Eξαφάνιση και αρπαγή ανηλίκων στην εποχή του διαδικτύου

Γράφει η Ανδρονίκη Λάππα για το csii.gr

Το διαδίκτυο βρίσκεται παντού γύρω μας. Στην σημερινή εποχή καταλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερο μέρος στην καθημερινότητα μας. Μπορεί όμως το διαδίκτυο να συνδεθεί με τρέχοντα κοινωνικά ζητήματα, όπως η εξαφάνιση ή αρπαγή ανηλίκων που απασχόλησε εκ νέου την ελληνική κοινωνία, τις τελευταίες μέρες;

Η απάντηση στο ερώτημα είναι σύνθετη και προϋποθέτει την κατανόηση βασικών διαστάσεων του ζητήματος. Τι είναι η εξαφάνιση ενός ανηλίκου και τι η αρπαγή; Έχουν ουσιαστικές διαφορές; Ποιοι είναι οι λόγοι της εξαφάνισης ή της αρπαγής ενός ανηλίκου;  Είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα που πρέπει να μας απασχολήσουν ώστε να απαντήσουμε στο κεντρικό ερώτημα που θέσαμε παραπάνω.

Σύμφωνα με τον ελληνικό ποινικό κώδικα, η αρπαγή ανηλίκου υφίσταται όταν κάποιο πρόσωπο απάγει έναν ανήλικο από τους γονείς του, τον επίτροπο ή οποιονδήποτε άλλο του έχει ανατεθεί η επιμέλεια και φροντίδα του ανηλίκου. Στις περιπτώσεις όμως εξαφάνισης ενός ανηλίκου, μπορεί να συντρέχουν λόγοι αρπαγής σύμφωνα με τα παραπάνω, ωστόσο η εξαφάνιση μπορεί να είναι και αποτέλεσμα εκούσιας φυγής του ανηλίκου και απομάκρυνσης του. Με άλλα λόγια, ο όρος «εξαφάνιση ανηλίκου» είναι ευρύτερος και περικλείει περιπτώσεις αρπαγής ανηλίκου αλλά και περιπτώσεις που ο ανήλικος απομακρύνεται από την οικία του με την θέληση του.

Η αρπαγή ενός ανηλίκου, μπορεί να επέρχεται ως αποτέλεσμα αρπαγής από τον έναν εκ των δύο γονέων ή αρπαγής από τρίτο πρόσωπο. Συγκεκριμένα υπάρχουν περιπτώσεις που δύο γονείς έχουν χωρίσει ή βρίσκονται σε διάσταση και μολονότι η επιμέλεια έχει δοθεί επίσημα στον έναν εκ των δύο ή ένας εξ αυτών έχει αναλάβει την επιμέλεια των τέκνων μέχρι την τελική έκδοση της δικαστικής απόφασης, o άλλος γονέας διαφωνεί και δεν διστάζει να προχωρήσει στην αρπαγή του ίδιου του τέκνου του. Μολονότι αυτός ο γονέας μπορεί να θεωρεί πως προβαίνει σε μια πράξη αγάπης προς το παιδί του αφού δεν έχει πρόθεση να το βλάψει, στην πραγματικότητα η πράξη του μόνο επώδυνη και ψυχοφθόρα μπορεί να είναι τόσο για το παιδί όσο και για το υπόλοιπο περιβάλλον γύρω του. Το παιδί μετατρέπεται σε ένα αντικείμενο διαμάχης, απομακρύνεται από την καθημερινότητά του με βίαιο τρόπο ενώ και ο συναισθηματικός κόσμος του διαταράσσεται μέσα σε αυτό το κλίμα έντασης μεταξύ των γονέων. Στις περιπτώσεις δε που ο ένας εκ των δύο γονέων προβαίνει σε αρπαγή του ανήλικου τέκνου του με σκοπό να εκβιάσει ή ακόμα χειρότερα να πονέσει τον άλλο γονέα και δεν διστάζει να κάνει κακό ακόμα και στο ίδιο του το παιδί, οι συνέπειες είναι ακόμα πιο επώδυνες. Πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις που έχουν εντούτοις απασχολήσει και την ελληνική κοινωνία. Στις περιπτώσεις αρπαγής ενός ανηλίκου από τρίτο πρόσωπο, τα αίτια ποικίλλουν και μπορεί να περιλαμβάνουν την αρπαγή του τελευταίου με σκοπό ο δράστης να προσπορίσει οικονομικό, σεξουαλικό ή άλλου είδους όφελος, την εμπορία οργάνων, μπορεί να επέρχεται ως αποτέλεσμα εμμονής του τρίτου προσώπου με τον συγκεκριμένο ανήλικο ή άλλον που όμως φέρει παρόμοια χαρακτηριστικά κ.ο.κ. Οι λόγοι επομένως είναι πολλοί και διαφορετικοί και πρέπει να μελετώνται σύμφωνα με την εκάστοτε περίπτωση και τον συγκεκριμένο κάθε φορά δράστη.

Η εξαφάνιση ενός ανηλίκου, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί έναν ευρύτερο όρο που μπορεί να περιλαμβάνει περιπτώσεις αρπαγής του τελευταίου όπως αυτές που αναλύθηκαν παραπάνω, ταυτόχρονα όμως μπορεί να αφορά και περιπτώσεις που ο ανήλικος απομακρύνθηκε ηθελημένα από την οικογένεια του. Οι λόγοι που θα οδηγήσουν έναν ανήλικο να απομακρυνθεί από την οικογένεια του ποικίλλουν και περιλαμβάνουν ψυχολογικά αίτια, διανοητική στέρηση, χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών. Ταυτόχρονα η φυγή του ανηλίκου μπορεί να είναι αποτέλεσμα ενός δυσλειτουργικού οικογενειακού περιβάλλοντος όπως η άσκηση ενδοοικογενειακής βίας, η παραμέληση του από τους γονείς, ο χωρισμός των γονέων που δεν γίνεται αποδεκτός από τον ανήλικο και γενικότερα συγκρούσεις στο εσωτερικό της οικογένειας που ωθούν τον τελευταίο σε σπασμωδικές κινήσεις όπως η φυγή του, παρότι μια τέτοια κίνηση είναι λανθασμένη. Ταυτόχρονα στους λόγους εξαφάνισης ενός ανηλίκου συγκαταλέγονται και αδιευκρίνιστοι ή μη εμφανείς λόγοι. Και σε αυτή την περίπτωση, στο παρόν αναφέρονται ενδεικτικά μόνο ορισμένα αίτια του ζητήματος και η εμπεριστατωμένη μελέτη αυτού πρέπει να γίνει υπό την σκοπιά του εκάστοτε περιστατικού.

Μπορεί σε όλα αυτά που αναλύθηκαν παραπάνω, να έχει κάποια επιρροή ο κόσμος του διαδικτύου; Αναμφίβολα το διαδίκτυο καταλαμβάνει μεγάλο μέρος της καθημερινότητας μας διευκολύνοντας την εργασία μας, την αναζήτηση πληροφοριών, την διασκέδαση ή την επικοινωνία μας με γνωστούς και φίλους. Δεν παύει να αποτελεί όμως ένα μέσο που χρησιμοποιείται σε ορισμένες περιπτώσεις και από κακοπροαίρετους χρήστες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση των απαγωγών και των εξαφανίσεων ενός ανηλίκου, είναι αντιληπτό πως δεν αποτελούν φαινόμενα που εμφανίστηκαν με την δημιουργία του διαδικτύου. Αντιθέτως, πρόκειται για φαινόμενα που προϋπήρχαν της δημιουργίας του αλλά με την εμφάνιση του ίσως σε ορισμένες περιπτώσεις να διευκολύνθηκαν. Σίγουρα ωστόσο δεν αποτελούν απότοκο της εμφάνισης του διαδικτύου. Με την χρήση του διαδικτύου επομένως και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το διακρίνουν, μπορεί ένα άτομο να επιχειρήσει να προσεγγίσει πιο εύκολα τον στόχο του αφού έχει περισσότερες ευκαιρίες να παρακολουθεί την ζωή, τις κινήσεις και τα ενδιαφέροντα του ανηλίκου όταν αυτός δεν λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα προστασίας και ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο. Μια φωτογραφία, η κοινοποίηση παρουσίας σε ένα συγκεκριμένο μέρος ή η δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών για τις δραστηριότητες του ανηλίκου και ειδικά σε πραγματικό χρόνο, μπορούν από μια αθώα κίνηση διαδικτυακής αλληλεπίδρασης  να αποτελέσουν λεία για έναν κακόβουλο. Γνωρίζοντας που και με ποιους βρίσκεται ο ανήλικος, γνωρίζοντας τις συνήθειες του, ο επίδοξος δράστης μπορεί να προετοιμάσει το σχέδιο του και να υλοποιήσει τα κακόβουλα και επικίνδυνα σχέδια του με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι θα μπορούσε να κάνει εάν δεν είχε όλες αυτές τις πληροφορίες. Αυτό δεν σημαίνει ότι το παιδί δεν μπορεί ή δεν πρέπει να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο. Σημαίνει ωστόσο πως πρέπει να ακολουθεί κανόνες ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο.

Κάθε πρόβλημα έχει την λύση του και πρέπει πάντα να μιλάμε για οτιδήποτε μας απασχολεί σε πρόσωπα που εμπιστευόμαστε. Μην κοινοποιείς στοιχεία που μπορούν να σε φέρουν σε δυσμενή θέση και ειδικά σε άτομα που δεν γνωρίζεις. Είναι ανθρώπινη και λογική η επικοινωνία και η προσπάθεια κοινωνικοποίησης και μέσω του διαδικτύου. Η πραγματική ζωή βρίσκεται ωστόσο στον έξω κόσμο και πρέπει να είσαι έτοιμος να την ζήσεις και να την αντιμετωπίσεις με σύνεση και ωριμότητα. Μην διστάζεις να πεις «Όχι» σε ο,τι σε προβληματίζει, φοβίζει ή θίγει. Μην διστάζεις να ζητήσεις βοήθεια όταν την χρειάζεσαι!

Με την ευχή όλα τα παιδιά να ζουν ευτυχισμένα

μέσα  στην θαλπωρή της οικογένειάς τους.