Καθυστέρηση στον λόγο και στην ομιλία του παιδιού

Μία από τις πιο συνηθισμένες ανησυχίες των νέων γονιών είναι η καθυστέρηση στην ομιλία των παιδιών τους. Παρά το γεγονός πως ο ρυθμός ανάπτυξης από παιδί σε παιδί διαφέρει, υπάρχουν καθορισμένα στάδια εξέλιξης, στα οποία αν διαπιστώσουμε καθυστέρηση, οφείλουμε να απευθυνθούμε σε ειδικούς. Σε αυτή τη περίπτωση, οι ειδικοί είναι ο αναπτυξιολόγος παιδίατρος ή ο λογοπεδικός.

Γιατί το παιδί μου αργεί να μιλήσει;
Διάφορες είναι οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν καθυστέρηση στην ομιλία ενός παιδιού.

1. Προβλήματα στοματικής φύσεως
Στις αιτίες στοματικής φύσεως περιλαμβάνονται προβλήματα με τη γλώσσα ή την υπερώα ή ακόμα και με έναν βραχύ χαλινό, που μπορεί να δυσκολεύει τη κίνηση της γλώσσας, όταν η γενικότερη ανάπτυξη ενός παιδιού είναι φυσιολογική.

2. Στοματοκινητικά προβλήματα
Συχνό χαρακτηριστικό είναι δυσκολία στο φαγητό και στη παραγωγή ήχων, εξαιτίας δυσκολίας στον συντονισμό γλώσσας, γνάθου και χειλιών. Στη περίπτωση αυτή, το πρόβλημα δεν είναι ανατομικό, αλλά οφείλεται στην περιορισμένη δυνατότητα σωστής επικοινωνίας μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνες για τον λόγο και την ομιλία.

3. Προβλήματα ακοής
Ένα παιδί με ακουστική δυσκολία, ίσως παρουσιάσει προβλήματα άρθρωσης και κατανόησης, στη μίμηση και στη χρήση της γλώσσας. Συνήθως τα προβλήματα ακοής συνδέονται με τη καθυστέρηση του λόγου και τότε επιβάλλεται η διάγνωση από έναν ωτορινολαρυγγολόγο. Στη περίπτωση που υπάρχουν χρονίζουσες λοιμώξεις των αυτιών, η ακοή μπορεί να επηρεαστεί, σε αντίθεση με τις απλές ωτίτιδες. Για όσο διάστημα υπάρχει καλή ακοή, έστω και από το ένα αυτί, η ανάπτυξη λόγου και ομιλίας εξελίσσεται φυσιολογικά.

4. Αναπτυξιακή καθυστέρηση
Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο, η καθυστέρηση του λόγου να αποτελεί μέρος μίας διάχυτης αναπτυξιακής καθυστέρησης (που εμπίπτει στα πλαίσια των διαταραχών αυτιστικού φάσματος). Ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών με αυτισμό παραμένουν «λειτουργικώς βουβά» κατά την διάρκεια της ζωής τους, δηλαδή δεν αναπτύσσουν ομιλία ή λόγο, με την βοήθεια του οποίου να μπορούν να επικοινωνήσουν, ενώ άλλα παιδιά με αυτισμό είναι φαινομενικά εξαιρετικά επαρκή στην ικανότητα ομιλίας.
Αυτά τα παιδιά που έχουν λόγο, καθυστερούν να μιλήσουν και έχουν έναν διαφορετικό τρόπο ομιλίας από τον συνηθισμένο (π.χ. μπορούν να παρουσιάζουν ηχολαλία άμεση ή έμμεση, νεολογισμούς κ.α.). Οι γραμματικές δομές μπορεί να είναι επίσης ανώριμες και να περιλαμβάνουν στερεοτυπική και επαναληπτική χρήση του λόγου (π.χ. επανάληψη λέξεων και εκφράσεων που δεν έχουν κάποια σχέση με την συγκεκριμένη στιγμή, επανάληψη στίχων ή διαφημίσεων) ή έναν τρόπο ομιλίας που μπορεί να είναι αντιληπτός μόνο εντός της οικογένειας που είναι εξοικειωμένη με αυτό το είδος επικοινωνίας. Έχουν επίσης προβλήματα φωνολογικά, μορφοσυντακτικά, πραγματολογικά, παρουσιάζουν προσωδία, ο ρυθμός της φωνής ή η προφορά μπορεί να είναι μη φυσιολογικά (π.χ. μονότονη φωνή, σαν ρομπότ). Γενικά, τα άτομα στην σφαίρα του αυτισμού δυσκολεύονται να διαλέξουν και να διατηρήσουν ένα θέμα συζήτησης.

Ποιος ο ρόλος των ειδικών που ασχολούνται με τον λόγο και την ομιλία?

Όταν ο παιδίατρος ή ο αναπτυξιολόγος ανιχνεύσουν ένα πρόβλημα ομιλίας στο παιδί, τότε κρίνεται απαραίτητη η εκτίμηση της ομιλίας και του λόγου από έναν λογοπεδικό.
Στα διαδικασία της αξιολόγησης, ο λογοπεδικός (συχνά με τη συνδρομή ενός αναπτυξιολόγου παιδίατρου) θα διερευνήσει τις ικανότητες του παιδιού στην ομιλία και στον λόγο, στα πλαίσια της σφαιρικής του εξέλιξης. Εκτός από το να παρατηρήσει το παιδί, θα το υποβάλλει σε ορισμένες σταθερές δοκιμασίες και θα διερευνήσει ορισμένες παραμέτρους στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας του.

Ο ειδικός θα εκτιμήσει επίσης:
• Tί μπορεί να κατανοήσει το παιδί (αντιληπτικός λόγος)
• Τι μπορεί να πει το παιδί (εκφραστικός λόγος)
• Εάν το παιδί προσπαθεί να επικοινωνήσει με άλλους τρόπους, όπως με το να δείχνει με το δάκτυλο, με κινήσεις του κεφαλιού
• Την φωνητική ανάπτυξη και την καθαρότητα της ομιλίας
• Το στάδιο της στοματοκινητικής ανάπτυξης του παιδιού (πως λειτουργεί το στόμα, η γλώσσα, η υπερώα καθώς και την σίτιση και την κατάποση)

Στη περίπτωση που διαπιστωθεί η ανάγκη λογοθεραπείας, η συμμετοχή του γονέα είναι εξαιρετικά σημαντική. Μπορεί να παρακολουθεί τις θεραπείες και μπορεί να μάθει να συμμετέχει στην διαδικασία. Ο λογοθεραπευτής θα σας υποδείξει πώς να δουλεύετε με το παιδί στο σπίτι, ώστε να του βελτιώσετε την λεκτική του ικανότητα.
Η εκτίμηση από έναν λογοπεδικό μπορεί να αποδείξει ότι οι γονεικές απαιτήσεις είναι συχνά πολύ υψηλές. Το εκπαιδευτικό υλικό μπορεί να υποδείξει το στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού και μπορεί να βοηθήσει με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίσει ο γονέας το παιδί με έναν πιο ρεαλιστικό τρόπο.

Πως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

Όπως άλλωστε και πολλά άλλα πράγματα, η ανάπτυξη της ομιλίας είναι μία φυσική διαδικασία. Η γενετική προδιάθεση θα καθορίσει, ως έναν βαθμό, την ανάπτυξη του λόγου, της ομιλίας και της νοημοσύνης. Στην ανάπτυξη αυτών συμβάλλει όμως σημαντικά και το φυσικό περιβάλλον. Έτσι ερωτήματα που πρέπει να τεθούν όσον αφορά την συμβολή του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη τους, θα είναι για παράδειγμα εάν το παιδί λαμβάνει αρκετά ερεθίσματα από το σπίτι ή από το σχολικό περιβάλλον. Εάν όχι, υπάρχουν πιθανότητες λοιπόν για αλλαγή στον τρόπο επικοινωνίας και συμμετοχής του παιδιού?
Όταν υπάρχουν προβλήματα συνδεδεμένα με την ομιλία, την ακοή ή την ανάπτυξη του παιδιού, η πρώιμη και στοχευμένη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει το παιδί που την έχει ανάγκη. Επίσης όταν ο γονέας έχει καλή επίγνωση σχετικά με την έλλειψη ομιλίας του παιδιού του, μπορεί να μάθει από τον ειδικό μεθόδους που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της ομιλίας.

Παρατίθενται παρακάτω μερικές μέθοδοι με τις οποίες μπορείτε να ενισχύσετε την διαδικασία ανάπτυξης της ομιλίαςτου παιδιού σας:

• Περάστε περισσότερο χρόνο επικοινωνώντας με το παιδί σας, ακόμα και την πρώιμη βρεφική ηλικία. Μιλήστε του, τραγουδήστε του και ενθαρρύνετε το να μιμηθεί ήχους.

• Διαβάστε παραμύθια και βιβλία στο παιδί σας, αρχίζοντας κιόλας από την ηλικία των 6 μηνών. Δεν χρειάζεται να τελειώσετε ένα ολόκληρο βιβλίο κάθε φορά. Είναι σημαντικό να πάρετε επίσης βιβλία κατάλληλα για την ηλικία του και να δημιουργήσετε ένα είδος παιχνιδιού κατά το οποίο το παιδί σας θα κοιτάζει τις εικόνες την ώρα που εσείς του τις δείχνετε. Προσπαθήστε να προμηθευτείτε ειδικά βιβλία με τα οποία το παιδί μπαίνει στην διαδικασία να μιμείται αυτά που διαβάζει ή βιβλία τα οποία έχουν τέτοιο περιεχόμενο το οποίο το παιδί μπορεί να το αγγίζει. Αργότερα, αφήστε το παιδί σας να σας δείχνει τις εικόνες που αναγνωρίζει και ενθαρρύνετε το να σας τις ονομάζει. Κατά την διάρκεια του χρόνου περάστε σε βιβλία με ρυθμικά ποιηματάκια, ενώ πιο μετά διαλέξτε βιβλία με προβλέψιμο περιεχόμενο και αφήστε το παιδί σας να κάνει υποθέσεις για το τι μπορεί να συμβεί. Θα δείτε ότι κατά την διάρκεια του χρόνου, το παιδί σας θα ξεκινήσει να μαθαίνει απέξω τις ιστορίες που του αρέσουν και θα μπορεί να σας τις εξιστορεί με ενθουσιασμό.

• Χρησιμοποιείστε καταστάσεις τις καθημερινότητας για να ενισχύσετε τις ικανότητες επικοινωνίας του παιδιού σας. Με άλλα λόγια, συζητάτε και σχολιάζετε τις δραστηριότητες σας κατά την διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα, ονομάστε του τα προϊόντα ενός παντοπωλείου, εξηγήστε του τι κάνετε με αυτά, πώς φτιάχνετε το καθημερινό φαγητό σας, πώς κάνετε καθαριότητα, δείξτε του αντικείμενα του σπιτιού όταν τα χρησιμοποιείτε και ονομάστε του ήχους που ακούτε παρέα. Ύστερα κάντε του ερωτήσεις και επιβεβαιώστε τις απαντήσεις (ακόμα και δυσκολονόητες). Μιλάτε του με απλό λόγο, όμως σε καμία περίπτωση μην χρησιμοποιείτε «μωρουδίστικο» λεξιλόγιο. Έτσι, το νερό είναι νερό και όχι «νελό», το φαγητό είναι φαγητό και όχι «μαμ».

Ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού σας, η αναγνώριση και η πρώιμη παρέμβαση είναι η πιο καλή μέθοδος για να το βοηθήσετε να αποκαταστήσει την καθυστέρηση και την όποια διαταραχή στον λόγο του. Με τον καιρό, το παιδί σας με την κατάλληλη θεραπεία θα μπορεί να επικοινωνεί πιο ποιοτικά και περισσότερο με εσάς και με το γύρω περιβάλλον του.

Ανδρέας Πετρόπουλος
Παιδίατρος
Τηλέφωνο/fax : 210-9921489 Κινητό : 6946 221 442
Email : petropoulos_andreas@yahoo.gr
Facebook : Andreas Konstantinos Petropoulos &
Ανδρέας Κ. Πετρόπουλος – Παιδίατρος

πηγή www.travel4kids.gr