Τα λάθη που κάνουμε εμείς οι γονείς

Γράφει η Kari Kubiszyn Kampakis για τη HuffPost

Όταν έγινα μαμά, άκουσα πολλές συμβουλές για το πώς πρέπει να αγαπήσω το παιδί μου. Λίγα χρόνια όμως έχουν περάσει από τότε που κάποιος μου επισήμανε πως το να αγαπάς ένα παιδί σημαίνει να θες το καλύτερο για το μέλλον.

Όταν οι τέσσερις κόρες μου ήταν μικρές, δεν σκεφτόμουν μακροπρόθεσμα. Τότε το μόνο που είχε σημασία ήταν η επιβίωση, να ανταποκριθώ στις καθημερινές τους ανάγκες και να παραμείνω ψύχραιμή.

Τώρα που τα παιδιά μου μεγαλώνουν όμως, η εικόνα αρχίζει και γίνεται πιο ξεκάθαρη. Δεν είμαι πλέον ένας υποψήφιος γονιός, αλλά ένα ενσωματωμένο μέλος της κοινωνίας τους. Το πλεονέκτημα σε αυτή τη φάση είναι πως τα παιδιά μου θέλουν να περνούν χρόνο μαζί μου. Κάνουμε πραγματικές συζητήσεις στις οποίες ξεδιπλώνουν την υπέροχη προσωπικότητά τους. Τώρα που όλοι κοιμούνται το βράδυ χωρίς να ξυπνούν, κοιμάμαι και εγώ καλύτερα. Μπορώ να σκεφτώ πιο λογικά και να έχω σχέδιο στο πώς θα τις μεγαλώσω.

Αυτές τις μέρες, άρχισα να σκέφτομαι περισσότερο το μέλλον. Σκέφτομαι τι είδους ενήλικες θα ήθελα να γίνουν τα παιδιά μου και αναρωτιέμαι «Τι μπορώ να κάνω σήμερα για να το καλλιεργήσω αυτό;» Σκεπτόμενη το μέλλον τους άλλαξε ο τρόπος που ενεργώ ως γονιός, γιατί αυτό που κάνει τα παιδιά μου χαρούμενα στα 10 ή τα 15 τους χρόνια είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που θα τα κάνει χαρούμενα στα 25, τα 30, τα 40 και μετά.

Ανακάλυψα πρόσφατα ορισμένα ενδιαφέροντα άρθρα και βιβλία τα οποία εξηγούν το τι αντιμετωπίζουν οι ψυχολόγοι σήμερα: ένας αυξανόμενος αριθμός εικοσάρηδων σε κατάθλιψη, χωρίς να γνωρίζουν το λόγο. Αυτοί οι νεαροί ενήλικες ισχυρίζονται πως είχαν την τέλεια παιδική ηλικία. Οι γονείς τους ήταν οι καλύτεροί τους φίλοι. Ποτέ τους δεν αντιμετώπισαν κάποια τραγωδία ή κάτι περισσότερο από συνηθισμένες απογοητεύσεις. Κι όμως, για κάποιο λόγο, είναι δυστυχισμένοι.

Ένας λόγος που δίνεται είναι ότι οι γονείς σήμερα σπεύδουν να βοηθήσουν. Δεν επιτρέπουμε στα παιδιά μας να σκοντάψουν και αντί να τα αφήνουμε να βιώσουν τις όποιες αντιξοότητες, στρώνουμε για αυτά το δρόμο. Αφαιρούμε τα εμπόδια για να κάνουμε τη ζωή τους πιο εύκολη. Οι αντιξοότητες όμως είναι κομμάτι της ζωής και μόνο αν τις αντιμετωπίσουν θα μπορέσουν τα παιδιά μας να αναπτύξουν δεξιότητες που θα χρειαστούν αργότερα στη ζωή τους. Γι’ αυτό όσο κι αν φαίνεται πως τους κάνουμε χάρη, στην ουσία καταλήγουμε να εμποδίζουμε την εξέλιξή τους. Φροντίζουμε για τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα αντί να σκεφτούμε το πώς θα γίνει καλή η ζωή τους μακροπρόθεσμα.

Ένα άρθρο αναφέρει πως οι νέοι φοιτητές στο κολέγιο είναι γνωστοί στους κοσμήτορες ως «φλιτζάνια» γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να σπάσουν στην παραμικρή δυσκολία. Η ερώτηση που τέθηκε ήταν: «Μήπως προστατεύοντας τα παιδιά μας από το να δυστυχήσουν ως παιδιά τους στερούμε την ευτυχία στην ενήλικη ζωή τους;»

Η απάντηση του ψυχιάτρου Paul Bohr ανέφερε το εξής:

Πολλοί γονείς θα κάνουν τα πάντα για να προστατέψουν τα παιδιά τους από το να αντιμετωπίσουν εκείνα την παραμικρή ταλαιπωρία, το παραμικρό άγχος και την παραμικρή απογοήτευση – «οτιδήποτε είναι λιγότερο από ευχάριστο», όπως λέει – και ως αποτέλεσμα, ως ενήλικες, βρίσκονται αντιμέτωποι με καθημερινές δυσκολίες της ζωής, πιστεύοντας πως κάτι πάει πολύ στραβά.

Γιατί αναφέρομαι σε αυτό; Επειδή πιστεύω πως έχει νόημα σ’ αυτή την εποχή των γονιών ελικόπτερα, (που βρίσκονται μονίμως πάνω από τα κεφάλια των παιδιών τους).  Αν και θεωρώ πως είναι υπέροχο οι σημερινοί γονείς να ασχολούνται περισσότερο με τις ζωές των παιδιών τους από ό,τι οι προηγούμενες γενιές, η εμπλοκή μας μπορεί να παραείναι δυνατή. Αυτό που εμείς δικαιολογούμε ως «καλή γονεϊκή πρακτική», μπορεί να βλάψει αργότερα τα παιδιά μας. Αν δεν το έχουμε αυτό κατά νου, μπορεί να σταθούμε εμπόδιο στην προσπάθειά μας να κάνουμε τη ζωή τους εύκολη.

Όπως λέει και η αγαπημένη μου γονεϊκή φιλοσοφία: «Προετοίμασε το παιδί σου για τον δρόμο, όχι τον δρόμο για το παιδί σου».

Με βάση τα παραπάνω, περιγράφω παρακάτω 10 συνήθη και συχνά λάθη που κάνουν οι γονείς σήμερα – και εγώ μαζί τους. Η πρόθεσή μου δεν είναι να κατηγορήσω κάποιον, αλλά να ενημερώσω. Αυτό που μπορεί να έχει γίνει κτήμα στην κουλτούρα μας ίσως τελικά να μην είναι το καλύτερο για το παιδί μας.

Λάθος #10: Λατρεύουμε τα παιδιά μας.

Πολλοί από εμάς ζουν σε κοινωνίες που επίκεντρο έχουν τα παιδιά. Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε σπίτια όπου το επίκεντρο είναι αυτά. Τα παιδιά μας φυσικά και το λατρεύουν αυτό, επειδή η ζωή μας περιστρέφεται γύρω τους. Και στο μεγαλύτερο μέρος δεν μας ενοχλεί αυτό, επειδή η ευτυχία μας είναι η δική τους ευτυχία. Μας ενθουσιάζει να κάνουμε πράγματα για εκείνα, να τους αγοράζουμε πράγματα, να τα ραίνουμε με αγάπη και προσοχή.

Θεωρώ όμως πως είναι σημαντικό να σταθούμε στο ότι τα παιδιά μας γεννήθηκαν για να τα αγαπηθούν, όχι να λατρευτούν.  Όταν λοιπόν τους φερόμαστε σαν να ήταν το κέντρο του σύμπαντος, δημιουργούμε ένα ψεύτικο είδωλο, μετατρέπουμε κάτι καλό σε κάτι το απόλυτο. Αντί να είναι τα παιδιά μας το επίκεντρο του σπιτιού, ας είναι ο Θεός. Τα παιδιά μας θα συνεχίσουν να λαμβάνουν την αγάπη μας, αλλά με καλύτερο τρόπο, κάτι που θα καλλιεργήσει την ανιδιοτέλεια και όχι τον εγωισμό.

Λάθος #9: Πιστεύουμε πως τα παιδιά μας είναι τέλεια.

Κάτι που ακούω συχνά από ειδικούς που ασχολούνται με παιδιά (συμβούλους, δασκάλους, κ.α.) είναι πως οι γονείς σήμερα δεν θέλουν να ακούσουν τίποτα αρνητικό για τα παιδιά τους. Όταν κάποιος εκφράσει τον προβληματισμό τους για εκείνα, ακόμη και αν ανησυχούν από αγάπη, η αυθόρμητη αντίδραση ως προς τον «αγγελιοφόρο» αυτόν είναι συνήθως η επίθεση.

Η αλήθεια μπορεί να πονέσει, αλλά όταν ακούμε με ανοιχτή καρδιά και ανοιχτό μυαλό, ωφελούμαστε. Μπορούμε να παρέμβουμε εγκαίρως προτού ξεφύγει η κατάσταση από τον έλεγχό μας. Είναι ευκολότερο να αντιμετωπίσεις ένα παιδί που έχει προβλήματα από το να επιδιορθώσεις έναν διαλυμένο ενήλικο.

Όπως μου είπε πρόσφατα μία παιδοψυχίατρος όταν της πήρα συνέντευξη σχετικά με την κατάθλιψη στην εφηβεία, η πρώιμη παρέμβαση είναι το κλειδί επειδή μπορεί να αλλάξει την πορεία που θα ακολουθήσει το παιδί στη ζωή του. Μου είπε πως αυτός είναι ο λόγος που της αρέσει η ψυχολογία παιδιών και εφήβων – επειδή τα παιδιά είναι ανθρκτικά και είναι πολύ πιο εύκολο να επέμβεις αποτελεσματικά όταν είναι μικρά παρά όταν μεγαλώσουν, όταν το πρόβλημα έχει διαρκέσει τόσο πολύ που έχει πια γίνει κομμάτι της ταυτότητάς τους.

Λάθος #8: Ζούμε μέσα από τα παιδιά μας.

Εμείς οι γονείς αισθανόμαστε πολύ περήφανοι για τα παιδιά μας. Όταν επιτυγχάνουν κάτι, χαιρόμαστε τόσο όσο αν το είχαμε καταφέρει εμείς.

Αν όμως είμαστε υπερβολικά μπλεγμένοι στη ζωή τους, είναι δύσκολο να καταλάβουμε πού τελειώνει η δική τους ζωή και πού αρχίζει η δική μας. Όταν τα παιδιά γίνονται προέκταση του εαυτού μας, μπορεί να τα βλέπουμε ως τη δεύτερή μας ευκαιρία. Ξαφνικά, δεν ασχολούμαστε με αυτά, αλλά με τον εαυτό μας. Εκεί είναι που μπλέκεται η δική τους ευτυχία με τη δική μας ευτυχία.

Λάθος #7: Θέλουμε να είμαστε ο καλύτερος φίλος των παιδιών μας.

Όταν ρώτησα έναν παπά ποιο πιστεύει πως είναι το μεγαλύτερο λάθος ενός γονιού, σκέφτηκε ένα λεπτό και έπειτα μου είπε «Όταν οι γονείς δεν είναι γονείς. Όταν δεν αποφασίζουν να αναλάβουν το ρόλο τους και να πάρουν τις δύσκολες αποφάσεις».

Όπως όλοι, θέλω τα παιδιά μου να με αγαπάνε. Θέλω να με επαινούν και να με εκτιμούν. Αλλά αν δεν κάνω σωστά τη δουλειά μου, θα θυμώσουν και θα υπάρξουν φορές που δεν θα με συμπαθούν. Θα αγανακτήσουν, θα γκρινιάξουν και θα φωνάξουν και θα εύχονται να έχουν γεννηθεί σε μια άλλη οικογένεια.

Το να προσπαθούμε να γίνουμε οι καλύτεροι φίλοι των παιδιών μας όμως μόνο χαλαρότητα προκαλεί και οδηγεί σε επιλογές που κάνουμε μόνο και μόνο στην απόγνωσή μας ότι θα χάσουμε την έγκριση των παιδιών μας. Αυτό δεν είναι αγάπη από μέρους μας, το κάνουμε από ανάγκη.

Λάθος #6: Ανταγωνιζόμαστε άλλους γονείς.

Κάθε γονιός είναι ανταγωνιστικός. Το μόνο που χρειάζεται για να θεριέψει το τέρας του ανταγωνισμού μέσα  μας είναι ένας άλλος γονιός που το παιδί του είναι καλύτερο σε κάτι από το δικό μας.

Ακούω αυτές τις ιστορίες παιδιών στο γυμνάσιο και το λύκειο, ιστορίες από φιλίες που διαλύθηκαν και προδοσίες επειδή μία οικογένεια την έφερε πισώπλατα σε μια άλλη. Γνώμη μου, η ρίζα του κακού είναι ο φόβος. Φοβόμαστε πως τα παιδιά μας θα μείνουν πίσω. Φοβόμαστε πως αν δεν το κάνουμε αυτό, αν δεν κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να γίνουν τα παιδιά μας οι καλύτεροι από νωρίς, θα μείνουν για πάντα μέτριοι στη ζωή τους.

Πιστεύω πως τα παιδιά χρειάζεται να εργαστούν σκληρά και να καταλάβουν πως τα όνειρα δεν τους προσφέρονται απλόχερα – θα πρέπει να ιδρώσουν και να πολεμήσουν για αυτά. Όταν όμως έχουμε μια συμπεριφορά με την οποία θέλουμε να «νικήσουμε πάση θυσία», επιτρέποντας στα παιδιά μας να ποδοπατήσουν τον οποιονδήποτε για να πάνε μπροστά στη ζωή τους, διαλύουμε την προσωπικότητά τους.

Και μπορεί στην εφηβεία η προσωπικότητα να μην είναι τόσο σημαντική, είναι όμως απόλυτα σημαντική στην ενήλικη ζωή.

Λάθος #5: Χάνουμε το θαύμα της παιδικής ηλικίας.

Τις προάλλες βρήκα ένα αυτοκόλλητο στο νεροχύτη. Μου θύμισε πόσο τυχερή είμαι που μοιράζομαι το σπίτι μου με μικρά ανθρωπάκια.

Μια μέρα δεν θα υπάρχουν αυτοκόλλητα στο νεροχύτη μου. Δεν θα υπάρχουν Barbie στη μπανιέρα, κουκλάκια στο κρεβάτι μου, η Mary Poppins στο DVD player. Τα παράθυρά μου δεν θα έχουν πάνω τους λερωμένα χεράκια, το σπίτι μου θα είναι ήρεμο επειδή οι κόρες μου θα προτιμούν να βγαίνουν με τις φίλες τους από το να μείνουν σπίτι μαζί μου.

Το να μεγαλώνεις μικρά παιδιά είναι δύσκολο και μονότονο. Σε φάσεις είναι τόσο εξουθενωτικό σωματικά και συναισθηματικά που ευχόμαστε να μεγάλωναν για να γίνει η ζωή μας πιο εύκολη. Είμαστε επίσης περίεργοι να ανακαλύψουμε πώς θα είναι όταν μεγαλώσουν. Τι θα αγαπούν; Θα χρησιμοποιούν τα χαρίσματα που τους έδωσε ο Θεός; Ως γονείς ελπίζουμε να τους ωθούμε στο σωστό δρόμο, καλλιεργώντας τα ταλέντα που πιστεύουμε πως έχουν.

Καθώς όμως εστιάζουμε στο μέλλον, ανησυχώντας αν η κλίση του στις τέχνες σημαίνει πως θα είναι ο επόμενος Πικάσο ή η μελωδική φωνή της θα την κάνει Taylor Swift, ξεχνάμε να χαρούμε αυτό που έχουμε μπροστά μας: νήπια με πυτζαμάκια, παραμύθια για καληνύχτα, γαργαλητά στην κοιλίτσα, γέλια όλο χαρά. Μπορεί να ξεχνάμε να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να παραμείνουν μικρά και να χαρούν την παιδική ηλικία που τους δίνεται.

Τα παιδιά νιώθουν από νωρίς μία πίεση. Αν θέλουμε να έχουν όντως ένα προβάδισμα στη ζωή, θα πρέπει να τα προστατέψουμε από αυτή την πίεση. Θα πρέπει να τα αφήσουμε να χαρούν και να μεγαλώσουν στο δικό τους ρυθμό έτσι ώστε 1) να ανακαλύψουν τα ενδιαφέροντά τους χωρίς τον φόβο της αποτυχίας και 2) να μην «καούν».

Η παιδική ηλικία είναι μία ηλικία ελεύθερου παιχνιδιού και ανακαλύψεων. Όταν πιέζουμε τα παιδιά μας να μεγαλώσουν, τους στερούμε μία ηλικία αθωότητας που δεν θα έχουν την ευκαιρία να ξαναζήσουν.

Λάθος #4: Μεγαλώνουμε τα παιδιά που θέλουμε, όχι τα παιδιά που έχουμε.

Ως γονείς, έχουμε όνειρα για τα παιδιά μας. Ξεκινούν από τη στιγμή της εγκυμοσύνης, προτού καν γνωρίσουμε το φύλο τους. Μέσα μας ελπίζουμε να είναι σαν και μας, απλά πιο έξυπνα και πιο ταλαντούχα. Θέλουμε να γίνουμε μέντορές τους, να τους διδάξουμε μέσα από τις εμπειρίες της ζωής μας.

Η ειρωνεία του να είσαι γονιός όμως είναι πως τα παιδιά μας ανατρέπουν αυτά τα καλούπια. Βγαίνουν “προγραμματισμένα” με τρόπο που ποτέ δεν περιμέναμε. Η δουλειά μας είναι να ανακαλύψουμε την έμφυτη κλίση τους που τους χάρισε ο Θεός και να τους καθοδηγήσουμε προς εκείνη την κατεύθυνση. Δεν θα βοηθήσει αν πιέζουμε να ακολουθήσουν τα δικά μας όνειρα. Μόνο αν δούμε τι άνθρωποι είναι πραγματικά μπορούμε να επηρεάσουμε με επιτυχία τη ζωή τους.

Λάθος #3: Ξεχνούμε πως οι πράξεις είναι πιο σημαντικές από τα λόγια.

Μερικές φορές τα παιδιά μου με ρωτούν κάτι και λένε «Απάντησε με μία πρόταση». Με ξέρουν καλά γιατί πάντα προσπαθώ να βάλω κάποιο μάθημα ζωής στα λεγόμενά μου. Θέλω να τα γεμίσω με σοφία, αλλά αυτό που ξεχνώ είναι πως το παράδειγμά μου επισκιάζει τα λόγια μου.

Το πώς χειρίστηκα την απόρριψη και τις δυσκολίες… το πώς φέρομαι σε φίλους και σε αγνώστους… αν γκρινιάζω ή θυμώνω τον μπαμπά τους… αυτά είναι τα πράγματα που προσέχουν. Ο τρόπος με τον οποίο τους απαντώ τους δίνει απλά την άδεια να δράσουν με παρόμοιο τρόπο.

Αν θέλω τα παιδιά μου να είναι τέλεια, θα πρέπει να φροντίζω να είμαι και γω τέλεια. Θα πρέπει να γίνω το πρόσωπο που εύχονται εκείνα να γίνουν.

Λάθος #2: Κρίνουμε άλλους γονείς – και τα παιδιά τους.

Όσο και αν διαφωνούμε με τον τρόπο που ένας γονιός μεγαλώνει το παιδί του, δεν έχουμε το δικαίωμα να κρίνουμε. Κανείς σε αυτό τον κόσμο δεν είναι «ο καλύτερος» ή «ο χειρότερος» – είμαστε μία μίξη και των δύο, μία κοινωνία αμαρτωλών που έχουν να τα βάλουν με τους δικούς τους δαίμονες ο καθένας.

Προσωπικά, συγχωρώ πιο εύκολα άλλους γονείς όταν περνάω δύσκολα. Όταν το παιδί μου δοκιμάζει τα όριά μου, συμπονώ τους γονείς που περνούν τα ίδια. Όταν η ζωή μου δυσκολεύει πολύ, συγχωρώ όλους εκείνους που κάνουν λάθη.

Ποτέ δεν ξέρουμε τι περνάει κάποιος ή πότε θα χρειαστούμε και οι ίδιοι να μας δείξουν έλεος. Και παρόλο που δεν μπορούμε να ελέγξουμε την κριτική μας σκέψη, μπορούμε να την περιορίσουμε προσπαθώντας να καταλάβουμε τον άνθρωπο που έχουμε απέναντί μας αντί να βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα.

Λάθος #1: Υποτιμούμε την ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ.

Αν είναι ένα πράγμα που εύχομαι τα παιδιά μου να ανακαλύψουν, αυτό είναι ο «πυρήνας τους». Η προσωπικότητά τους, το ηθικό τους πνεύμα, η εσωτερική τους πυξίδα… αυτά είναι που χτίζουν τα θεμέλια για ένα ευτυχισμένο, υγιές μέλλον. Έχουν περισσότερη σημασία από οποιοδήποτε έλεγχο και οποιοδήποτε τρόπαιο.

Κανείς μας δεν μπορεί να αναγκάσει τα παιδιά του να αποκτήσουν προσωπικότητα και στα 10 ή τα 15 ο χαρακτήρας δεν έχει πολλή σημασία. Τα παιδιά νοιάζονται για ευχαρίστηση της στιγμής, ενώ εμείς οι γονείς γνωρίζουμε καλύτερα. Γνωρίζουμε πως αυτό που θα έχει σημασία στα 25, στα 30 και στα 40 δεν είναι το πόσο μακριά κλωτσούσαν τη μπάλα, ή αν έγιναν μαζορέτες, αλλά το πώς φέρονται στους άλλους και τι γνώμη έχουν για τον εαυτό τους. Αν θέλουμε να χτίσουν την προσωπικότητά τους, την αυτοπεποίθηση, τη δύναμη και την ανθεκτικότητά τους, θα πρέπει να επιτρέψουμε να έρθουν αντιμέτωπα με τις αντιξοότητες και να αισθανθούν την περηφάνια που έρχεται ως αποτέλεσμα όταν ξεπερνά κανείς τα προβλήματά του και βγαίνει πιο δυνατός.

Είναι δύσκολο να βλέπουμε τα παιδιά μας να σκοντάφτουν, αλλά ορισμένες φορές πρέπει να το κάνουν. Κάποιες φορές πρέπει να αναρωτηθούμε αν θα ήταν καλό το να παρέμβουμε ή όχι. Υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι να αγαπήσεις ένα παιδί, αλλά στην προσπάθειά μας να τα κάνουμε ευτυχισμένα, θα πρέπει να θυμόμαστε πως κάποιες φορές είναι καλό να πονέσεις για λίγο, για να κερδίσεις πολύ στο μέλλον.