόχρονα απαιτούμε πράγματα από αυτά. Τα παιδιά που μεγαλώνουν με αυτό το συνδυασμό των δύο παραγόντων, από τους λεγόμενους «εξουσιαστικούς γονείς», γίνονται πιο υγιή συναισθηματικά, ακαδημαϊκά και κοινωνικά μεγαλώνοντας από ό,τι τα παιδιά που μεγαλώνουν χωρίς αυτή την επιτυχημένη συνταγή. Παρ’ όλ’ αυτά, πέρα από αυτό το συνδυασμό, υπάρχει και ένα επιπλέον συστατικό στο να μεγαλώνει κανείς παιδιά με υγιή τρόπο, στο οποίο αναφερόμαστε πιο σπάνια αλλά είναι εξίσου σημαντικό με το να ανταποκρινόμαστε σε αυτά και να έχουμε απαιτήσεις. Το συστατικό είναι το να δίνετε στα παιδιά σας ψυχολογική αυτονομία.

Διαβάστε επίσης: Μεγαλώνοντας επιτυχημένα παιδιά

Επιτρέψτε μου να σας εξηγήσω τι σημαίνει να δίνετε στα παιδιά σας ψυχολογική αυτονομία περιγράφοντας το αντίθετο: πώς είναι τα παιδιά όταν οι γονείς τους ασκούν επάνω τους ψυχολογικό έλεγχο.

Ο ψυχολογικός έλεγχος ασκείται στα παιδιά με διάφορους τρόπους:

Οι γονείς που ελέγχουν ψυχολογικά τα παιδιά τους επιμένουν πως τα παιδιά τους δεν κάνουν ποτέ πράγματα που θα τους έκαναν να ανησυχήσουν. Αυτό μπορεί να τα βλάψει, επειδή τα παιδιά χρειάζεται να νιώθουν πως μπορούν να είναι παιδιά και να εξερευνούν το περιβάλλον τους. Επιπλέον, χρειάζεται να αισθάνονται ικανά να πάρουν σωστές αποφάσεις για τη ζωή τους από μόνα τους, χωρίς να έχουν να σκέφτονται συνέχεια την αγωνία των γονιών τους. Φανταστείτε πόσο δύσκολο θα ήταν για τα παιδιά να απολαύσουν τον χρόνο τους στην παιδική χαρά αν με κάθε κίνηση που κάνουν ενώ παίζουν σκέφτονται «δεν πρέπει να ανησυχήσω τους γονείς μου». Δεν σκαρφαλώνουν σε δέντρα, δεν τρέχουν, δεν παίζουν «άγρια» παιχνίδια. Όπως και για την Debbi, ο φόβος μην ανησυχήσουν οι γονείς μπορεί να είναι καταστροφικός ακόμη και όταν τα παιδιά έχουν πλέον ενηλικιωθεί.

Ένας άλλος τρόπος που οι γονείς ελέγχουν τα παιδιά τους είναι με το να παραμένουν ψυχροί και αποστασιοποιημένοι από εκείνα όταν τα παιδιά τους δεν είναι υπάκουα ή όταν τα παιδιά τους συμπεριφέρονται με τρόπο που δεν τους ικανοποιεί. Η θαλπωρή και η αγάπη του γονιού δεν πρέπει να συνδέονται με τη συμμόρφωση. Οι γονείς θα πρέπει να πειθαρχούν τα παιδιά με το να διαπραγματεύονται με αυτά τα προνόμιά τους και χρησιμοποιώντας τη λογική – δεν θα πρέπει να χειραγωγούν τα παιδιά τους στερώντας τους την αγάπη. Οι γονείς πρέπει να δείξουν στα παιδιά τους πως τα αγαπάνε ό,τι και αν συμβεί, ώστε τα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή στον κόσμο.

Το να λένε συνέχεια στα παιδιά τι να κάνουν και πώς να συμπεριφέρονται, ενώ προσπαθούν επίμονα να αλλάξουν τον τρόπο που εκείνα φέρονται, είναι ένας άλλος τρόπος με τον οποίο τα ελέγχουν. Είναι πολύ διαφορετικό από το να έχεις απαιτήσεις από  τα παιδιά σου, που είναι ένα υγιές κομμάτι του να μεγαλώνεις ένα παιδί. Οι απαιτήσεις έχουν να κάνουν με τη θέσπιση ορισμένων βασικών κανόνων και από εκεί και πέρα επιτρέπουν στα παιδιά να πάρουν τις δικές τους αποφάσεις επάνω στη συμπεριφορά τους. Τα παιδιά πάντα θα παραβιάζουν τους κανόνες και θα υποστούν τις επιπτώσεις της ανυπακοής τους. Οι γονείς που ασκούν όμως ψυχολογικό έλεγχο, δεν σταματούν να υπενθυμίζουν στα παιδιά τους τους κανόνες και αντιδρούν σκληρά και υπερβολικά κάθε φορά που αυτά δεν συμμορφώνονται.

Τέλος, οι γονείς που ελέγχουν τα παιδιά τους λένε στα παιδιά τους πως γνωρίζουν το πώς αυτά σκέφτονται και αισθάνονται. Το να βλέπουν τις εκφράσεις στο πρόσωπο του παιδιού τους ή τη γλώσσα του σώματός τους, να μαντεύουν τι κρύβει η έκφρασή τους και έπειτα να προκαταβάλουν τα παιδιά τους λέγοντας πως γνωρίζουν τι σκέφτονται εκείνα, στην ουσία κάνεις τους γονείς να κατοικούν στο μυαλό των παιδιών τους. Αυτοί οι γονείς δεν ελέγχουν μόνο τις εμφανείς πράξεις που κάνουν τα παιδιά τους αλλά, επιμένοντας πως γνωρίζουν τι σκέφτονται και τι αισθάνονται, κυριεύουν και την ψυχοσύνθεσή τους και τις σκέψεις των παιδιών τους επίσης. Ο συγκεκριμένος έλεγχος αποτελεί ψυχολογική εισβολή και χειραγωγεί τα παιδιά. Δεν τα επιτρέπει να εκφράσουν τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους, εμποδίζοντας την ικανότητα της ελεύθερης έκφρασης και αυτονομίας. Ακόμη και αν πιστεύετε πως ξέρετε τι σκέφτεται το παιδί σας, αφήστε τα να αποφασίσει το ίδιο αν θα το μοιραστεί μαζί σας και ενθαρρύνετέ τα να το εκφράσουν.

Αποφεύγοντας αυτές τις συμπεριφορές ελέγχου, επιτρέπετε τα παιδιά σας να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, να σκέφτονται ανεξάρτητα, να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις και να φέρονται όπως τα ίδια αισθάνονται. Ο ψυχολογικός έλεγχος αυτός των γονέων επηρεάζει επίσης τα παιδιά στην ενήλικη ζωή τους. Η αντίδραση της Debbi δείχνει πως όταν ελέγχει κανείς από νωρίς το παιδί του, μπορεί να οδηγήσει στην αντίθετη αντίδραση όταν τα παιδιά μεγαλώσουν και απελευθερωθούν επιτέλους από τον έλεγχό τους – στο να αποκλείσουν τους γονείς τους από τη ζωή τους.

Με λίγα λόγια – να μεγαλώνετε τα παιδιά σας χωρίς να τους ασκείτε έλεγχο!