Πώς επιδρά τελικά στο δέρμα μας η ηλιακή ακτινοβολία; Πώς μπορεί κανείς να προστατευτεί από αυτή;

γράφει η Πέννυ Εμμανουήλ MD

Δερματολόγος -Αφροδισιολόγος
Δν/τρια Ε.Σ.Υ. Γ.Ν. Παίδων Πεντέλης

Επιστημονικός Συνεργάτης του
SKIN CANCER FOUNDATION/USA

Ο ήλιος είναι μεν ευεργετικός γιατί μεταβολίζει την βιταμίνη D και αυξάνει την απορρόφηση του ασβεστίου από τα οστά, προλαμβάνοντας την ραχίτιδα και ακόμη καταστρέφει τους παθογόνους μικροοργανισμούς και βελτιώνει μερικές δερματικές παθήσεις όπως την ψωρίαση και την ακμή. Αλλά από την άλλη μεριά όμως η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, είναι βλαβερή για την υγεία μας, γιατί όχι μόνο μπορεί να προκαλέσει έγκαυμα στο δέρμα, αλλά και να επιφέρει δυσάρεστα μακροχρόνια αποτελέσματα, όπως φωτογήρανση, ελάστωση, φωτοδερματίτιδες και τέλος καρκίνο του δέρματος. Η ηλιακή ακτινοβολία στο δέρμα είναι συσσωρευτική με αποτέλεσμα οι βλάβες να γίνουν με μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο.

Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι η ηλιακή ακτινοβολία και ιδιαίτερα το ηλιακό έγκαυμα στην παιδική ηλικία αποτελούν σπουδαίο παράγοντα στην πρόκληση του κακοήθους μελανώματος στην ενήλικο ζωή.

Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι είναι επιτακτική ανάγκη η λήψη μέτρων, για την προστασία του ατόμου από την ηλιακή ακτινοβολία (φωτοπροστασία).

Φυσικοί μηχανισμοί άμυνας του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία είναι η πάχυνση της επιδερμίδας η οποία απορροφά, αντανακλά και διαχέει την προσπίπτουσα ακτινοβολία, η παραγωγή περισσότερης μελανίνης και έτσι με το μαύρισμα προστατεύεται ο οργανισμός μας, καθώς γίνεται ενεργοποίηση του μηχανισμού αυτο – επανόρθωσης των κυττάρων του DNA.

Ακόμη και η φύση προνόησε να μας προστατεύσει από τις βλαπτικές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας με την ατμοσφαιρική στιβάδα του όζοντος που φιλτράρει την υπόλοιπη ακτινοβολία και εμποδίζει μέρος των υπεριωδών ακτίνων. Ο άνθρωπος όμως με την παρέμβασή του στη φύση προκάλεσε δραστική μείωση του στρώματος του όζοντος. (0,5% του συνολικού).

Έτσι στραφήκαμε στην χρήση τεχνικών μεθόδων φωτοπροστασίας με την χρήση αντιηλιακών προϊόντων και άλλων μέτρων πρόληψης

Σκοπός τους είναι να εμποδίσουν ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιήσουν τις επιβλαβείς επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας και να βοηθήσουν στο μαύρισμα του δέρματος χωρίς οδυνηρά αποτελέσματα.

Τα αντηλιακά περιέχουν φίλτρα που εμποδίζουν την υπεριώδη ακτινοβολία (UV-B UV-A ) να φθάσει στο δέρμα. Η αποτελεσματικότητα του αντηλιακού προϊόντος εξαρτάται από τον Δείκτη SPF (Sun Protection Factor), που εκφράζει την προστασία του δέρματος από την ηλιακή ακτινοβολία.

Προδιάθεση για πρόκληση βλαβών από την ηλιακή ακτινοβολία έχουν τα άτομα ανάλογα με:

Α) τον τύπο του δέρματός τους (Ι–ΙΙΙ κατά Fitzpatrick).

Τύπος Ι Δέρματα που δεν μαυρίζουν και καίγονται.

ΙΙ Δέρματα που καίγονται εύκολα και μαυρίζουν δύσκολα.

ΙΙΙ Δέρματα που μαυρίζουν εύκολα και σπάνια καίγονται.

ΙV Δέρματα που μαυρίζουν χωρίς εγκαύματα.

V Νέγροι.

Β) την συνολική έκθεση και την έκταση αυτής στην υπεριώδη ακτινοβολία καθώς και από την ηλικία του ατόμου.

Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, που εκπέμπεται από τον ήλιο, διαιρείται ανάλογα με το μήκος κύματος. Πάνω από το ερυθρό ορατό χρώμα υπάρχουν οι υπέρυθρες και κάτω από το ιώδες ορατό χρώμα, υπάρχουν οι υπεριώδεις ακτίνες UV-A, UV-B, UV-C.

Οι UV-C ακτίνες (μήκος κύματος 200-290 nm) απορροφώνται από το όζον και δεν φθάνουν στην επιφάνεια της γης.

Οι UV-Β ακτίνες (μήκος κύματος 290 – 320 nm) δεν διαπερνούν τα τζάμια. Προκαλούν ηλιακό ερύθημα σε λίγες ώρες που ακολουθείται από μελάγχρωση σε λίγες μέρες, λόγω αυξημένης παραγωγής μελανίνης, καθώς και πάχυνση της επιδερμίδας, γήρανση του δέρματος και βλάβες στο DNA – RNA των κυττάρων που οδηγούν στην καρκινογένεση.

Οι UV-A ακτίνες (μήκος κύματος 320 – 400 nm) διαπερνούν τα τζάμια. Προκαλούν άμεση μελάγχρωση σε λίγες ώρες και γήρανση του δέρματος κυρίως με την παραγωγή ελευθέρων ριζών στο δέρμα που επιτίθενται στα υγιή κύτταρα όπου με μια σειρά οξειδωτικών αντιδράσεων προκαλούν την καταστροφή τους και εκφύλιση των ελαστικών και κολλαγόνων ινών. Οι βλάβες αυτές παρουσιάζονται κλινικά ως ρυτίδες, διαταραχές της μελάγχρωσης, ευρυαγγείες και ακτινικές υπερκερατώσεις (Φωτογήρανση).

Τελευταία έχει κυκλοφορήσει ευρέως στην Ευρώπη και σε επιλεγμένα φαρμακεία και στην Ελλάδα, ένα καινοτόμο προϊόν προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία, οι ταινίες καρπού “Smartsun” που ουσιαστικά αποτελούν ένα μετρητή της ηλιακής ακτινοβολίας, που μετράει το ph του δέρματος και ως εκ τούτου ταυτίζεται με την εκάστοτε επιδερμίδα.

Είναι μιας χρήσης, διάρκειας 24ωρών, αδιάβροχο, ασφαλές και σε περίπτωση υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο, αλλάζει χρώμα από κίτρινο γίνεται σομόν που σημαίνει ότι πρέπει να ανανεώσουμε το αντηλιακό μας, ενώ όταν γίνει ροζ πρέπει να αποφύγουμε την έκθεση στον ήλιο.

Οι ταινίες καρπού “Smartsun” είναι ελεγμένες στα εργαστήρια Dermatest Pty Ltd για λογαριασμό της Intellego Technologies της Σουηδίας όπου έγιναν οι απαραίτητες μετρήσεις της UV-A, UV-B ακτινοβολίας και ο έλεγχος των αλλαγών χρώματος ανάλογα με την διάρκεια έκθεσης σε αυτή (Study code UV 12P157).

Επίσης έγιναν οι απαραίτητες μελέτες στα εργαστήρια Nordic Biopharma της Σουηδίας όπου δεν παρατηρήθηκαν κυτταροτοξικές, ανοσολογικές, αλλεργικές και φλεγμονώδεις αντιδράσεις ή άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες που αφορούν την ασφαλή χρήση των ταινιών καρπού “Smartsun”. (Πιστοποίηση SWEDAC ACKREDITERING 1SO/TEC 17025)

Άλλα μέτρα προστασίας που πρέπει να λαμβάνονται από την ηλιακή ακτινοβολία συγχρόνως με τα αντηλιακά και τις ταινίες καρπού “Smartsun” είναι:

Τα παιδιά ειδικά πρέπει να φορούν λευκό μπλουζάκι και καπέλο.

Λήψη άφθονων υγρών.

Χρήση καπέλου, γυαλιών ηλίου (φωτοκερατίτιδα, επιπεφυκίτιδα και ηλιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας).

Μην ξεχνάμε ότι ακόμη και στην θάλασσα ή κάτω από την ομπρέλα οι ακτίνες του ηλίου αντανακλούν πάνω στο δέρμα μας (όπως στο χιόνι).

Παρ’ ότι τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μεγάλη πρόοδος στην ηλιοπροστασία, οι βλάβες που έχουν ήδη προκληθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες και φαίνεται ότι το πρόβλημα μας ακολουθεί καθ’ όσον μάλιστα η περιβαλλοντολογική καταστροφή συνεχίζεται και σήμερα. Οι επιστήμονες συνιστούν μέτρα πρόληψης από την ηλιακή ακτινοβολία γιατί όπως έλεγε ο Ιπποκράτης «καλύτερα να προλαμβάνεις παρά να θεραπεύεις».