Ναρκισσισμός στην εφηβεία

«Τα θέλει όλα δικά του!» «Δεν δέχεται κουβέντα.» «Νομίζει πως τα ξέρει όλα.»

Συχνά οι γονείς εφήβων μας παραπονιούνται για τέτοιου είδους ναρκισσιστικές συμπεριφορές. Ο εγωκεντρισμός είναι ως ένα βαθμό αναμενόμενος κατά την περίοδο της εφηβείας. Ο εγκέφαλος των εφήβων, όπως μας πληροφορούν οι νευροεπιστήμονες, δεν είναι ακόμα σε θέση να λαμβάνει υπόψη του την οπτική των άλλων, και έτσι μπορεί συχνά οι έφηβοι να λειτουργούν με επίκεντρο τον εαυτό τους. Αυτό είναι κάτι που σταδιακά υποχωρεί, ωστόσο, γι αυτό και, ευτυχώς, η πλειοψηφία των ενηλίκων ανάμεσά μας δεν είναι ναρκισσιστές!

Γράφει στο efiveia.gr

η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου

Επίσης, τα καλά νέα είναι ότι μια υπερβολική αυτοπεποίθηση κατά την περίοδο της εφηβείας μπορεί να είναι ωφέλιμη για την μετάβαση στην ενήλικη ζωή. Με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτή δεν συνοδεύεται από σοβαρά προβλήματα στις σχέσεις του με τους άλλους, τα οποία μπορεί να υποκρύπτουν ψυχοσυναισθηματική διαταραχή.

Ταυτόχρονα όμως, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι ναρκισσιστικές συμπεριφορές ενθαρρύνονται σε μεγάλο βαθμό από το οικογενειακό περιβάλλον του εφήβου και πιο συγκεκριμένα από το στυλ διαπαιδαγώγησης. Αν κατά την παιδική του ηλικία, έχετε φερθεί με μεγάλη χαλαρότητα ως προς το θέμα των ορίων και αν έχετε δείξει υπερβολική ανεκτικότητα και υποχωρητικότητα στις απαιτήσεις του, όσο παράλογες και αν ήταν, τότε έχετε στρώσει το δρόμο για την εμφάνιση ναρκισσιστικών συμπεριφορών κατά την εφηβεία. Αν λοιπόν ο έφηβος γιος ή κόρη σας επιδεικνύει υπεροψία, θέλει να τον θαυμάζουν ως ξεχωριστό άτομο, πιστεύει ότι πάντοτε η άποψή του είναι η σωστότερη και αρνείται να λάβει υπόψη του τις γνώμες ή τις προτάσεις των άλλων, τότε θα πρέπει να παρατηρήσετε κατά πόσο αυτού του είδους οι συμπεριφορές επηρεάζουν συνολικότερα τη ζωή του παιδιού σας. Αν δηλαδή αυτές οι συμπεριφορές εκφράζουν την απόπειρα που κάνει ο έφηβος να αυτονομηθεί και να διαμορφώσει ένα δικό του σύστημα αξιών, ενώ ταυτόχρονα είναι σε θέση να διατηρεί μια κατά τα άλλα υγιή σχέση αμοιβαίου σεβασμού με τα σημαντικά του πρόσωπα, τότε δεν έχετε λόγο να ανησυχείτε.

Θυμηθείτε ότι πρέπει να οπλιστείτε με υπομονή και προσπαθήστε να διατηρήσετε τη σχέση και την επικοινωνία, γιατί, όσο και αν φαίνεται να σας «σνομπάρει», το παιδί σας την έχει ανάγκη. Αν κάνοντας έναν απολογισμό, διαπιστώνετε ότι το στυλ της διαπαιδαγώγησής του ήταν τέτοιο που να ενθαρρύνει τις απαιτητικές και εγωκεντρικές εκφράσεις και αντιδράσεις από πλευράς του παιδιού σας, θυμηθείτε ότι ποτέ δεν είναι αργά για να το αλλάξετε. Προσπαθήστε λοιπόν να θέσετε ξεκάθαρα όρια και κανόνες επικοινωνίας μεταξύ σας. Εξηγείστε στο παιδί σας ποιες συμπεριφορές είναι ανεκτές και ποιες όχι. Μιλήστε του ανοιχτά για τις συμπεριφορές του που σας πληγώνουν και σας φέρνουν σε δύσκολη θέση ώστε να του ανοίξετε το δρόμο προς την ενσυναίσθηση, την αναγνώριση και το σεβασμό δηλαδή των συναισθημάτων και των αναγκών των ανθρώπων με τους οποίους σχετίζεται.. Προσπαθήστε να γίνεται συνεργάτες του χωρίς να του υποδεικνύετε τι να κάνει. Αναγνωρίστε τις θετικές του πλευρές και τα επιτεύγματά του κρατώντας μια στάση ρεαλιστικών προσδοκιών, ώστε να αποκτήσει και ο ίδιος ρεαλιστικές προσδοκίες για τον εαυτό του και τις σχέσεις του με τους άλλους. Κυρίως, μην είστε ειρωνικοί απέναντί του και μην τον προσβάλλετε. Μην παίρνετε τις αντιδράσεις του προσωπικά και αντιδράστε με χιούμορ για να αποφορτίσετε δύσκολες καταστάσεις. Κρατείστε σταθερή στάση στα όχι σας, ώστε να υποχωρήσουν οι χειριστικές συμπεριφορές του.

Το ζητούμενο είναι να αποκτήσει ο έφηβος σταδιακά μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση για τον εαυτό του και τις δυνατότητές του και να μάθει να σχετίζεται ισότιμα και με σεβασμό απέναντι στους άλλους. Αν οριοθετηθούν λοιπόν έγκαιρα, οι ναρκισσιστικές συμπεριφορές του εφήβου, δεν θα έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ενήλικη ζωή του.

Από την άλλη πλευρά, αν το παιδί σας δεν ανταποκρίνεται στην προσέγγισή σας και αν οι ναρκισσιστικές συμπεριφορές είναι ακραίες και επηρεάζουν συνολικότερα τη ζωή του, τότε έχετε λόγο να ανησυχήσετε και να υποπτευθείτε την ύπαρξη ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας. Είναι εντελώς κλειστός στην κριτική; Πιστεύει υπερβολικά στην προσωπική του αξία και στα επιτεύγματά του; Θεωρεί ότι έχει μεγαλύτερη αξία από τους άλλους ανθρώπους και άρα δικαιούται και ειδική μεταχείριση; Είναι αγενής, υπερόπτης, περιφρονητικός απέναντι στους άλλους; Δυσκολεύεται να δημιουργήσει και να διατηρήσει σχέσεις; Έχει αποτραβηχτεί από την οικογένεια τους φίλους, το σχολείο; Έχει εμπλακεί σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου; Αν οι απαντήσεις σας στα παραπάνω ερωτήματα είναι θετικές, τότε θα πρέπει να αναζητήσετε τη βοήθεια ειδικού ο οποίος θα κατευθύνει την οικογένεια και τον ίδιο τον έφηβο προς την τροποποίηση δυσλειτουργικών μοτίβων συμπεριφοράς, βοηθώντας στην αντιμετώπιση των βαθύτερων ψυχοσυναισθηματικών ζητημάτων που υποκρύπτονται σ’ αυτά.