Γιατί τα παιδιά γοητεύονται από τις προκλήσεις του Tik Tok;

To Τik Tok αποτελεί από το 2016 μία από τις πιο ευρέως διαδεδομένες διαδικτυακές πλατφόρμες ανάμεσα σε παιδιά και εφήβους, μαζί με το Instagram και το Snapchat. Έχει εγκαθιδρυθεί ως ένα μέσο δημιουργικής έκφρασης και ψυχαγωγίας για τους περισσότερους χρήστες, ωστόσο μέσω του περιεχομένου του έχουν παρατηρηθεί κάποιες αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα των χρηστών, ειδικά των νεαρών, λόγω της μεγάλης επιρροής που ασκεί η πλατφόρμα.

Το πιο γνωστό παράδειγμα επιβλαβούς συμπεριφοράς μέσω αυτής έχει παρατηρηθεί μέσω των “Tik Tok challenges”, στα οποία συμμετέχουν κυρίως οι έφηβοι χρήστες. Η εφαρμογή φαίνεται ότι προσφέρει ένα βήμα στους ανήλικους και δημιουργεί μια αίσθηση κοινότητας, μέσω της οποίας επιτελείται έντονη ανταλλαγή ιδεών και επιθυμία συμμετοχής. Η πρόκληση ξεκινά με έναν χρήστη ή μία ομάδα από χρήστες που παρακινούν τους υπόλοιπους να συμμετάσχουν. Όσο πιο παράτολμη η πρόκληση, τόσο περισσότερο εφηβικό κοινό θα γοητεύσει. Οι προκλήσεις φαίνεται πώς αποτελούν έναν τρόπο για να κερδίσει ο έφηβος φήμη και δόξα ανάμεσα στους συνομήλικους του, αλλά και αποδοχή από τους ξένους για αυτόν χρήστες της εφαρμογής. Η επικρότηση τέτοιων δράσεων και μία μεγάλη συλλογή likes και σχολίων ανεβάζει την αυτοπεποίθηση του και κατ’ επέκταση το κοινωνικό/διαδικτυακό του status.

Οι προκλήσεις λειτουργούν συνήθως με τον γνώμονα του απαγορευμένου και του μη επιτρεπτού. Τα παιδιά αναζητούν την αίσθηση των παράνομων δράσεων, επιζητούν την αίσθηση της αδρεναλίνης, καθώς η εφηβεία χαρακτηρίζεται από ένα γενικότερο κύμα αντίδρασης και επανάστασης. Ειδικά όταν δε, πολλοί συνομήλικοι συμμετέχουν σε δράσεις που θεωρούνται “κουλ”, η μη συμμετοχή δημιουργεί μία αίσθηση ζήλιας και κατωτερότητας, που μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο με την επιτέλεση του εκάστοτε challenge. Δημιουργείται έτσι μία ανορθόδοξη αίσθηση ενότητας, η οποία στην διαδικτυακή κοινότητα του Tik Tok ανθίζει και παράλληλα οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται συνεχώς.

Λαμβάνοντας υπόψη και την κοινωνική αποξένωση των τελευταίων χρόνων λόγω της πανδημίας του Covid-19, δεν φαίνεται παράλογη αυτή η ανάγκη των παιδιών στο “ανήκειν” μέσω της διαδικτυακής κοινότητας. Η αποξένωση και η έλλειψη επαφής με φίλους και συμμαθητές οδήγησε ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό ανήλικων χρηστών στην συμμετοχή τους στο Tik Tok, όχι μόνο σαν παρατηρητές αλλά και σαν δημιουργοί περιεχομένου. Ωστόσο, η καταλληλότητα της θεματολογίας και τα επιτρεπτά όρια των εικονιζόμενων πράξεων δεν είναι κάτι που απασχολεί ιδιαίτερα τους έφηβους χρήστες και αυτό εξηγείται με δύο λέξεις: άγνοια κινδύνου. Οι γραμμές ανάμεσα σε κάτι ασφαλές και σε κάτι επικίνδυνο είναι συνήθως θολές στον εφηβικό τρόπο σκέψης. Ο εθισμός που δημιουργούν τα κοινωνικά μέσα δεν βοηθάει στην διαλεύκανση αυτών, με αποτέλεσμα να σημειώνονται ατυχή περιστατικά που επιφέρουν από προσωρινή έως και μόνιμη βλάβη. Η άγνοια κινδύνου στην εφηβική ηλικία δεν αποτελεί κάτι καινούριο, ο τρόπος ωστόσο που εκδηλώνεται στην τεχνολογική εποχή είναι πρωτόγνωρος και άγνωστος.

Η έντονη προβολή, τα εκατομμύρια views και τα χιλιάδες likes αποτελούν μία κινητήριο δύναμη για συμμετοχή στα συγκεκριμένα challenges. Επηρεασμένα από τους influencers των κοινωνικών δικτύων, τα παιδιά προσπαθούν με κάθε τρόπο να συλλέξουν αντίστοιχα νούμερα προβολών, κάτι το οποίο στο Tik Tok φαίνεται περισσότερο εφικτό από ότι σε άλλες πλατφόρμες. Για παράδειγμα, ένα βίντεο μπορεί να συλλέξει εκατομμύρια προβολές με σχετική ευκολία σε λίγες ημέρες. Παρατηρείται ίσως και για αυτό το λόγο έντονη συμμετοχή σε επικίνδυνες προκλήσεις, στις οποίες θα δημιουργηθεί έκπληξη ή σοκ στο κοινό (shock-value), επομένως περισσότερη διαφήμιση και κερδισμένοι ακόλουθοι για το προφίλ του εκάστοτε χρήστη.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθούν δύο από τα πιο ατυχή περιστατικά, που συνέβησαν τους τελευταίους μήνες όπου μέσω του “Black Out Challenge”, ένα κορίτσι 10 ετών στην Ιταλία βρήκε τραγικό θάνατο, και μέσω του “Benadryl Challenge”, μία δεκαπεντάχρονη στην Οκλαχόμα πέθανε μετά από υπερβολική δόση του συγκεκριμένου φαρμάκου. Αυτές αποτελούν μόνο δύο περιπτώσεις ανάμεσα σε εκατοντάδες που έχουν καταγραφεί σε όλο τον κόσμο, υπογραμμίζοντας την νοσηρότητα αυτών των δράσεων. Πλέον, σημειώνονται ολοένα και περισσότερες προκλήσεις που αφορούν προσωπικό τραυματισμό ή τραυματισμό τρίτου, καταστροφή ξένης περιουσίας, σεξουαλική παρενόχληση σε φίλους και αγνώστους, κτλ. Οι συμμετέχοντες δηλαδή καλούνται να γίνουν επικίνδυνοι τόσο για τον εαυτό τους όσο και για ανυποψίαστους τρίτους.

Ο ρόλος των γονιών κρίνεται απολύτως απαραίτητος ώστε να παύσει η φρενίτιδα των επικίνδυνων προκλήσεων στο Tik Tok. Τα παιδιά βρίσκονται πιο εκτεθειμένα από κάθε άλλη εποχή σε παραπληροφόρηση και προβολή επικίνδυνου περιεχομένου, επομένως απαιτείται άμεση νουθέτηση και ενημέρωση από τους γονείς σχετικά με το πώς να αποφύγουν τα παιδιά τους τόσο την θυματοποίηση όσο και την συμμετοχή τους σε εγκληματικές συμπεριφορές. Σίγουρα μια επιθετική παρέμβαση θα δυσχεράνει ακόμα περισσότερο μία ήδη έντονη κατάσταση, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη τον αντιδραστικό χαρακτήρα της εφηβείας, επομένως προτείνεται άμεση επαφή με το παιδί ώστε να γνωρίζει πώς να κρίνει μια επιβλαβή κατάσταση και την συμμετοχή του σε αυτή, συζήτηση για τις επιπτώσεις που μπορεί να φανούν δυσοίωνες για το εργασιακό/ακαδημαϊκό μέλλον του, επιβεβαίωση της ταυτότητας του και της αξίας του ώστε να μην χρειάζεται να την αποζητά στο διαδίκτυο με επιβλαβείς τρόπους, και εκπαίδευση σχετικά με τους κινδύνους που ελλοχεύουν στα διαδικτυακά του μονοπάτια.

Είναι πολύ σημαντικό στις μέρες μας η ανατροφή και η εκπαίδευση του παιδιού, πέρα από την διαμόρφωση της ταυτότητας του ως μέλος της ευρύτερης κοινωνίας, να καλύπτει και τις απαιτήσεις του να είναι ένα σωστός “διαδικτυακός πολίτης” στην παγκόσμια κοινότητα.

Τζίνα Λαγκαδινού για το csii.gr