ΕΥΕΡΕΘΙΣΤΟ ΕΝΤΕΡΟ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

19/02/2021

ο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΣΕ) ανήκει στις λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού. Έχει σημαντική επίδραση στις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού, στην εκπαίδευση με απουσίες από το σχολείο και γενικά στην ποιότητα ζωής του ίδιου και της οικογένειάς του.

Το ΣΕΕ είναι μια διάγνωση βασισμένη σε συμπτώματα και μόνο, γιατί υπάρχει έλλειψη ανιχνεύσιμων βιοδεικτών. Η δημιουργία διαγνωστικών κριτηρίων που βασίζονται στα συμπτώματα για το ευερέθιστο έντερο στα παιδιά ήταν πάντα μια μεγάλη αναγκαιότητα με σκοπό την αποφυγή υπερβολικού εργαστηριακού ελέγχου. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρώμης του 2016 για τα λειτουργικά νοσήματα του πεπτικού, όταν υπάρχει κοιλιακό άλγος περισσότερο από 4 ημέρες τον μήνα για διάρκεια 2 μηνών, το οποίο δεν περνά μετά την αφόδευση και δεν υπάρχει ένδειξη για οργανική νόσο, αλλά συνοδεύεται με διαταραχή στη συχνότητα ή σύσταση των κενώσεων, το παιδί ενδέχεται να έχει ΣΕΕ.

Πολλοί παράγοντες έχουν προταθεί ως πιθανοί προδιαθεσικοί παράγοντες για ΣΕΕ στα παιδιά όπως το φύλο, η ηλικία, οι ψυχολογικοί παράγοντες, τα πρώιμα γεγονότα της ζωής, οι λοιμώξεις, η αλλεργία, η διατροφή. Ωστόσο ο εντοπισμός των παραγόντων αυτών και η αποφυγή τους έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διαχείριση αυτής της κατάστασης.

Όλοι αναγνωρίζουν την αλληλεπίδραση μεταξύ εγκεφάλου και εντέρου ως κύριο παθοφυσιολογικό μηχανισμό στο ΣΕΕ. Αυτή η αμφίδρομη επικοινωνία ονομάζεται άξονας εγκεφάλου-εντέρου και αποτελείται από το κεντρικό νευρικό σύστημα, το εντερικό νευρικό σύστημα, το νευρο-ενδοκρινικό σύστημα και το νευρο-ανοσοποιητικό σύστημα του πεπτικού συστήματος.

Η σπλαχνική υπερευαισθησία θεωρείται επίσης ο ακρογωνιαίος λίθος στην παθοφυσιολογία του ΣΕΕ. Σε φυσιολογικά άτομα, οι φυσιολογικές αλλαγές στη γαστρεντερική οδό, όπως η κινητικότητα και η διάταση, δεν προκαλούν πόνο. Διάφοροι παράγοντες όπως το ψυχολογικό στρές, οι γαστρεντερικές λοιμώξεις, οι διαταραχές στο μικροβίωμα, η φλεγμονή, οι ανοσολογικοί παράγοντες, η διατροφή καθώς και η γενετική προδιάθεση μπορεί να προκαλέσουν διαταραχή της σπλαχνικής υπερευαισθησίας και εκδήλωση πόνου.

Το ΣΕΕ είναι μια κλινική διάγνωση. Συνεπώς, η διεξοδική κλινική αξιολόγηση είναι το πιο σημαντικό μέρος της διάγνωσης. Η διαδικασία περιλαμβάνει το λεπτομερές κλινικό ιστορικό και τη φυσική εξέταση με σκοπό να αποκαλύψουν ή αποκλείσουν ευρήματα που να υποδηλώνουν οργανική διαταραχή.

Επίσης θα πρέπει να δούμε άν υπάρχουν σημεία εγρήγορσης για οργανικό νόσημα (πίνακας 1). Ο παιδίατρος θα πρέπει να αναζητεί αυτά τα χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της κλινικής αξιολόγησης, κυρίως για να αποκλείσει οργανικές ασθένειες όπως η Φλεγμονώδης Νόσος του Εντέρου (ΦΝΕ) και άλλες διαταραχές που οδηγούν σε δυσαπορρόφηση και ανεπαρκή ανάπτυξη όπως η κοιλιικάκη. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα σημεία εγρήγορσης ιδιαίτερα όταν πρέπει να αποφασίσουμε επεμβατικές τεχνικές όπως ενδοσκοπήσεις ή ακτινολογικούς ελέγχους.

Θεωρείται γενικά ότι η διάγνωση του ΣΕΕ εξαρτάται αποκλειστικά από την εκπλήρωση των κριτηρίων της Ρώμης για τα παιδιά και την απουσία σημείων εγρήγορσης.

Παρόλα αυτά μερικές φορές είναι καθησυχαστικό για τους κλινικούς ιατρούς να διενεργούν μερικές βασικές εξετάσεις για να αποκλείσουν πιθανές οργανικές ασθένειες και να ενισχύσουν τη διάγνωση του ΣΕΕ. Επίσης είναι ένα στοιχείο για να πείσουμε τους απαιτητικούς γονείς ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για οργανικές διαταραχές στο παιδί και ταυτόχρονα να μην υποβάλλονται σε περιττές επεμβατικές εξετάσεις.

Η κοιλιοκάκη είναι ένα πολυσυστηματικό αυτοάνοσο νόσημα και τα γαστρεντερικά συμπτώματα είναι παρόμοια με το ΣΕΕ με διάρροια και πρέπει πάντοτε να την αποκλείουμε με ειδικές ορολογικές εξετάσεις και βιοψία.

Η εκτίμηση της καλπροτεκτίνης των κοπράνων χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως μη επεμβατική μέθοδος για την εκτίμηση της εντερικής φλεγμονής με απώτερο στόχο τον αποκλεισμό πιθανότητας φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (ΙΦΝΕ) αλλά χρειάζεται προσοχή στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων στα παιδιά.

Η ενδοσκόπηση στην παιδιατρική γαστρεντερολογία θεωρείται ως επεμβατική διαδικασία καθώς χρειάζεται γενική αναισθησία. Απαιτείται ιδιαίτερη κλινική εμπειρία του ιατρού για να αποφασιστεί αν θα γίνει ενδοσκόπηση ή όχι σε παιδιά με ΣΕΕ και πάντοτε σύμφωνα με τα επιμέρους εργαστηριακά ευρήματα και τις κατευθυντήριες οδηγίες.

Η αποτελεσματική σχέση γιατρού-γονέα-παιδιού είναι το πιο σημαντικό εργαλείο της αποτελεσματικής διαχείρισης του ΣΕΕ. Οι περισσότεροι γονείς είναι ανήσυχοι και θέλουν να ξέρουν την αιτία του κοιλιακού άλγους στα παιδιά τους. Μόλις τελειώσει η ιατρική αξιολόγηση, είναι επιτακτική ανάγκη ο κλινικός γιατρός να εξηγήσει στους γονείς ότι το παιδί δεν έχει ένδειξη για σοβαρή οργανική διαταραχή και ότι πάσχει από ΣΕΕ. Η γονική συμπεριφορά συχνά δεν βοηθά στα λειτουργικά νοσήματα του πεπτικού και δρα αρνητικά στην έκβαση της θεραπείας στα παιδιά . Η φαρμακευτική αγωγή για τη θεραπεία παιδιών με λειτουργικά νοσήματα του πεπτικού δεν έχει βρεθεί να είναι αποτελεσματική ενώ μέθοδοι όπως η καθοδηγούμενη απεικόνιση (guided imaginery), η υπνοθεραπεία και η συμπεριφορική θεραπεία έχουν χρησιμοποιηθεί. Η καθοδηγούμενη απεικόνιση συνήθως γίνεται μέσω ηχογράφησης και τα παιδιά οδηγούνται σε κατάσταση χαλάρωσης με αφήγηση και μουσική. Θεωρείται ως αποτελεσματική παρέμβαση σε παιδιά με πόνο, ενώ η συμπεριφορική ψυχολογική θεραπεία βοηθά στη βελτίωση της ψυχικής υγείας τοι παιδιού και της οικογένειας.

Συγκεκριμένα συστατικά των τροφών έχουν θεωρηθεί κατά καιρούς ότι ενέχονται στην παθογένεση των λειτουργικών διαταραχών του πεπτικού. Μελέτες σε ενήλικες έχουν δείξει ότι η διατροφή που περιέχει ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες (FODMAP) τείνει να μεταβάλλει την εντερική λειτουργία και συμβάλλει στην παθογένεση του ΣΕΕ. Στα παιδιά όμως δεν συστήνεται τέτοια περιοριστική δίαιτα γιατί μακροπρόθεσμα μπορεί να υπάρξουν πιθανές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και διατροφικές ελλείψεις. Συγκεκριμμένα προβιοτικά στελέχη όπως ο λακτοβάκιλλος GG, ο λακτοβάκιλλος Reuteri και το προβιοτικό μείγμα VSL3# έχουν βρεθεί σε περιορισμένες μελέτες να μειώνουν σημαντικά τον πόνο σε παιδιά με ΣΕΕ. Βέβαια χρειάζονται πιο καλά οργανωμένες μελέτες για τη γενικευμένη χρήση τους στα παιδιά