Τα παιδιά από εμάς μαθαίνουν ποια θα είναι η στάση τους απέναντι στην αναπηρία και τη διαφορετικότητα

Ένα παιδί κάθεται μόνο του στο τελευταίο θρανίο της τάξης του. Ξέρεις, εκείνο το θρανίο στην άκρη, λες και είναι τιμωρία. Κανείς δε του μιλάει και κανείς δεν μοιράζεται το ίδιο θρανίο μαζί του.

Ένα άλλο παιδί κάθεται επίσης μόνο του, στη διάρκεια του διαλείμματος, μακριά από τα άλλα παιδιά που παίζουν. Κανείς δεν θέλει να παίξει μαζί του, γιατί είναι διαφορετικό. Δείχνει κάπως περίεργο, έτσι του είπαν ο μπαμπάς και η μαμά. Αν και μέχρι να του το πουν, δεν είχε ενοχληθεί με την διαφορετική εμφάνιση του άλλου παιδιού. Αλλά για να το λένε οι γονείς του, κάτι θα ξέρουν. Τους άκουσε που το συζητούσαν και με τους άλλους γονείς.

Αυτή είναι μια συνηθισμένη κατάσταση για τα σχολεία, απανταχού στον πλανήτη μας. Σε άλλες χώρες περισσότερο, σε άλλες λιγότερο, παντού όμως συναντούμε το ρατσισμό και τον εκφοβισμό στα σχολεία.

Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτή τη τρυφερή ηλικία πως να ξεχωρίζουν τα άλλα παιδιά. Τα καλά από τα κακά παιδιά, τα έξυπνα από τα ανόητα, τα ήσυχα από αυτά που κάνουν φασαρία. Δεν είναι ότι το μαθαίνουν από μόνα τους.

Οι ενήλικες τους το διδάσκουμε, γιατί με παρόμοιο τρόπο λειτουργούμε στη ζωή μας. Όπως εμείς ξεχωρίζουμε τους ανθρώπους, με τον ίδιο τρόπο εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να γίνονται ρατσιστές από τα γεννοφάσκια τους.

Ο αρχηγός, ο έξυπνος και ο ηλίθιος.

Σε μια τάξη τα παιδιά είναι όλα ίσα. Ή έστω θα έπρεπε να μην υπάρχει ο διαχωρισμός. Με σεβασμό στη διαφορετικότητα, καθώς δεν είναι όλα ίδια. Ο ένας φοράει γυαλιά, η άλλη είναι η διαβασμένη πάντα, ο τρίτος είναι ο τεμπέλης που όλο θέλει να παίζει. Το πως ως παιδιά μαθαίνουμε να κάνουμε φίλους και να παίζουμε μαζί τους, είναι μια επιστήμη από μόνη της. Εν συντομία, αυτό που συμβαίνει είναι πως το παιδί αντιδρά στα ερεθίσματα και τα συναισθήματα που λαμβάνει από ένα άλλο παιδί. Αν είναι θετικά, ευχάριστα, ευδιάθετα, το παιδί θα δημιουργήσει την πρώτη του επαφή και φιλία. Αν νιώσει αρνητικά, απειλητικά, δυσάρεστα, θα απομακρυνθεί από φόβο και ένστικτο.

Δεν θα απορρίψει ένα άλλο παιδί επειδή έχει άλλο χρώμα δέρματος ή φοράει γυαλιά οράσεως ή είναι πιο κοντό ή ψηλό. Αυτό θα συμβεί μόνο και αν το στενό του περιβάλλον του δώσει την ανάλογη καθοδήγηση. Από το σπίτι ή από το σχολείο. Το ίδιο ισχύει εάν το άλλο παιδί χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο ή δεν μπορεί να τρέξει και έχει ακανόνιστο βάδισμα. Αν δυσκολεύεται στην κατανόηση του μαθήματος ή στο να λύσει μια απλή μαθηματική πράξη. Όταν μπαίνει στη μέση η αναπηρία ή οι μαθησιακές δυσκολίες, και πάλι οι ενήλικες είμαστε που δίνουμε τις κατευθυντήριες γραμμές. Όταν μας ρωτήσει το παιδί «γιατί μαμά ή γιατί μπαμπά», η απάντηση που θα δώσουμε είναι πολύ πιο σημαντική από όσο νομίζουμε.

Αν οδηγήσουμε το παιδί μας να σκεφτεί πως ο συμμαθητής του είναι ηλίθιος και για αυτό δεν μπορεί να λύσει τη μαθηματική πράξη, αυτό ήταν. Την άλλη μέρα θα το πει στους συμμαθητές του, θα ξεκινήσουν να κοροϊδεύουν το «ηλίθιο» παιδί και ξεκινούν τα χειρότερα. Παράλληλα αντιλαμβάνεται ότι για να μη γελάσουν τα άλλα παιδιά μαζί του στο μέλλον, θα πρέπει να κάνει παρέα μόνο με τους έξυπνους της τάξης. Γιατί όχι, να γίνει και αρχηγός αφού είναι ο εξυπνότερος όλων. Του το είπε ο μπαμπάς του, πως είναι ο καλύτερος γιατί πήρε άριστα στο διαγώνισμα ορθογραφίας.

Ο ρόλος του δάσκαλου και του καθηγητή, σε συνεργασία με τους γονείς.

Ας ξεκαθαρίσω αρχικά πως είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύω πως ο καθένας έχει ένα μερίδιο ευθύνης στη κοινωνία μας. Κανείς δεν μπορεί να δηλώσει πως δεν ευθύνεται για το ρατσισμό και τις ανισότητες. Αν θες να μην έχεις ευθύνες, μπορείς κάλλιστα να ζήσεις σε μια καλύβα, μακριά από κάθε οργανωμένη κοινωνία. Όσο ζεις ανάμεσα μας, τότε είσαι συνυπεύθυνος. Με το ίδιο σκεπτικό θεωρώ πως το διδακτικό προσωπικό έχει μια τεράστια ευθύνη απέναντι στα παιδιά, κάθε ηλικίας. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως οι γονείς θα πρέπει να είναι άμοιροι των ευθυνών τους. Χωρίς να ζουν στο ροζ συννεφάκι πως το παιδί τους είναι ένας άγγελος σωστός και βαρκούλες αρμενίζουν.

Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές είναι αυτοί που έρχονται πιο κοντά με τα παιδιά μας, όσο κανείς άλλος. Λογικό και κατανοητό πως δεν μπορούν να προσεγγίσουν κάθε παιδί σε βάθος ή να κατανοήσουν το πως σκέφτεται. Όσο όμως αποκτούν μεγαλύτερη εμπειρία, είμαι βέβαιος πως μπορούν να διακρίνουν μια λανθάνουσα συμπεριφορά. Όταν βλέπουν ένα 8χρονο παιδί να φωνάζει με μανία ή να έχει μόνιμα μια ανήσυχη συμπεριφορά, οφείλει να το συζητήσει άμεσα με τους γονείς. Αντιστοίχως, όταν υπάρχει ένα παιδί με αναπηρία στην τάξη του, οφείλει να εστιάσει την προσοχή του εις διπλούν προς αυτό. Εάν με τον καιρό δει πως δεν χρίζει ειδικής προσοχής ή μεταχείρισης, μπορεί να συνεχίσει πιο καθησυχασμένος το έργο του.

Δεν το λέμε τυχαία πως τα παιδιά σε νεαρή ηλικία είναι σαν το σφουγγάρι. Κοντεύω 42 χρονών και ακόμα έχω αναμνήσεις από το σχολείο. Από τους δασκάλους και τους συμμαθητές μου. Είναι πολύ σημαντικό να προσέξει ο εκπαιδευτικός τις λέξεις, τις φράσεις, ακόμα και τις εκφράσεις του προσώπου που χρησιμοποιεί. Τα παιδιά παρακολουθούν τα πάντα, βλέπουν όταν εσύ νομίζεις πως κανείς δεν σε κοιτά. Άρα ο τρόπος που θα συμπεριφερθείς προς το παιδί που σε έχει ανάγκη, στο παιδί με την αναπηρία ή το παιδί που έχει ένα διαφορετικό χαρακτηριστικό, θα χαραχτεί αυτομάτως σε όλα τα παιδιά. Με τη σειρά τους, αυτά τα παιδιά, θα μοιραστούν τη θετική εμπειρία τους με τους γονείς τους.

Το έξυπνο παιδί είναι αυτό που δεν κάνει διακρίσεις.

Ο δάσκαλος έδωσε τα φώτα του στα παιδιά και το παιδί ήρθε και σου μίλησε. Εσύ ως γονιός το άκουσες; Το ενθάρρυνες να σου μιλήσει παραπάνω, να μοιραστεί την εμπειρία του μαζί σου, να εκφράσει τις τυχόν απορίες του; Ακόμα και αν διαφωνείς με τη στάση του δασκάλου, σκέφτηκες γιατί προσπαθεί να «μάθει» την αναπηρία στο παιδί σου; Εάν είσαι από αυτούς τους τέλειους γονείς, που νομίζεις πως το παιδί σου θα βγει τέλειο επίσης, σου έχω νέα. Βασικά όχι εγώ, αλλά η ζωή. Το παιδί σου είναι καλό να γνωρίζει πως όλοι είμαστε εν δυνάμει ανάπηροι. Πως αύριο μπορεί ο γονέας του να είναι στην ίδια κατάσταση με τον συμμαθητή του. Τουλάχιστον έτσι θα είναι προετοιμασμένο ψυχολογικά και θα ξεκινήσει η ζύμωση ενός πιο ώριμου και κατασταλαγμένου χαρακτήρα.

Δεν εννοώ πως τα παιδιά πρέπει να μεγαλώνουν απότομα. Όμως μερικές φορές συμβαίνει. Γιατί η αναπηρία ή κάποια ασθένεια που οδηγεί σε κατάσταση αναπηρίας, θα αγγίξει και το δικό μας παιδί. Ένας στους δέκα παγκοσμίως, διαθέτει κάποια μορφή αναπηρίας. Αυτό σημαίνει πως κυρίως από τύχη δεν συναντάς την αναπηρία πιο συχνά. Ή γιατί οι κοινωνίες έκρυβαν τα ΑμεΑ τόσα χρόνια, όμως αυτό είναι ένα διαφορετικό θέμα. Τα παιδιά καλό είναι να γνωρίζουν την πραγματικότητα. Όπως μέσα στην τάξη έχουμε από όλων των ειδών τους μαθητές. Όπως έχουμε αυτούς που θα χαρακτηρίζαμε πιο χαρισματικούς. Όπως συμβαίνει στον αληθινό κόσμο, στη τράπεζα, στο σουπερμάρκετ, στο γιατρό, στο χώρο εργασίας μας.

Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά θα έχουν τη γνώση για το πως να αλληλοεπιδράσουν και να είναι παραγωγικά, με όλους τους ανθρώπους. Θα έχουν τις απαραίτητες κοινωνικές δεξιότητες που θα τους επιτρέπει να έρθουν σε επαφή με όλες τις κοινωνικές ομάδες.

Εκεί είναι που κρίνεται και φαίνεται ο ευφυής γονιός και κατά συνέπεια το έξυπνο παιδί. Όταν μπορεί να λειτουργήσει με εμπάθεια ως προς το σύνολο, χωρίς να προβαίνει σε ταξικούς ή κοινωνικούς διαχωρισμούς. Ας μη γελιόμαστε, κανείς δε γεννήθηκε με κακό χαρακτήρα ή με βίαιη συμπεριφορά.

Το περιβάλλον που ζούμε είναι αυτό που μας καθορίζει όσο μεγαλώνουμε. Που μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά ενός παιδιού και τα πλάθει κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση. Ως περιβάλλον εννοούμε οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή με το παιδί. Γονείς, στενός οικογενειακός κύκλος(γιαγιά, παππούς, θείοι), στενός φιλικός κύκλος και λοιπά πρόσωπα που έχουν συχνή επαφή(φροντιστήριο, εξωσχολικές δραστηριότητες).

Η αναπηρία είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα προς συζήτηση με τα παιδιά, αρκεί να τους το κάνουμε ενδιαφέρον. Όπως καθετί που διδάσκουμε τα παιδιά. Για παράδειγμα δε ξέρει ένα παιδί ότι πρέπει να μαζεύει τα παιχνίδια του, πως όταν παίζει δεν πρέπει να χτυπήσει τα άλλα παιδιά. Όταν παίζουν με τη μπάλα ότι πρέπει να χτυπήσει μόνο τη μπάλα και όχι τους φίλους του. Το παιδί από μόνο του δεν ξέρει τίποτα απολύτως. Από εμάς εξαρτάται πως θα μεγαλώσει, τι συμπεριφορά θα έχει, ποιες θα είναι οι αντιδράσεις του απέναντι στο διαφορετικό. Δε γνωρίζει το ρατσισμό, δεν ξεχωρίζει από φυλές, θρησκείες, χρώματα, χρήματα και φήμη. Ας γίνουμε οι γονείς που το παιδί μας θα είναι υπερήφανο για εμάς όταν μεγαλώσει και φτάσει στην ηλικία μας.

Κείμενο – σύνταξη: Βογιατζής Ηλίας για  newsitamea.gr