Οι ήρωες των έντυπων κόμικς και η επίδρασή τους πάνω στα παιδιά

Άρθρο του Δ/ντή Ευάγγελου Κομποχόλη  δημοσιευμένο    στην Επιστημονική  Εφημερίδα << ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗ >>

      Οι ήρωες των έντυπων κόμικς, κατά γενική διαπίστωση, κινούνται Οι ήρωες των έντυπων κόμικς, κατά γενική διαπίστωση, κινούνται πάντα στον αυθαίρετο χωροχρόνο τους που από τη φύση του καταργεί πολλές από τις συμβατικές έννοιες της ανθρώπινης κοινότητας. Αγνοούν κοινωνικές συνθήκες, συμβάσεις όπως το γάμο, την οικογένεια και τα παιδιά. Ξεφεύγουν από φυσικούς κανόνες. Οι φιγούρες τους είναι αυτάρκεις μονάδες που αρκούνται στο να ενταχθούν σε ευρύτερα σχήματα. Οι μικροί αναγνώστες ζουν τις περιπέτειές τους, αλλά αδυνατούν μέσα από αυτές να αναγνωρίσουν τον κόσμο τους.

       Όλοι οι ήρωες με εξαίρεση τον Αστερίξ και τον Οβελίξ, παραχαράζοντας τις πραγματικές δυνατότητες του ανθρώπου, αλλοτριώνουν τα παιδιά αναγνώστες και τα οδηγούν μακριά από την πραγματικότητα, αφού δίνουν εξωπραγματικές λύσεις στα προβλήματά τους. Τα παιδιά ταυτίζονται με τις λύσεις που δίνονται. Όταν όμως στη ζωή αντιμετωπίζουν διαφορετικά τα πράγματα, δημιουργούνται μέσα τους διάφορες συγκρούσεις και διαψεύσεις, που τα οδηγούν σε σύγκρουση με το περιβάλλον τους, σε απογοήτευση και σε αποδιοργάνωση της προσωπικότητάς τους.

       Οι περισσότεροι από τους άντρες ήρωες, όπως ο Σκρουτζ, ο Μίκυ, ο Ντόναλντ, ο Γκαστόνε, ο Ποπάυ, ο Σεραφίνο, ο Λούκυ Λουκ και οι αδερφοί Ντάλτον, δηλώνουν σκληροπυρηνικοί εργένηδες και γαλουχούν ύπουλα και υποχθόνια τα παιδιά σε μια απεχθή εργένικη νοοτροπία.

        Από την άλλη πλευρά οι γυναίκες ηρωίδες  όπως η Νταίζη, η Όλιβ, και η Ματζίκα Ντε Σπελ, προβάλλουν στα παιδιά αναγνώστες τα άκρως απαράδεκτα πρότυπα της γυναίκας « Κατίνας» , της επίδοξης συζύγου, της αιώνιας αρραβωνιαστικιάς και της                    « κολασμένης » για τους άντρες. Αυτές οι ηρωίδες κάνουν μεγάλο κακό στα παιδιά, γιατί από τη μια μεριά δεν καλλιεργούν σε αυτά την αρχή της ισότητας των δύο φύλλων κι από την άλλη τους δημιουργούν σύγχυση για το ποια πρέπει να είναι η πραγματική θέση της γυναίκας και ποιος ο πραγματικός της ρόλος και σκοπός στη ανθρώπινη κοινωνία.

        Μπορούμε να πούμε ότι οι περισσότεροι από τους ήρωές μας επεμβαίνουν πάντα δυναμικά χρησιμοποιώντας προς τούτο υλική υπεροχή. Γι΄ αυτό από τη μια χάνεται η  αξία των αισθημάτων και του νου ενώ ο διάλογος εξαφανίζεται κι από την άλλη ανάγεται σε θεό η βία, αφού αυτή παρουσιάζεται σαν τη μόνη δύναμη που μπορεί να τακτοποιήσει τα πάντα. Το μήνυμα της σκληρότητας και της βίας που εκπέμπουν, ακρωτηριάζει ψυχικά τα παιδιά και τα παρασέρνει σε ψυχικό μαρασμό.

       Συγκεκριμένα οι ήρωες που διαθέτουν μυική δύναμη και υπερφυσικές ικανότητες υποτιμούν το ψυχικό σθένος που μπορεί να οδηγήσει σε ευγενικούς σκοπούς και ανώτερες πράξεις. Παράλληλα αυτοί εξάπτουν σε επικίνδυνο βαθμό τη φαντασία των παιδιών και τα παρασέρνουν σε δρόμους άσκοπης και νοσηρής περιπλάνησης.

      Οι ανάλγητοι εκδικητές και μαχητές ήρωες συντελούν στη έξαψη των παθών, στο φανατισμό, στη θεοποίηση προσώπων, δίνοντας στα παιδιά πρότυπα γούεστερν, εκδικητών, τυχοδιωκτών, δολοφόνων και πρακτόρων σκοτεινών δυνάμεων. Προβάλλουν με λίγα λόγια στα παιδιά έναν κόσμο με αντιστραμμένες τις αισθητικές και ηθικές αξίες. Έτσι τα παιδιά ταυτιζόμενα με αυτούς μαθαίνουν να κάνουν ό,τι είναι απαγορευμένο σε μια ηθική και λογοκρατούμενη κοινωνία. Δε σταματούν οι ήρωες μόνο εκεί. Παρουσιάζουν έναν κόσμο χωρίς ομορφιά, χωρίς καμιά όαση χαράς. Νοθεύουν την πίστη των παιδιών, νεκρώνουν την ευαισθησία τους, ασκώντας φθοροποιό επίδραση πάνω στην τρυφερή κι αδιαμόρφωτη προσωπικότητά τους.

     Οι μορφωμένοι ήρωες των κόμικς, οι λεγόμενοι επιστήμονες, παρουσιάζονται πάντα ως πρόσωπα κακεντρεχή κι αχώνευτα, που εργάζονται νύχτα μέρα στο εργαστήριό τους και προσπαθούν να ανακαλύψουν τρόπους, όχι για να φτιάξουν καλύτερο τον κόσμο, αλλά για να τον καταστρέψουν. Έτσι η μόρφωση, αυτό το θεμελιώδες αγαθό της παιδείας μας, περνά στη συνείδηση των παιδιών μας σαν κάτι το κακό, το εγκληματικό, θα τολμούσα να πω. Επομένως το μήνυμα που φτάνει στα παιδιά από τους επιστήμονες ?ήρωες είναι να μην μορφώνονται , γιατί αν μορφωθούν θα κάνουν ζημιά στα άλλα άτομα και στην κοινωνία μας γενικότερα.

     Οι ήρωες του Ντίσνευ , με τη σειρά τους κι αυτοί στερούνται από ανθρώπινα αισθήματα. Πάνω σε αυτό το θέμα ξένοι ειδικοί ψυχολόγοι επισημαίνουν : « Τα τρισχαριτωμένα αυτά πλασματάκια κρύβουν στην ψυχή τους τον κόσμο της ζούγκλας, δηλαδή το μίσος, τη ζήλια, τη σκληρότητα, τον εκβιασμό, την περιφρόνηση, την εκμετάλλευση των αδυνάτων. Τα παιδιά μη βρίσκοντας υποδείγματα που να διοχετεύουν κάπου τα συναισθηματικά τους πετάγματα, αρχίζουν να γνωρίζουν από μικρή ηλικία  το κοινωνικό μίσος ».

      Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως οι ήρωες με τη δράση τους και τα καμώματά τους ψυχαγωγούν τα παιδιά. Επιτρέψτε μου εδώ να διαφωνήσω μαζί τους. Τα παιδιά παρακολουθούν τα κατορθώματα των ηρώων μέσα από το διάβασμα των κόμικς. Στην καλύτερη περίπτωση αν νιώθουν κάτι, νιώθουν μια απλή επιδερμική ευχαρίστηση που διαρκεί όσο και το διάβασμα των κόμικς. Μόλις σταματήσει όμως το διάβασμα, αυτή η ευχαρίστηση σβήνει απότομα. Αυτό κάθε άλλο παρά ψυχαγωγία είναι. Ψυχαγωγία είναι κάτι ανώτερο. Είναι το μόνιμο εκείνο αίσθημα της χαράς που διαρκώς κατακαίει, ταρακουνά και συγκλονίζει την ψυχή των παιδιών και συμβάλλει αποφασιστικά στον εξευγενισμό, στην εκλέπτυνση, στην προαγωγή και στην καλλιέργεια του χαρακτήρα τους και γενικά του εσωτερικού τους κόσμου.

     Υπάρχουν ακόμα και μερικοί που ισχυρίζονται πως οργανωμένα συμφέροντα και κύκλοι οικονομικοί κρύβονται πίσω από τα κόμικς κι αποβλέπουν , με τους ήρωες που χρησιμοποιούν να φτιάξουν τον άνθρωπο του μέλλοντος. Ο ισχυρισμός τους με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο.

      Βασιζόμενοι κι αξιολογώντας τα παραπάνω, διάχυτη είναι η πίστη μας, πως τα πρότυπα που μας δίνουν οι ήρωες των κόμικς είναι πρότυπα προς αποφυγή κι από άποψη παιδαγωγική επιζήμια τόσο για τη δημιουργία σωστών τρόπων συμπεριφοράς όσο και για την ομαλή ψυχοπνευματική τους ανάπτυξη. Αν λάβουμε ακόμα σοβαρά υπόψη μας τα αποτελέσματα δύο έγκριτων ερευνών, που διενεργήθηκαν από τους σχολικούς συμβούλους Αντώνη Λαμπρινίδη και Αντρέα Μπούτσικα στην Αθήνα και στο Αίγιο αντίστοιχα και που δηλώνουν, ότι τα κόμικς διαβάζονται κατά την πρώτη μεν έρευνα από το 1/4 των μαθητών της πρωτεύουσας, κατά τη δεύτερη δε από το 1/3 των μαθητών της ευρύτερης περιφέρειας του Αιγίου, τότε χρέος όλων μας, εκπαιδευτικών και γονέων, είναι να προστατέψουμε τα παιδιά από αυτούς τους φθοροποιούς και ζημιογόνους ήρωες.

        Η προστασία αυτή , κατά τη γνώμη μου , μπορεί να γίνει να γίνει με δυο τρόπους. Ο πρώτος είναι να στρέψουμε μακριά τα παιδιά από τα υπάρχοντα κόμικς, δηλαδή από αυτή την παραλογοτεχνία και να τα βοηθήσουμε , ώστε να έρθουν σε σωστή γνωριμία με το βιβλίο , να το αγαπήσουν , να το αγκαλιάσουν και να γίνουν ικανά ώστε σιγά σιγά να αποκτήσουν την εμπειρία να μπορούν να διαλέξουν τα ίδια το βιβλίο που πρέπει, αυτό που χρειάζονται είτε για μόρφωση είτε για ψυχαγωγία είτε για αισθητική απόλαυση.

      Ο δεύτερος τρόπος είναι να δημιουργήσουμε νέα κόμικς ανταγωνιστικά, από ειδικούς σκιτσογράφους και λογοτέχνες σε συνεργασία πάντα με ψυχολόγους και παιδαγωγούς με θέματα παρμένα από την Ελληνική Μυθολογία, Ιστορία, Λογοτεχνία και Θέατρο και με ήρωες ανθρώπινους :

 * Ήρωες που θα ανοίγουν το νου και θα υψώνουν την καρδιά των παιδιών.

 *  Ήρωες που θα αγγίζουν τις λεπτές εσωτερικές τους χορδές και θα ευαισθητοποιούν αυτά σε ό,τι μπορεί να δημιουργήσει υποδομή για έναν καλύτερο κόσμο.

  *  Ήρωες που θα χαρακτηρίζονται από αισιοδοξία για τη ζωή και θα διαπνέονται από βαθιά πίστη για τις ανθρώπινες αξίες, όπως την ελευθερία, τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη.

  *  Ήρωες που θα δυναμώνουν τη θέληση των παιδιών για αγώνα, για αγάπη  και συμπαράσταση στον αδύνατο, στον αδικημένο και στον κατατρεγμένο. Ήρωες που θα είναι στενά δεμένοι με τα προβλήματα των παιδιών, με τη ζωή τους γενικά και θα τα βοηθούν να ανακαλύπτουν τον εαυτό τους.

  * Ήρωες που θα αφήνουν περιθώρια στα παιδιά να σκέφτονται και να οδηγούνται ελεύθερα σε επινοητική επιλογή λύσεων ανάλογα με την προσωπικότητά τους.

  *  Ήρωες που θα προκαλούν συναισθηματική διέγερση προς κάθε ωραίο κι ανθρώπινο, με ευαισθησία και λεπτότητα.

   *  Ήρωες που θα ψυχαγωγούν αληθινά και θα διδάσκουν , χωρίς να είναι ποτέ « διδακτικοί » και που θα συντελούν ώστε να γίνονται τα παιδιά μας χρήσιμα , περήφανα, χαρούμενα κι ευτυχισμένα.

πηγή 35dim-patras.ach.sch.gr