Βροµόλογα και παιδί

Δώρα Παπαγεωργίου, Κλινική Ψυχολόγος

Είμαστε χαρούμενοι και περήφανοι  για το μικρό μας παιδάκι. Δε χορταίνουμε να ακούμε τα πρώτα του λογάκια, τα πρώτα του τραγουδάκια.

Ξαφνικά, έρχεται η πρώτη του βρισιά και μας αφήνει με ανοιχτό το στόμα. Και πριν προλάβουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, έρχεται η δεύτερη και η τρίτη βρισιά. Κι εμείς αρχίζουμε να ψάχνουμε γιατί, πώς, τι οδήγησε το παιδί μας να αρχίσει τις βρισιές.

Γιατί ένα παιδί βρίζει;

Ένα παιδί αρχίζει να βρίζει, γιατί απλά έχει την ικανότητα να μαθαίνει. Ένα μικρό παιδί ακούει και επαναλαμβάνει σαν “παπαγαλάκι”. Δεν έχει την ικανότητα να φιλτράρει αυτά που ακούει, για να ξεχωρίσει τα σωστά από τα λάθος, τα επιτρεπτά και τα μη επιτρεπτά.

Γιατί τα παιδιά επιλέγουν αυτές τις συγκεκριμένες λέξεις;

Τα «βρομόλογα» εμπεριέχουν μια συναισθηματική ένταση μεγαλύτερη από τις συνηθισμένες, τις αποδεκτές λέξεις και φράσεις. Τα παιδιά, διαισθανόμενα αυτή τη συναισθηματική ένταση, εκδηλώνουν την προτίμησή τους επαναλαμβάνοντας τις λέξεις αυτές. Καθώς βέβαια τα παιδιά μεγαλώνουν, εντοπίζουμε και άλλους λόγους που τα εξωθούν, τα ελκύουν προς τέτοιες λέξεις, όπως, για παράδειγμα τους ακόλουθους:

Η προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων

Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι χρησιμοποιώντας βρόμικες λέξεις ελκύουν την προσοχή των ατόμων του περιβάλλοντός  τους, τους οποίους, με τον τρόπο αυτό, πιστεύουν ότι μπορούν να τους “ελέγχουν”.

Η μίμηση

Τα παιδιά “μιμούνται” αυτά που ακούν από τους γονείς τους, τα μεγαλύτερα αδέλφια τους, τους συμμαθητές τους στο σχολείο, την τηλεόραση, τους φίλους τους, τα άτομα της γειτονιάς. Όταν στο αυτοκίνητο ή σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, στις συζητήσεις  με το/τη σύζυγο χρησιμοποιούνται βρόμικες λέξεις, τότε έχουμε και την απάντηση στο «γιατί» το παιδί βρίζει.

Η ανεξαρτησία

Χρησιμοποιώντας βρόμικες λέξεις τα παιδιά επιδιώκουν να υποδείξουν στους γονείς τους ότι δεν μπορούν να ελέγξουν τα πάντα. Τα μεγαλύτερα παιδιά (άνω των 4 χρόνων) χρησιμοποιούν τις βρισιές, για να δείξουν στους γονείς και γενικότερα στα άτομα του περιβάλλοντός τους ότι είναι μεγάλοι, ότι είναι άνετοι.

Η αναγνώριση

Σε ακόμα μεγαλύτερες ηλικίες πολλά παιδιά πιστεύουν ότι βρίζοντας φαίνονται πιο “μάγκες”, πιο έξυπνοι, πιο αποδεκτοί από την παρέα τους. Όταν ακόμα το πρόσωπο  – πρότυπο  της παρέας τους εκφράζεται χρησιμοποιώντας βρόμικες λέξεις, πολύ πιθανόν να προσπαθήσουν να μιμηθούν αυτή τη συμπεριφορά.

Η εκδίκηση

Πολλές φορές τα παιδιά μεγάλης σχετικά ηλικίας χρησιμοποιούν τις βρισιές στο σπίτι, για να τιμωρήσουν, να εκδικηθούν τους γονείς τους. Το «γιατί» μιας τέτοιας συμπεριφοράς είναι ο θυμός τους, είναι γιατί πιστεύουν, ενδεχομένως βάσιμα, ότι οι γονείς τους τα αγνοούν, τα παραμελούν, είναι άδικοι μαζί τους ή δεν τους συμπεριφέρονται με φροντίδα και αγάπη.

Η αντίδραση

Με τη χρήση της βρισιάς ως τρόπου έκφρασης τα παιδιά δυνατόν να επιδιώκουν να διατυπώσουν τη διαμαρτυρία τους, την αντίδρασή τους απέναντι στη στάση και συμπεριφορά των γονιών τους. Όταν οι γονείς είναι υπερβολικά αυστηροί ή υπερβολικά χαλαροί, δημιουργούν, άθελά τους, το “κατάλληλο” πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά θεωρούν ότι “νομιμοποιούνται” να εκδηλώνονται με βρισιές.

Γενικά, τα μεγαλύτερα παιδιά, όπως και τα μικρότερα, έλκονται από τη συναισθηματική επένδυση αυτών των λέξεων. Να θυμάστε ότι όσο πιο μικρή είναι η ηλικία των παιδιών τόσο δυσκολότερα  μπορούν να αντιληφθούν ότι η χρήση τέτοιων λέξεων μπορεί να προσβάλει ή να προκαλέσει λύπη, θυμό ή αντίδραση.

Οδηγός για γονείς

Κατά την παρέμβασή τους οι γονείς είναι πολύ σημαντικό να λάβουν υπόψη την ηλικία του παιδιού και τους πιθανούς λόγους για τους οποίους εκδηλώνεται αυτή η συμπεριφορά.

Στις μικρές ηλικίες πρέπει να αποφεύγουν να δείχνουν στο παιδί ότι η βρισιά που είπε τους έχει κάνει εντύπωση ή τους προκάλεσε κάποιο έντονο συναίσθημα, όπως θυμό ή ντροπή ή, χειρότερα, έπαρση. Πρέπει να αγνοούν  τη βρισιά του, γιατί διαφορετικά διακινδυνεύουν να το ενθαρρύνουν, άθελά τους, να επαναλάβει ξανά και ξανά την ίδια λέξη ή φράση.

Οφείλουν να εξηγούν στο παιδί ότι το να λένε τέτοιες λέξεις στους γονείς, στους συγγενείς ή στους φίλους τους κάνουν  να λυπούνται και να νιώθουν άσχημα. Επίσης, του εξηγούν ότι στο σπίτι, στην οικογένεια δε χρησιμοποιούνται τέτοιες λέξεις, γιατί δε θέλουμε να λυπήσουμε, να στενοχωρήσουμε τα άτομα που αγαπούμε.

Σε περίπτωση που το παιδί συνεχίσει να βρίζει, αποφεύγουν να του εξηγούν κάθε φορά τους λόγους για τους οποίους δεν πρέπει να εκφράζεται με τέτοιο τρόπο. Παρεμβαίνουν περιστασιακά και μετά σταματούν, γιατί διαφορετικά θα του δώσουν το μήνυμα ότι έχει κερδίσει το ενδιαφέρον τους. Είναι μάλιστα πιθανόν να συνεχίσει με μεγαλύτερη συχνότητα, μέχρι να τους θυμώσει και, με τον τρόπο αυτό, να εξασφαλίσει ακόμη περισσότερη προσοχή, έστω και αρνητική.

Διακόπτοντας ή τερματίζοντας τις παρεμβάσεις τους, προσποιούμενοι ότι αγνοούν το όλο θέμα, αφαιρούν από τα παιδιά το κίνητρο της επανάληψης και έτσι σταματούν να βρίζουν ή τουλάχιστον να χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις.

Όπως έχει αναφερθεί και προηγουμένως είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να προβληματιστούν και για τους λόγους που ένα παιδί βρίζει. Πέρα από τη μίμηση το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί τις βρόμικες λέξεις, για να τραβήξει την προσοχή τους. Εάν αντιληφθούν ότι αυτός είναι πράγματι ο κύριος λόγος τότε:

• καταρχάς, εξηγούν στο παιδί τους λόγους για τους οποίους πρέπει να αποφεύγει τη χρήση τέτοιων λέξεων και φράσεων,
• την επόμενη φορά που θα βρίσει φεύγουν από το δωμάτιο και το αφήνουν μόνο του ή του ζητούν να πάει το ίδιο στο δικό του δωμάτιο,
• αν βρίσκονται  σε ξένο σπίτι, σε ένα πάρτυ γενεθλίων ή κάπου αλλού εκτός σπιτιού, παίρνουν το παιδί και φεύγουν.

Ο σκοπός μιας τέτοιας από αυτούς αντίδρασης είναι να οδηγήσουν   το παιδί να συνδέσει τη συγκεκριμένη συμπεριφορά του με την απομάκρυνσή τους.

Εάν διαπιστώσουν ότι το παιδί τους χρησιμοποιεί αυτή τη συγκεκριμένη συμπεριφορά,  γιατί είναι θυμωμένο μαζί τους, πρέπει να το κουβεντιάσουν ήρεμα μαζί του. Να το ακούσουν, να του δώσουν την ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του, χωρίς να το κοροϊδέψουν  ή να το ειρωνευτούν. Πρέπει να θυμούνται ότι δεν υπάρχουν σωστά και λάθος συναισθήματα, υπάρχουν μόνο συναισθήματα που εκδηλώνονται διαφορετικά από άτομο σε άτομο. Το στοιχείο αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα παιδιά που εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους με το δικό τους τρόπο, ανεξάρτητα από την άποψη των γονιών τους.

Πρέπει παράλληλα οι γονείς να αξιολογήσουν και το δικό τους τρόπο έκφρασης. Αν χρησιμοποιούν τις βρισιές στη καθημερινότητά  τους, τότε ο λόγος της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του παιδιού είναι ξεκάθαρος. Αν πράγματι θέλουν να σταματήσει να βρίζει, πρέπει πρώτα να σταματήσουν οι ίδιοι.

Προέφηβοι και έφηβοι

Στην ηλικία αυτή τα παιδιά αρχίζουν να παρουσιάζουν άγνωστες συμπεριφορές. Αρχίζουν να γίνονται πιο ανήσυχα, να πειράζουν, να τσακώνονται, να αντιδρούν στους ενήλικες και γενικά να παρουσιάζουν  μια κακή συμπεριφορά.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό αυτών των ηλικιών είναι ότι αρχίζουν να λένε βρομόλογα. Είναι πολύ πιθανό να ακούσουν οι γονείς το παιδί να χρησιμοποιεί ένα λεξιλόγιο εντελώς άγνωστο ή ακόμα «αδικαιολόγητο» για τα δικά τους δεδομένα. Παρόλα αυτά, αποτελεί μια φυσιολογική συμπεριφορά σε αυτό το στάδιο της ηλικίας τους.

Το στοιχείο αυτό δεν επιτρέπει βέβαια οι γονείς να εφησυχαστούν και να αγνοήσουν το όλο θέμα. Το ερώτημα είναι τι κάνουμε, όταν το παιδί αρχίσει να λέει διάφορες βρόμικες λέξεις στο σπίτι;

Καταρχάς, οι γονείς πρέπει να διατηρήσουν  την ψυχραιμία τους. Δεν ταράζονται και δεν αρχίζουν να φωνάζουν. Πρέπει να του εξηγήσουν με ηρεμία τη σημασία αυτών των λέξεων, να το κουβεντιάσουν μαζί του και να του εξηγήσουν ότι στο δικό τους σπίτι, στο δικό τους περιβάλλον, δε χρησιμοποιούνται τέτοιες λέξεις. Αυτό θα συμβεί μόνο στην περίπτωση που δεν τις χρησιμοποιούν ούτε οι ίδιοι οι γονείς. Διαφορετικά θα υπάρχουν οι συνέπειες της δικής τους συμπεριφοράς και τα πράγματα θα γίνονται ολοένα και δυσκολότερα. Πρέπει να μπορούν να κάνουν αυτοκριτική, να μπορούν  να αναγνωρίσουν τη δική τους λανθασμένη συμπεριφορά. Μόνο με αυτή την προϋπόθεση μπορούν να έχουν απαιτήσεις από το παιδί τους.

Γενικά, χρειάζεται οι γονείς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με ωριμότητα και υπομονή. Να μην παίρνουν κάθε κουβέντα του προέφηβου ή έφηβου παιδιού προσωπικά και να αντιδρούν με υπερβολή. Έχουν βέβαια το δικαίωμα να απαιτούν σεβασμό, όμως και οι ίδιοι οφείλουν να δείχνουν ανάλογο σεβασμό. Θα δείξουν την ενόχλησή τους, παράλληλα όμως θα κουβεντιάσουν το όλο θέμα, όταν θα είναι ήρεμοι, δείχνοντας έτσι στο παιδί το δρόμο της υπευθυνότητας και της ωριμότητας.

Αν το παιδί, παρά τις συμβουλές και την ώριμη στάση των γονιών, συνεχίζει να λέει βρομόλογα στο σπίτι, βρίζοντάς τους σε προσωπικό επίπεδο, τότε πρέπει να διερωτηθούν για τη σχέση μεταξύ τους, για την όλη επικοινωνία μαζί του. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι πολύ πιθανό να χρειαστούν τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας, για να τους βοηθήσει να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση και την επικοινωνία που έχουν με το παιδί.

πηγή paidiatros.com