Σκολίωση. Η πιο συχνή παραμόρφωση σε παιδιά και εφήβους που απαιτεί εξειδικευμένη διάγνωση και θεραπεία

Η Σκολίωση αποτελεί τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης (ΣΣ), η οποία χαρακτηρίζεται από πλάγια κλίση και στροφή των σπονδύλων με συνακόλουθη ανισορροπία των ώμων, της μέσης και της λεκάνης. Ως σκολίωση ορίζεται η πλάγια κύρτωση της σπονδυλικής στήλης ≥10ο, η οποία συνοδεύεται από ασυμμετρία του θώρακα, προκαλώντας προβολή των πλευρών και της ωμοπλάτης στην οξεία πλευρά της καμπύλης και απώλεια της φυσιολογικής θωρακικής κύφωσης.

Ο όρος Σκολίωση (Scoliosis) χρησιμοποιείται διεθνώς και προέρχεται από την Ελληνική λέξη σκολιός που σημαίνει στρεβλός-στραβός. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε από τον Ιπποκράτη (460-375 π.Χ.) μαζί με τους όρους «κύφωση» και «λόρδωση» στην προσπάθειά του να περιγράψει παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης.

Σε ό,τι αφορά την αιτιολογία της παραμόρφωσης, στη συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών με σκολίωση (ποσοστό περίπου 80%) δεν μπορεί να ανευρεθεί κάποιο αίτιο. Αυτή η μορφή σκολίωσης ονομάζεται ιδιοπαθής και παρουσιάζεται σε παιδιά και εφήβους που κατά τα άλλα έχουν φυσιολογική λειτουργικότητα και εύρος δραστηριοτήτων και καμία άλλη βλάβη. Άλλες μορφές σκολίωσης λιγότερο συχνές είναι η νευρομυϊκή (10%), η συγγενής (10%) και η σκολίωση που συνοδεύει συνδρομικές παθήσεις.

Η ιδιοπαθής σκολίωση αποτελεί πάθηση του αναπτυσσόμενου σκελετού, η οποία κατά κανόνα δε συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα, κάτι που εξηγεί και το λόγο που διαφεύγει της προσοχής στα αρχικά στάδια. Είναι μία σύνθετη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης, με συχνότητα εμφάνισης στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ που κυμαίνεται από 3-5% (περίπου 1 στα 20 παιδιά εμφανίζουν μικρού ή μεγαλύτερου βαθμού παρέκκλιση της ΣΣ). Η πλειοψηφία των ασθενών – αναλογία περίπου 6:1 – είναι κορίτσια, συχνά με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (ψηλά, αδύνατα, ξανθά, ανοιχτόχρωμα).

Παρότι η ακριβής αιτιολογία της πάθησης δεν είναι γνωστή, υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση, με την παραμόρφωση να επιδεινώνεται κυρίως κατά τα στάδια της σκελετικής ωρίμανσης και ιδιαίτερα στην εφηβεία. Φαίνεται επίσης ότι παράγοντες ορμονικοί, μηχανικοί και διατροφικοί επηρεάζουν την εμφάνισή της, ενώ η συσχέτιση της ιδιοπαθούς σκολίωσης με βαριές σχολικές τσάντες ή κακή στάση δεν ευσταθεί.

Η ιδιοπαθής σκολίωση κατατάσσεται ανάλογα με την ηλικία εμφάνισής της σε:

Βρεφική: 0-3 ετών
Παιδική: 4-10 ετών
Εφηβική: 11-18 ετών
Η εφηβική μορφή αποτελεί το 80% όλων των περιπτώσεων ιδιοπαθούς σκολίωσης.

Η σκολίωση προκαλεί παραμόρφωση της ΣΣ και του κορμού, αλλά όχι έντονο πόνο, με αποτέλεσμα η διάγνωση να καθυστερεί σε ήπιες μορφές. Η παρατηρητικότητα των γονιών, η εξέταση από τον παιδίατρο και ο σχολικός έλεγχος (school screening) οδηγούν συνήθως στη διάγνωση της πάθησης.

Κατά την κλινική εξέταση, η οποία θα πρέπει να γίνεται από ειδικευμένο Ορθοπεδικό και να ακολουθεί συγκεκριμένα πρωτόκολλα, το παιδί εξετάζεται στην όρθια στάση, ώστε να εκτιμηθεί η ισορροπία του κορμού σε όλα τα επίπεδα. Ανάλογα με το βαθμό της παραμόρφωσης, παρατηρείται ασυμμετρία των ώμων και προβολή της ωμοπλάτης στην πλευρά του κυρτού μιας σκολίωσης που εντοπίζεται στη θωρακική μοίρα, ενώ η ωμοπλάτη στην άλλη πλευρά βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση (Εικόνα 1).

Αντίστοιχα, όταν η σκολίωση αφορά κυρίως την οσφυϊκή και θωρακο-οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, προκαλεί ασυμμετρία της μέσης και της λεκάνης με προβολή στην οξεία πλευρά της καμπύλης, ενώ στην κοίλη πλευρά σχηματίζεται μια χαρακτηριστική δερματική πτυχή. Σημαντική βοήθεια στην κλινική εξέταση – ιδιαίτερα σε ήπιες μορφές σκολίωσης – προσφέρει η δοκιμασία επίκυψης (Adam’s test), κατά την οποία στην πλευρά του κυρτού της θωρακικής καμπύλης προβάλλουν προς τα πίσω οι πλευρές (πλευρικός ύβος), ενώ σε οσφυϊκές καμπύλες οι παρασπονδυλικοί μύες. Η προβολή αυτή οφείλεται στη στροφή των σπονδύλων και γίνεται εμφανέστερη με την επίκυψη του κορμού. Η κλινική εξέταση ολοκληρώνεται με εξέταση για συστηματικές νόσους και συμπληρώνεται με τη διενέργεια ακτινογραφίας που περιλαμβάνει ολόκληρη τη σπονδυλική στήλη, τη λεκάνη και τα ισχία σε όρθια θέση και σε δύο προβολές (οπισθο-πρόσθια και πλάγια). Αξονική ή μαγνητική τομογραφία χρησιμοποιείται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για περαιτέρω έλεγχο.

Η αντιμετώπιση της σκολίωσης μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Η έγκαιρη διάγνωση της παραμόρφωσης, η οποία εξασφαλίζει την πρώιμη έναρξη θεραπείας, οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα. Συντηρητικά αντιμετωπίζονται σκολιώσεις με κυρτώματα μικρότερα των 40ο, ενώ βαρύτερες παραμορφώσεις συνήθως απαιτούν χειρουργική θεραπεία.

Η συντηρητική αντιμετώπιση σε άτομα με σκολίωση μικρότερη των 25ο βασίζεται κυρίως στην παρακολούθηση του ασθενούς και τη συνέχιση φυσιολογικού εύρους δραστηριοτήτων με σκοπό τη διατήρηση της ευελιξίας της ΣΣ και όχι τη διόρθωση της παραμόρφωσης. Σε άτομα με σκολίωση μεταξύ 25-40ο, εφαρμόζονται ειδικοί κορμικοί κηδεμόνες που έχουν σαν σκοπό να σταματήσουν ή να καθυστερήσουν επιδείνωση της καμπύλης και όχι να την διορθώσουν, καθώς αυτό είναι τεχνικώς ανέφικτο. Εφαρμόζονται καθημερινά για τουλάχιστον 16 ώρες/24ώρο μέχρι τη σκελετική ωρίμανση του ασθενούς.

Χειρουργική θεραπεία ενδείκνυται για σκολιώσεις μεγαλύτερες των 40-50ο, εξειδικεύεται ανά ασθενή και τύπο/βαρύτητα του κυρτώματος και συνίσταται σε διόρθωση της τρισδιάστατης παραμόρφωσης με τη χρήση ειδικών ράβδων, διαυχενικών κοχλιών και οστικών μοσχευμάτων, ώστε να επιτευχθεί σπονδυλοδεσία (Εικόνα 2).

Η πρώιμη διάγνωση των παιδιών και εφήβων με σκολίωση είναι επιβεβλημένη, ώστε να καθοριστεί ο κίνδυνος επιδείνωσης και η πρόγνωση της παραμόρφωσης. Μετά την ακριβή διάγνωση, επιβάλλεται συστηματική παρακολούθηση από εξειδικευμένους Ορθοπεδικούς Χειρουργούς Σπονδυλικής Στήλης, η οποία θα επιτρέψει την έγκαιρη έναρξη θεραπείας και θα εξασφαλίσει την επίτευξη ικανοποιητικών κοσμητικών και λειτουργικών αποτελεσμάτων με το λιγότερο δυνατό σωματικό και συναισθηματικό κόστος για τον ασθενή και την οικογένειά του.

πηγή: klinikiagiosloukas.gr