Αποστολή «Π»:Πώς οι Φιλανδοί μορφώνουν τα παιδιά τους;

Ο «Π» βρέθηκε στο Ελσίνκι, στην εβδομάδα ενημέρωσης για το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης, που διοργάνωσε η κυβέρνηση της χώρας.

Οι μαθητές στη Φινλανδία δεν πηγαίνουν στο σχολείο με μια τσάντα ασήκωτη από τα πολλά βιβλία. Δεν έχουν άγχος για τα μαθήματα, τα διαγωνίσματα, τις εξετάσεις. Δεν φοράνε στολή, δεν ξέρουν τι εστί φροντιστήριο και δεν «κουβαλούν» μια λίστα από μαθήματα τα οποία θα πρέπει να προετοιμάσουν στο σπίτι. Δεν είναι «στρατιωτάκια» μπροστά στον δάσκαλο / δασκάλα τους, παρά το γεγονός ότι ο σεβασμός τους προς αυτόν/ αυτήν είναι εκ των ων ουκ άνευ. Αισθάνονται άνετα στο σχολείο. Βγάζουν τα παπούτσια στην είσοδο, ντύνονται με ό,τι τους κάνει να νιώθουν καλύτερα και εισέρχονται σε ένα περιβάλλον που αποτελεί το δεύτερό τους σπίτι. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που οι μαθητές επιτυγχάνουν σημαντικές διακρίσεις σε παγκόσμιους διαγωνισμούς. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι είναι καταλλήλως προετοιμασμένοι για τη ζωή, για το πανεπιστήμιο. Ούτε βεβαίως είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι δάσκαλοι τυγχάνουν σεβασμού από την κοινωνία, με τους γονείς να τους εμπιστεύονται πλήρως για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους.

Είναι εξάλλου κοινά παραδεχτό ότι το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ένα από τα κορυφαία συστήματα του κόσμου. Διαπιστώνοντας ιδίοις όμμασιν τι ακριβώς συμβαίνει στα σχολεία της χώρας εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τους λόγους της επιτυχίας του συστήματος. Και γιατί τα παιδιά είναι ευτυχισμένα στο σχολείο…

Ο «Π» βρέθηκε στο Ελσίνκι, στην εβδομάδα ενημέρωσης για το φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης, που διοργάνωσε η κυβέρνηση της χώρας το τριήμερο 6-9 Νοεμβρίου. Εκατοντάδες άνθρωποι με ενδιαφέρον στην εκπαίδευση, ανάμεσά τους και δημοσιογράφοι, βρέθηκαν στην πρωτεύουσα της Φινλανδίας «ρουφώντας» όλες τις πολύτιμες γνώσεις που μοιράστηκαν μαζί τους οι ειδικοί στα θέματα εκπαίδευσης.

Οι Φιλανδοί δεν κρατούν ως επτασφράγιστο μυστικό την επιτυχία του συστήματός τους. Η πληροφόρηση διοχετεύεται παγκοσμίως αφού άποψη των πλέον ειδικών είναι ότι τα θέματα εκπαίδευσης δεν είναι όλα τοπικά. Πολλά ζητήματα είναι κοινά για πολλές χώρες. Έτσι, μοιράζονται τα «μυστικά» τους ευελπιστώντας σε τέτοιες αλλαγές που θα κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Αυτή είναι η πεποίθηση των Φιλανδών: Η ανάπτυξη του ανθρώπου, των κοινωνιών μέσω ενός εκπαιδευτικού συστήματος που επικεντρώνεται στον άνθρωπο και τις εξατομικευμένες του ανάγκες.

Ένα δωρεάν γεύμα, η αφορμή

Τα σχολεία στη Φινλανδία δεν ήταν πάντα πρότυπο. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 πολλά παιδιά δεν πήγαιναν στο σχολείο ή έκαναν μόνο μερικές τάξεις βοηθώντας την οικογένειά τους να βγάλει τα προς το ζην. Το σκηνικό άλλαξε όταν άρχισε να παρέχεται δωρεάν γεύμα στο σχολείο. Ήταν ουσιαστικά ένα κίνητρο για τις οικογένειες, που αντιμετώπιζαν την ανέχεια, για να στέλνουν τα παιδιά, κυρίως τα κορίτσια, στο σχολείο. «Ένα στόμα λιγότερο για φαγητό», με απλά λόγια. Το 1973 λήφθηκε η απόφαση για την παροχή γεύματος στα παιδιά που φοιτούν σε δημόσια σχολεία. Και από τότε μέχρι σήμερα όλοι οι μαθητές απολαμβάνουν το μεσημεριανό τους γεύμα στο σχολείο, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, δωρεάν. Όπως ενημερωθήκαμε, τα τελευταία χρόνια στα σχολεία σερβίρονται μόνο υγιεινά γεύματα ενώ κάνει εντύπωση η προτίμηση των μαθητών στα λαχανικά που πάντα συνοδεύουν το φαγητό. Αξίζει να σημειωθεί ότι το φιλανδικό Κοινοβούλιο μια δεκαετία περίπου πριν την απόφαση για την προσφορά δωρεάν γεύματος στα σχολεία αναγνώρισε την εκπαίδευση ως το μέσο ανάκαμψης της χώρας. Η προσήλωση των κυβερνήσεων σε αυτή την απόφαση, οι καινοτομίες που εισήχθησαν σιγά-σιγά και η συνεχής αναβάθμιση των προγραμμάτων κατατάσσουν, δικαίως, το φιλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα ως ένα από τα καλύτερα του κόσμου. Η Φινλανδία δεν δείχνει όμως να εφησυχάζει. Παρακολουθεί πολύ αυστηρά το εκπαιδευτικό της σύστημα και προσαρμόζει τα προγράμματά της σύμφωνα με τις προκλήσεις που προκύπτουν εισάγοντας τέτοιες καινοτομίες που κάνουν τα σχολεία της, κατά συνέπεια και τους μαθητές της, να ξεχωρίζουν.

Στο επίκεντρο ο μαθητής

Από τα σημαντικότερα κλειδιά της επιτυχίας του συστήματος είναι το γεγονός ότι στο επίκεντρό του θέτει τον άνθρωπο. Πρόκειται δηλαδή για ένα σύστημα που αγκαλιάζει τους μαθητές, σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. «Ακούστε τη φωνή των μαθητών» λέει ο Pasi Sahlberg, συγγραφέας, ειδικός στην εκπαίδευση. «Θα σας μεταφέρουν σε μέρη που δεν μπορείτε καν να φανταστείτε…».

Η εκπαίδευση στη Φινλανδία είναι δωρεάν. Σε όλους τους μαθητές δίνονται ίσες ευκαιρίες και καθοδηγούνται από τον παιδαγωγό τους στη βάση των ατομικών τους ιδιαιτεροτήτων. Η λέξη ανταγωνισμός είναι άγνωστη για τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς. Άγνωστες και οι λέξεις βαθμός, διαγώνισμα. Στόχος του σχολείου είναι να μαθαίνει στα παιδιά να σκέφτονται. Τίποτα δεν τους δίνεται έτοιμο. Πρέπει να το σκεφτούν και να το γράψουν στο χαρτί, στον υπολογιστή, στην ταμπλέτα. Αναλόγως της προτίμησης του κάθε παιδιού. Ψυχοκοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες αναπτύσσονται με τρόπο που τα παιδιά ούτε καν το αντιλαμβάνονται, ενώ τα σχολεία διαθέτουν όλα τα μέσα τεχνολογίας που σήμερα απαιτούνται για τη μάθηση. Τα τμήματα είναι ολιγάριθμα (ένας εκπαιδευτικός προς 12 μαθητές). Στα δε αναλυτικά προγράμματα δεν υπάρχει σωρεία μαθημάτων. Από τα βασικά μαθήματα, στο δημοτικό, είναι αυτό της γλώσσας, τα μαθηματικά, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ενώ μέρος του προγράμματος είναι η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, οι δημιουργικές δραστηριότητες, περιβαλλοντικά θέματα κ.ά.

Αξιοσημείωτη είναι η δημοφιλής πρακτική που ακολουθείται και αφορά την εκτός αιθουσών διδασκαλία. Τα παιδιά βγαίνουν καθημερινά έξω από την τάξη, για μάθημα. Σε πάρκα, δάση, στην αυλή του σχολείου ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Όπως μας έχει εξηγηθεί, αυτή η μέθοδος αποδεικνύεται αποτελεσματική και ιδιαίτερα ελκυστική για τους μαθητές. Ήδη το Υπουργείο Παιδείας της Φινλανδίας και οι σχολικές διευθύνσεις καταγράφουν τα ενθαρρυντικά της αποτελέσματα στις επιδόσεις των μαθητών.

Μετά από κάθε μάθημα που γίνεται εντός αίθουσας, ακολουθεί διάλειμμα σε εξωτερικό, κυρίως, χώρο.

Σταθμός για τη ζωή…

Η φιλοσοφία της ζωής μαθαίνεται; Εάν κανείς θέσει αυτό το ερώτημα σε έναν εκπαιδευτικό στη Φινλανδία πιθανόν θα πάρει καταφατική απάντηση. Διότι, σκοπός των σχολείων δεν είναι να βομβαρδίζουν τους μαθητές με στείρες γνώσεις αλλά να τους προετοιμάσουν για τη ζωή. Η σχολική ζωή ενός παιδιού στη Φινλανδία ξεκινά στα επτά, είναι υποχρεωτική και διαρκεί εννέα χρόνια. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση ξεκινά στην ηλικία των 16 και διαρκεί δύο χρόνια (έως τα 18) και ακολούθως μπορεί να δώσουν εξετάσεις για την εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση ουσιαστικά εισαγάγει τα παιδιά στην επαγγελματική ζωή. Στη Φινλανδία λειτουργούν τα κολέγια (vocational Collages) τα οποία προσφέρουν πρακτική και θεωρητική κατάρτιση στα παιδιά (από 16 έως 18 ετών) στον τομέα που τους ενδιαφέρει. Κατά την πρακτική άσκηση οι μαθητές υποχρεούνται να βγουν έξω στην κοινωνία και να διεκπεραιώσουν συγκεκριμένες εργασίες. Πρόκειται για μια ουσιαστική «στάση» στη ζωή τους που τους οπλίζει με αυτοπεποίθηση, που τους βοηθά να αποκτήσουν δεξιότητες και εμπειρίες μέσα από εργασίες που γίνονται έξω από τον χώρο του κολεγίου. Σε έναν εργασιακό χώρο για παράδειγμα, εκεί όπου μπορούν να δουν και να βιώσουν τις πραγματικές συνθήκες ενός επαγγέλματος που τους ενδιαφέρει.

Χαίρουν εκτίμησης και σεβασμού

Δεν λέμε ότι οι δάσκαλοι στη Φινλανδία είναι οι καλύτεροι. Λέμε ότι είναι οι καλύτεροι στο να μαθαίνουν…», λέει η δρ Ilona Taimela, εκπαιδευτικός και υπεύθυνη του τομέα της εκπαίδευσης στο Ελσίνκι. Από τις επαφές που πραγματοποιήσαμε στην πόλη με δασκάλους αλλά και τους διοργανωτές της εκδήλωσης (ως γονείς παιδιών που φοιτούν σε δημόσια σχολεία της χώρας) διαπιστώνουμε ότι οι δάσκαλοι είναι περήφανοι για τη δουλειά τους. Χαίρουν εκτίμησης και σεβασμού από την κοινωνία (όπως οι γιατροί και οι δικηγόροι) ενώ οι γονείς τούς εμπιστεύονται σε τεράστιο βαθμό για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Ο μεταπτυχιακός τίτλος θεωρείται απαραίτητο προσόν για να μπορεί κάποιος να διδάξει στη Φινλανδία, ενώ για να διοριστεί σε δημόσιο σχολείο περνά από διάφορες ψυχομετρικές εξετάσεις. Διαθέτουν δε μεγάλη παιδαγωγική ελευθερία και μπορούν να συνδιαμορφώνουν με τη διεύθυνση του σχολείου το ωρολόγιο πρόγραμμα. Η μέθοδος διδασκαλίας είναι επίσης αποκλειστική ευθύνη των δασκάλων. Στα πανεπιστήμια, στον κλάδο της εκπαίδευσης, μπαίνουν μόνο οι καλύτεροι μαθητές.

Σχολείο-πρότυπο

Τετάρτη πρωί, 7 Νοεμβρίου, και ομάδα δημοσιογράφων από τέσσερις διαφορετικές χώρες (Κύπρος, Αυστρία, Γαλλία, Ντουμπάι) φτάνουμε στο σχολείο Kalasatama, στο Ελσίνκι. Πρόκειται για ένα σχολείο-πρότυπο το οποίο ουδεμία σχέση έχει με τα δικά μας σχολεία. Τάξεις δεν υπάρχουν. Υπάρχουν δωμάτια με άνετα καθίσματα και καναπέδες. Οι πίνακες είναι ηλεκτρονικοί, υπάρχουν στη διάθεση των παιδιών υπολογιστές, ταμπλέτες. Αυτό το οποίο εντυπωσιάζει όμως δεν είναι μόνο οι εγκαταστάσεις. Είναι ο τρόπος που τα παιδιά κινούνται στον χώρο του σχολείου. Άνετα, χωρίς παπούτσια, χωρίς στολές. Μπορούν να καθίσουν στον καναπέ, μπροστά στον υπολογιστή ακόμη και όταν ο δάσκαλος παραδίδει. Σε αυτό το σχολείο δεν επικρατεί απόλυτη ησυχία. Τα παιδιά μιλούν μεταξύ τους, με τον δάσκαλο. Όταν όμως καλούνται να κάνουν μια εργασία ησύχαζαν, συγκεντρώνονταν και εργάζονταν ομαδικά: Άλλα γράφοντας στα βιβλία τους, άλλα δουλεύοντας στους υπολογιστές και άλλα σε μια μεγάλη ηλεκτρονική οθόνη που είναι τοποθετημένη στις αίθουσες διδασκαλίας. Στη διπλανή αίθουσα, μια ομάδα παιδιών διαβάζει λογοτεχνικά βιβλία. Επικρατούσε ησυχία, εκεί. Το κάθε παιδί κρατούσε το βιβλίο του. Στο πάτωμα, μερικά παιδιά, ξαπλωμένα… «Διαβάζω το αγαπημένο μου βιβλίο» λέει ένα κορίτσι, οκτώ ετών με τη δασκάλα του πρόθυμα να μεταφράζει από τα φιλανδικά στα αγγλικά. Στην ερώτησή μου εάν της αρέσει το διάβασμα, ενθουσιάζεται και απαντά με χαμόγελο πως «το διάβασμα το αγαπά πολύ αφού μέσω του βιβλίου μπορεί να ταξιδέψει με τη φαντασία της παντού ». Στον κάτω όροφο του σχολείου δεκάχρονοι μαθητές διδάσκονται μουσικής. Στην αίθουσα όλα τα μουσικά όργανα… Τα παιδιά μαθαίνουν μέσω ενός υπολογιστή να παίζουν πιάνο. Νέες τεχνολογίες, μουσικά ερεθίσματα και παιδιά που έδειχναν να απολαμβάνουν το μάθημα.

Η μέθοδος των «φαινομένων»

Τα τελευταία χρόνια εισήχθη στα σχολεία της Φινλανδίας μια νέα μέθοδος διδασκαλίας, ονομαζόμενη «phenomenon-based learning» στην οποία η κυβέρνηση της χώρας αλλά και όλα τα ιδρύματα / οργανώσεις που ασχολούνται με την εκπαίδευση δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα και σημασία. Σκοπός αυτής της μεθόδου είναι να εξοπλίσει τα παιδιά με τις δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη ζωή τους. Η μέθοδος αυτή στηρίζεται σε «φαινόμενα», της πραγματικής ζωής, στα οποία οι μαθητές δεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Οι μαθητές υποβάλλουν συγκεκριμένα ερωτήματα (π.χ. γιατί το αεροπλάνο πετά) και στη βάση αυτών των ερωτημάτων κάνουν την έρευνά τους ψάχνοντας για τις απαντήσεις. Με αυτό τον τρόπο, μεταξύ άλλων, αναπτύσσεται η κριτική σκέψη, η παρατηρητικότητα, η έρευνα, οι ομαδικές δραστηριότητες. Απώτερος στόχος αυτής της μεθόδου είναι η αναλυτική μάθηση και η κατανόηση του «φαινομένου» που οι μαθητές μελετούν. Γι’ αυτό και οι μελέτες τους δεν περιορίζονται σε μια κλειστή αίθουσα. Βγαίνουν έξω, παρατηρούν, σημειώνουν, γράφουν, βγάζουν συμπεράσματα τα οποία κωδικοποιούν ακολούθως συζητώντας τα με την ομάδα τους και με τους εκπαιδευτικούς τους.

Διαβάστε τις επόμενες μέρες

Ο «Πολίτης» ξεναγήθηκε επί μία βδομάδα σε όλο το spectrum του φιλανδικού εκπαιδευτικού μοντέλου. Αύριο και τις μέρες που ακολουθούν θα προσπαθήσουμε να σας μεταφέρουμε τις εμπειρίες μας και όσα μάθαμε από τους εκπληκτικούς Φιλανδούς.

πηγή