Γ. Χρούσος: Η καλύτερη επένδυση μιας κοινωνίας είναι στις εγκύους και στα πέντε πρώτα χρόνια του παιδιού

Το βιογραφικό του δρος Γεωργίου Χρούσου σε κάνει να σαστίζεις: πανεπιστημιακός, ερευνητής, μέχρι πρότινος διευθυντής της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ (συνταξιοδοτήθηκε πριν από λίγες ημέρες), έχει συγγράψει πάνω από 800 πρωτότυπες επιστημονικές εργασίες και το έργο του έχει αναφερθεί διεθνώς σε πάνω από 135.000 επιστημονικές δημοσιεύσεις. Σύμφωνα με το Institute of Scientific Information, είναι ένας από τους πιο υψηλά αναφερόμενους επιστήμονες στον κόσμο όχι μόνο στην Κλινική Ιατρική, αλλά και στη Βιολογία και Βιοχημεία, και ο υψηλότερα αναφερόμενος κλινικός παιδίατρος ή ενδοκρινολόγος παγκοσμίως. Ο κ. Χρούσος έχει αναγνωρισθεί και για την έρευνά του στο Σύστημα του Στρες.

«Πότε προλάβατε;» τον ρωτώ με απορία ενώ έχω χρειαστεί μερικά λεπτά για να ολοκληρώσω μεγαλοφώνως την ανάγνωση και μόνο τίτλων σπουδών και διακρίσεων. Χαμογελά. «Στην Ιατρική δουλεύω από 25 χρόνων. Είμαι 67. Είχα την τύχη να προσληφθώ από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, τα οποία είναι τα μεγαλύτερα κέντρα έρευνας στον κόσμο. Είναι η Μέκκα της βιοϊατρικής έρευνας. Σε αμείβουν φυσικά για να ασχοληθείς με αυτό που σου αρέσει». «Και σε αξιολογούν», προσθέτω. «Κάθε τρεις μήνες!» απαντά. «Μου έχει τύχει διευθυντής να ζητάει κάθε τρεις μήνες να δει τι έχουμε προσθέσει στο βιογραφικό… Η έρευνα όμως είναι σαν την τέχνη.

Ικανοποιεί τον άνθρωπο και του γίνεται συνήθεια. Είναι “εθιστική”. Από εκεί άρχισα, συνέχισα και τώρα με αυτό θα ασχοληθώ». Παράλληλα, ο κ. Χρούσος, ενώ ανέβαινε τα σκαλοπάτια της ακαδημαϊκής ιεραρχίας, δημιούργησε οικογένεια με την οφθαλμίατρο καθηγήτρια δρα Γεωργία Χρούσου, αποκτώντας τρεις κόρες, οι οποίες ζουν στο εξωτερικό: «Την πρώτη δεν τη γνώρισα καλά. Μεγάλωσε χωρίς να το καταλάβω. Είναι τώρα 38 (έχει δύο παιδάκια), έχει σπουδάσει business και δούλεψε στον Λευκό Οίκο την περίοδο Ομπάμα. Ηταν υπεύθυνη ενός τμήματος για την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Η δεύτερη είναι 35 και είναι γιατρός και η τρίτη 30 και είναι αρχιτέκτονας».

– Πόσο ζήσατε στην Αμερική;
– Είκοσι επτά χρόνια.

– Γιατί επιστρέψατε το 2001;
– Δεν είχα το αίσθημα της προσφοράς στην Αμερική. Είναι τόσο μεγάλη η χώρα και τόσο πολλοί οι καλοί που δεν έχεις το αίσθημα ότι προσφέρεις. Δουλεύεις για τον εαυτό σου. Εδώ, πράγματα που εκεί θεωρούνται δεδομένα, είναι καινούργια. Δηλαδή μπορείς να εισάγεις στην Ελλάδα νεωτερισμούς που για την Αμερική δεν είναι, πλέον.

– Τώρα, σκέφτεστε, ίσως, να ξαναγυρίσετε εκεί;
– Στην Αμερική είμαι ομότιμος και έχω θέση στο Πανεπιστήμιο Τζορτζτάουν. Μπορώ να πάω όποτε θέλω και να διδάξω ή να κάνω έρευνα. Συνεπώς τώρα που τελειώνω εδώ, θα μπορώ να επανέλθω και στην ακαδημαϊκή καριέρα μου στην Αμερική ή αλλού στην Ευρώπη. Μου αρέσει όμως εδώ. Το κλίμα, οι άνθρωποι. Εχει μια πολυχρωμία και η κοινωνία και η δουλειά στη χώρα μας.

– Η αριστεία είναι μοχλός για την εξέλιξη μιας κοινωνίας;
– Ολη η πρόοδος που έχουμε οφείλεται σε εφευρέσεις από ανθρώπους. Αυτός που ανακάλυψε τη φωτιά ήταν σούπερ άριστος! Το ίδιο κι αυτός που ανακάλυψε τον τροχό ή το σπίτι. Αριστεία σημαίνει και δημιουργικότητα. Είναι μεν παραγωγός άγχους αλλά τη χρειαζόμαστε. Είναι ευ-στρες η αριστεία. Εχει σημασία η ηλικία του καθενός και σε ποια φάση της ζωής του βρίσκεται. Το πολύ άγχος είναι από τα 15 μέχρι τα 40-45. Μετά, απότομα, ελαττώνεται γιατί έχεις αυτοταυτοποιηθεί. Εχεις κατανοήσει, έχεις μάθει. Το συναίσθημα βελτιώνεται στη μέση ηλικία.

– Ορίστε μου την αριστεία.
– Να είσαι ανταγωνιστικός και δημιουργικός. Να έχεις την ικανότητα να δημιουργείς στο περιβάλλον σου. Η επίδραση του σχολείου, στα 5 ή 6 χρόνια ενός παιδιού, ξεκινάει αργά. Ηδη έχουν γίνει μεγάλες αλλαγές στον εγκέφαλο. Η καλύτερη επένδυση των γονιών είναι η κύηση και τα πέντε πρώτα χρόνια. Η ενασχόληση των γονιών με το παιδί είναι πολύ σημαντική. Εκτός από αγάπη και τρυφερότητα, πρέπει να τους παρέχουν θετικά ερεθίσματα. Να καταλάβουν τι σημαίνει η σωστή μάθηση για τα παιδιά τους. Η μάθηση φέρνει ευχαρίστηση στον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν μαθαίνουμε κάτι καινούργιο αισθανόμαστε ευχαρίστηση. Το ήξερε και ο Πλάτων.

Ελεγε: «επιστήμη ποιητική ευδαιμονίας». Η ευδαιμονία δεν είναι απλώς η ευτυχία. Είναι ένα συναίσθημα που νιώθεις μετά τα 40-45. Ενα παιδί, όπως πίστευε και ο Αριστοτέλης, δεν μπορεί να είναι ευδαιμονικό. Μπορεί να είναι ευτυχισμένο.

– Οι κακοποιήσεις μικρών παιδιών αυξάνονται, μαζί με τη νοσηρότητα της οικογένειας, το μπούλινγκ. Το παιδί πολιορκείται από κινδύνους.
– Το να κακοποιείς ένα παιδί είναι τεράστιο κακούργημα. Η πιθανότητα να μην πάει καλά στη ζωή του είναι πολύ μεγάλη. Η μόνη θεραπεία είναι η παιδεία των ανθρώπων. Η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει μια κοινωνία είναι στις εγκύους και στα πέντε πρώτα χρόνια ενός παιδιού. Το πώς αισθάνεται μια μητέρα επηρεάζει το έμβρυο και το παιδί, το οποίο ξεκινάει τη ζωή του με προίκα, μεγαλύτερη ή μικρότερη.

Δεν βρίσκεις εύκολα στις ΗΠΑ γιατρούς που σκίζονται για τον ασθενή

– Κλείνετε έναν επαγγελματικό κύκλο. Τι θα σας λείψει, τι αφήνετε με ανακούφιση;
– Το αφήνω με ανακούφιση γιατί είναι μια βαριά διανοητική και συναισθηματική δουλειά. Eχεις να κάνεις με ανθρώπους, προβλήματα, διλήμματα, πρέπει να λύνεις καταστάσεις που αφορούν τους εργαζομένους και τις οικογένειες των ασθενών.

Θα μου λείψουν οι νέοι άνθρωποι, ειδικευόμενοι, φοιτητές. Σκοπεύω βέβαια να επιβλέψω δύο, τρεις διδακτορικές διατριβές και να τις παρακολουθήσω. Θα συνεχίσω έτσι το ερευνητικό μου έργο, αλλά θα κρατήσω και την επαφή μου με τους νέους. Πολλές ιδέες προέρχονται από τους νέους ανθρώπους.

– Στο ελληνικό πανεπιστήμιο, το επίπεδο βελτιώνεται ή παραμένει στάσιμο;
– Εχει παραμείνει στάσιμο μάλλον. Η συμπεριφορά των φοιτητών δεν έχει αλλάξει όλα αυτά τα χρόνια. Αναστατώνεται το σύστημα διδασκαλίας και μάθησης κάθε τόσο με τις καταλήψεις.

Στην Ιατρική, επιπλέον, χάνονται και υλικά που είναι ανεκτίμητα, όπως ανθρώπινα κύτταρα, τα οποία χρειάζονται παρακολούθηση, θρεπτικά υλικά. Χάνονται έτσι χιλιάδες ευρώ. Αλλά τα ελληνικά πανεπιστήμια διαθέτουν και εξαιρετικό ανθρώπινο υλικό που παράγει νέα γνώση. Εξαιρετικούς καθηγητές και φοιτητές. Νησίδες αριστείας που ανεβάζουν το συνολικό επίπεδο. Υπάρχουν αμερικανικά πανεπιστήμια πολύ χειρότερα από τα δικά μας. Δεν είναι όλα Χάρβαρντ και Γέιλ.

Βλέπω στο νοσοκομείο φιλότιμους ανθρώπους που σκίζονται για τον ασθενή. Δεν τους βρίσκεις εύκολα στην Αμερική. Εχω κυρίες παιδιάτρους μεγάλες σε ηλικία πια. Να δείτε τα ξενύχτια που κάνουν, αγόγγυστα, για να φροντίσουν ασθενείς. Διαθέτουμε πολύ λίγο προσωπικό σε σχέση με τον αριθμό των ασθενών. Στο Παίδων, μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο μπορούν να έρθουν και 800 παιδιά. Με το περιορισμένο αριθμητικά προσωπικό που έχουμε το ότι πάνε τόσο καλά τα παιδιά μας είναι αξιοθαύμαστο. Γίνονται σωστές διαγνώσεις, οι γιατροί μας είναι ευαισθητοποιημένοι και υπεύθυνοι. Φροντίζουμε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο χωρίς καμία διάκριση, είτε είναι Ρομά είτε από πλούσιες οικογένειες.

Επίσης οφείλω να πω ότι δεν έχει λείψει τίποτα από το νοσοκομείο, ούτε τα πολύ ακριβά φάρμακα. Το κράτος δίνει τα χρήματα που απαιτούνται για τα παιδιά. Με όλα μας τα προβλήματα έχουμε καλή ιατρική φροντίδα στην Ελλάδα. Στην Αμερική αν είσαι ανασφάλιστος την έχεις πατήσει.

– Τα χρόνια της κρίσης έφυγαν πολλοί Ελληνες γιατροί στο εξωτερικό.
– Πολλοί καλοί δικοί μου παιδίατροι φεύγουν ακόμη. Ζευγάρια γιατρών πάνε στη Γερμανία, στη Σουηδία. Διδάσκονται, εξοπλίζονται και ύστερα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε άλλη χώρα. Φεύγουν πολλοί καλοί. Επίσης, κάποιοι εξαιρετικοί και έμπειροι γιατροί με μεταπτυχιακές σπουδές έχουν πλέον συνταξιοδοτηθεί και μας λείπουν.

– Η μεγαλύτερη απειλή που αισθανθήκατε αυτά τα χρόνια;
– Η οικονομική κρίση παρήγαγε πολύ κοινωνικό στρες. Η κοινωνία μας πάσχει ψυχικά και χρειάζεται θεραπεία, που είναι πρώτα απ’ όλα η παιδεία και ό,τι μπορούμε να κάνουμε για τους συνανθρώπους μας. Οπως έλεγε και ο Αριστοτέλης, αν πάσχει η ψυχή θα πάσχει και το σώμα· αλλά και τανάπαλιν.

– Τι προσδοκάτε;
– Οσο είμαστε υγιείς, ψυχικά και σωματικά, να είμαστε ευτυχείς και να το εκτιμούμε. Να έχουμε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό που έχουμε. Να βρούμε την ευδαιμονία.

Το χρόνιο στρες

Ο κ. Χρούσος συμμετείχε στην ανάπτυξη νέων εθνικών καμπυλών αύξησης του ελληνικού πληθυσμού παιδιών και εφήβων, ξεκίνησε εκστρατεία κατά της παιδικής παχυσαρκίας, προεδρεύει στην Εθνική Επιτροπή Μητρικού Θηλασμού. «Οταν πρωτοήρθα εντυπωσιάστηκα από το πόσο πολύ είχαν παχύνει τα παιδιά στην Ελλάδα. Το χρόνιο στρες συμβάλλει στην παχυσαρκία». «Μπορείς να ρυθμίσεις το στρες ώστε να είναι ωφέλιμο (ευ-στρες);» ρωτώ. «Ναι. Με γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Η ίδια που χρησιμοποιούσαν οι στωικοί και οι επικούρειοι στην αρχαιότητα. Μαθαίνεις τι είναι αυτό που σε στρεσάρει και μετά πώς να το ελέγχεις. Ο μετωπιαίος λοβός ρυθμίζει το συναίσθημα και το κατευνάζει. Η τέχνη και η έρευνα που αναφέραμε και προηγουμένως διεγείρουν το σύστημα του μετωπιαίου λοβού και μειώνουν το στρες».

Oι σταθμοί του

1951
Γεννήθηκε στην Πάτρα.

1975
Αποφοίτησε πρώτος από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.

1981
Ολοκλήρωσε την εκπαίδευση σε Παιδιατρική, Ενδοκρινολογία στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας στη Βηθεσδά των ΗΠΑ.

1985
Καθηγητής της Παιδιατρικής και Φυσιολογίας – Βιοφυσικής στο Πανεπιστήμιο Georgetown, Washington DC.

2000
Καθηγητής Ιατρικής και διευθυντής της Πρώτης Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ.

2010
Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής των ΗΠΑ, έδρα UNESCO στην Εφηβική Υγεία και Ιατρική, βραβείο Μποδοσάκη.

2011
Διακεκριμένη έδρα John Kluge στην Τεχνολογία και Κοινωνία, Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, ΗΠΑ.

2014
Βραβείο Fred Conrad Koch.

πηγές dinfo.gr , kathimerini.gr