Φταίνε τελικά οι γονείς για τα ψυχολογικά μας προβλήματα;

Αν θέλουμε να ξεπεράσουμε το βάρος από το παρελθόν μας και να εξελιχθούμε, χρειάζεται να σταματήσουμε να κατηγορούμε τους γονείς μας και το παρελθόν μας και αντ’ αυτού να εστιάσουμε στο παρόν μας και να πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας.

Ως γνωστόν, ο Sigmund Freud πίστευε ότι η προσωπική μας ανάπτυξη λίγο-πολύ, καθορίζεται από γεγονότα στην πρώιμη παιδική ηλικία. Ενώ πολλές από τις ιδέες του θεωρούνται πλέον παρωχημένες, κάποιες νέες ψυχολογικές θεωρίες δηλώνουν ότι οι παιδικές εμπειρίες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ζωής μας.

Όμως, υπάρχουν πραγματικές αποδείξεις ότι οι δύσκολες παιδικές εμπειρίες μπορούν να προκαλέσουν κοινά ψυχολογικά προβλήματα όπως άγχος ή κατάθλιψη αργότερα στη ζωή; Και αν είναι έτσι, το να κατηγορούμε τους γονείς μας, θα μας βοηθήσει να θεραπευτούμε;

Αναμφίβολα οι γονείς και οι βασικοί φροντιστές, είναι κρίσιμα πρότυπα στην ανάπτυξη του παιδιού. Γνωρίζουμε ότι οι πρώιμες εμπειρίες που σχετίζονται με την οικογένεια έχουν βαθύ αντίκτυπο με μεγάλη διάρκεια στα παιδιά και πολλές από αυτές είναι θετικές. Όμως, οι αρνητικές παιδικές εμπειρίες μπορούν να προκαλέσουν ζημιά ή θλίψη και μπορεί να αναστατώσουν την σωματική και/ή ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού σε κάποιο βαθμό. Παραδείγματα τέτοιων εμπειριών περιλαμβάνουν την φτώχεια, την κακοποίηση, το διαζύγιο ή τον θάνατο γονιού.

Αυτές οι εμπειρίες είναι εξαιρετικά κοινές σε όλο τον κόσμο. Στην Αγγλία, περίπου οι μισοί ενήλικες έχουν βιώσει τουλάχιστον μία τέτοια εμπειρία. Σχεδόν ένας στους δέκα, έχει βιώσει τέσσερις ή περισσότερες τέτοιες αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία. Έρευνες ανακάλυψαν συνδέσεις μεταξύ συγκεκριμένων εμπειριών και διάφορων αρνητικών αποτελεσμάτων, με τις συνέπειες να συνεχίζονται και στην ενηλικίωση. Για παράδειγμα, το διαζύγιο των γονιών, ο αποχωρισμός ή η απώλεια ή η συμβίωση με έναν φροντιστή ψυχικά ασθενή, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης ψυχικών προβλημάτων καθ΄ όλη την διάρκεια της ζωής.

Πρόσφατα, μία ερευνητική ομάδα διεξήγαγε μία μελέτη1 που έδειξε ότι το διαζύγιο των γονιών οδηγεί σε αυξημένο, διά βίου κίνδυνο κατάθλιψης στο παιδί. Για αυτή την έρευνα, συνδυάστηκαν δεδομένα από 18 μελέτες που δημοσιεύθηκαν τα τελευταία 35 χρόνια, με πάνω από 24.000 συμμετέχοντες συνολικά. Τα ευρήματα δείχνουν ότι όσοι βίωσαν το διαζύγιο των γονιών τους κατά την παιδική τους ηλικία είχαν 56% περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη ως ενήλικες από εκείνους που δεν είχαν παρόμοια εμπειρία διαζυγίου.

Επίσης είναι γνωστό ότι, οι παιδικές δυσκολίες συχνά σχετίζονται μεταξύ τους. Για παράδειγμα, το διαζύγιο των γονιών μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή στην κοινωνικο-οικονομική κατάσταση για πολλές οικογένειες. Μελέτες έδειξαν ότι η συσσώρευση δυσμενών συνθηκών αυξάνει τον κίνδυνο διάφορων ψυχικών προβλημάτων, μέχρι και αυτοκτονίας.

Ευαισθησία έναντι ανθεκτικότητας

Όμως, πώς μπορούν λίγες τραυματικές παιδικές εμπειρίες να έχουν ένα διά βίου αντίκτυπο; Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι η έκθεση σε τέτοια γεγονότα, αυξάνουν την ευαισθησία του ανθρώπου στα αποτελέσματα στρεσογόνων γεγονότων αργότερα στη ζωή. Για παράδειγμα, το διαζύγιο είναι δύσκολη εμπειρία για τους περισσότερους ενήλικες καθώς συνδέεται με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Όμως οι άνθρωποι που έχουν βιώσει πρώιμες δυσκολίες επιβαρύνονται με ακόμη υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης τέτοιων ασθενειών, σαν αποτέλεσμα του διαζυγίου.

Παρ’ όλα αυτά, μια παιδική ηλικία με δυσκολίες δεν κάνει απαραίτητα τους ανθρώπους πιο ευάλωτους. Πράγματι, κάποια παιδιά ποτέ δεν υποφέρουν από αρνητικές συνέπειες ακόμη και μπροστά σε σοβαρές, πολλαπλές δυσκολίες, ένα χαρακτηριστικό που οι ψυχολόγοι ονομάζουν ψυχική ανθεκτικότητα. Σε αυτές τις συνθήκες, η αρνητική εμπειρία δυναμώνει την αντίσταση σε μελλοντικό στρες. Οι ανθεκτικοί άνθρωποι γνωρίζουν τον εαυτό τους όταν περνούν δύσκολες περιόδους, μαθαίνουν πώς να διαχειρίζονται την συμπεριφορά τους και αντιμετωπίζουν με επιτυχία το στρες στο μέλλον.

Η ακριβής αντίδραση του παιδιού σε στρεσογόνες εμπειρίες φαίνεται ότι εξαρτάται από ένα πολύπλοκο συνδυασμό παραγόντων που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, συμπεριλαμβανομένων και των γονιδίων τους, την ιδιοσυγκρασία και την γνωστική τους ικανότητα. Οι ερευνητές εξετάζουν τώρα σε ποιο βαθμό κάθε ένας από αυτούς τους παράγοντες καθορίζει αν κάποιος θα αναπτύξει ανθεκτικότητα και μπορεί να έχουμε σύντομα αποτελέσματα. Με τις συνεχείς προόδους στην γενετική επιστήμη του ανθρώπινου γονιδιώματος, η περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων αρχίζει να αποκαλύπτεται.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν είναι αναπόφευκτες οι αρνητικές συνέπειες των παιδικών τραυμάτων. Ακόμη και σαν ενήλικες δεν είναι πολύ αργά να προλάβουμε ή να αναστρέψουμε τις συνέπειες, ακόμη και από πολύ σοβαρά παιδικά τραύματα όπως η σωματική ή η συναισθηματική κακοποίηση και παραμέληση.

Παιχνίδι επίρριψης ευθυνών

Παρ’ όλα αυτά, πολλοί άνθρωποι το βρίσκουν ευκολότερο απλά να κατηγορούν τους γονείς τους για τα προβλήματά τους. Μπορεί να φαίνεται ότι το να βρούμε τη ρίζα του πόνου μας θα βοηθήσει και σίγουρα είναι καλύτερο να κατηγορούμε τους γονείς μας, από το να κατηγορούμε τον εαυτό μας. Όμως, μια μεγάλη μελέτη2 σε πάνω από 30.000 συμμετέχοντες από 72 χώρες έδειξε ότι το να κατηγορούν τους γονείς δεν βοηθάει τους ανθρώπους να απομακρυνθούν από τις αρνητικές συνέπειες δύσκολων εμπειριών.

Η μελέτη βρήκε ότι όσοι κολλούσαν σε αρνητικές εμπειρίες όπως η κακοποίηση, κατηγορώντας τους άλλους ή τον εαυτό τους, διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο να υποφέρουν από κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας από όσους δεν συμπεριφέρονταν έτσι. Το συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι οι ψυχολογικές διαδικασίες όπως η επίρριψη ευθυνών στους γονείς μπορεί να είναι περισσότερο επικίνδυνες για την ψυχική υγεία από ό,τι οι παλιές εμπειρίες αυτές καθ’ αυτές.

Αν θέλουμε να ξεπεράσουμε το βάρος από το παρελθόν μας και να προοδεύσουμε, χρειάζεται να σταματήσουμε να κατηγορούμε τους γονείς μας και το παρελθόν μας και αντ’ αυτού να εστιάσουμε στο παρόν μας και να πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Οι θετικές εμπειρίες της ενήλικης ζωής, όπως η τακτική σωματική άσκηση, η ανώτερη εκπαίδευση και η κοινωνική υποστήριξη έχει αποδειχθεί ότι έχουν καλύτερες ψυχολογικές συνέπειες που περιλαμβάνουν την γνωστική λειτουργία, την ψυχική υγεία και την ευεξία. Και για τα έντονα και επίμονα προβλήματα ψυχικής υγείας, η αναζήτηση βοήθειας, από την ψυχοθεραπεία μέχρι και τη φαρμακευτική αγωγή- μπορεί επίσης να είναι τρόπος προόδου.

Συμπερασματικά, όποιο και αν είναι το υπόβαθρό σας, μην ξεχνάτε ότι ποτέ δεν είναι αργά να τονώσετε την ζωή σας με θετικές εμπειρίες, απομακρυνόμενοι από την μεγάλη σκιά των παιδικών αντιξοοτήτων. Λίγη δουλειά μπορεί να σας βοηθήσει να ξεκλειδώσετε την εσωτερική σας ανθεκτικότητα.

πηγή: psychologynow.gr