Οι ουρολοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος αποτελούν το συχνότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο παιδίατρος μετά τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Η συχνότητα τους είναι μεγαλύτερη στα αγόρια κατά τον πρώτο χρόνο ζωής, ενώ μετέπειτα υπερισχύουν τα κορίτσια.

Τι είναι ουρολοίμωξη;
Είναι η φλεγμονή που προκαλείται από την είσοδο μικροβίων στην ουροδόχο κύστη. Πρόκειται για μικρόβια του εντέρου που μετακινούνται από τον πρωκτό στην περιγεννητική περιοχή, από εκεί εισέρχονται στην ουροδόχο κύστη και δια της ανιούσης οδού φθάνουν στους νεφρούς.

Όταν η λοίμωξη εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη ονομάζεται κυστίτις, ενώ όταν εντοπίζεται στους νεφρούς πυελονεφρίτις, η οποία αποτελεί σοβαρή λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος.

Παράγοντες που προδιαθέτουν σε ουρολοιμώξεις είναι οι εξής:
Παρατεταμένη παραμονή των ούρων στην ουροδόχο κύστη
Ατελής κένωση της κύστεως λόγω ανατομικών ή λειτουργικών ανωμαλιών ( στένωση σε κάποιο σημείο του ουροποιητικού συστήματος, βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση).

• Φίμωση στα αγόρια, σύμμειση των χειλέων στα κορίτσια
• Δυσκοιλιότητα
• Ηθελημένη κατακράτηση ούρων σε παιδιά σχολικής ηλικίας
• Κακός καθαρισμός του πρωκτού μετά την αφόδευση, κυρίως στα κορίτσια γιατί η ουρήθρα είναι κοντύτερη και βρίσκεται κοντά στον πρωκτό
• Γενετικό υπόστρωμα: Μητέρα με ιστορικό ουρολοιμώξεων ή αδελφάκι με κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση

Ποια μικρόβια προκαλούν συχνά ουρολοίμωξη;
Το κολοβακτηρίδιο αποτελεί τον συχνότερο μικροβιακό παράγοντα, περίπου 80%. Ακολουθούν πρωτέας, κλεμπσιέλλα, εντερόκοκκος, staphylococcus saprofiticus και ψευδομονάδα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ουρολοίμωξης;
Διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με την ηλικία.
Νεογνική ηλικία:
• Υψηλός πυρετός
• Εικόνα σηψαιμίας
• Παράταση ίκτερου
• Ευερεθιστικότητα ή λήθαργο
• Στασιμότητα βάρους
• Σπασμούς
• Έμετοι
• Μειωμένη λήψη τροφής
Βρέφη και παιδιά 2 μηνών- 2 ετών:
• Μειωμένη λήψη τροφής
• Έμετοι
• Πυρετός
• Δύσοσμα ούρα
• Πόνος στην κοιλιά
• Ευερεθιστότητα
Παιδιά από 2 ετών- 6 ετών:
Τα συμπτώματα γίνονται πιο ειδικά και εντοπίζονται κυρίως στο ουροποιητικό σύστημα.
• Έμετος
• Πόνος στην κοιλιά
• Πυρετός
• Δυσουρικά (πόνος κατά την ούρηση, συχνουρία)
• Ενούρηση
Παιδιά μεγαλύτερα από 6 ετών και έφηβοι
• Πυρετός
• Έμετος
• Πόνος στην κοιλιά
• Δυσουρικά
• Οσφυαλγία
• Ευαισθησία υπερηβικά κατά την ψηλάφηση και την πλήξη στη πλευροδιαφραγματική γωνία

Πως γίνεται η διάγνωση της ουρολοίμωξης;

Η πλέον αξιόπιστη μέθοδος διάγνωσης είναι :
α) η καλλιέργεια ούρων όταν αυτή λαμβάνεται με άσηπτο τρόπο και
β) η μικροσκοπική εξέταση των ούρων για την ύπαρξη μικροοργανισμών, ή αναζήτηση λευκοκυττάρων στο ίζημα των ούρων

γ) η ανίχνευση με dipstick της λευκοδιεστεράσης και των νιτρικών στα ούρα.

Πως συλλέγονται τα ούρα;
Τα ούρα για καλλιέργεια συλλέγονται με του παρακάτω τρόπους:

• Με υπερηβική παρακέντηση που αποτελεί μέθοδο εκλογής στα νεογνά και βρέφη κατά τους πρώτους μήνες μετά την γέννηση.
• Με καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως που αποτελεί μέθοδο εκλογής για νευρογενή κύστη και σε παιδιά που δεν μπορούν να δώσουν δείγμα ούρων από την ούρηση.
• Με συλλογή δείγματος κατά το μέσο της ούρησης. Είναι η μέθοδος εκλογής για παιδιά που ελέγχουν την κύστη τους και μπορούν να συνεργαστούν.
• Με συλλογή ούρων με ουροσυλλέκτη. Δεν θεωρείται μέθοδος εκλογής, διότι εμφανίζει υψηλό ποσοστό ψευδώς θετικής καλλιέργειας, εάν δεν έχει γίνει σχολαστικός καθαρισμός της περιγεννητικής περιοχής.

Ψευδώς αρνητική καλλιέργεια ούρων μπορεί να συμβεί όταν:

• Έχει ληφθεί προηγούμενα αντιμικροβιακή αγωγή
• Υπάρχει συχνουρία
• Υπάρχει απόφραξη της ουρήθρας

Όταν η καλλιέργεια δεν δίνει θετικό αποτέλεσμα αλλά η κλινική εικόνα είναι συμβατή με ουρολοίμωξη τότε γίνεται σπινθηρογράφημα (DMSA) νεφρών το οποίο βοηθά στην διάγνωση της οξείας πυελονεφρίτιδας.
Ανάλογα με την μέθοδο συλλογής των ούρων θετική καλλιέργεια θεωρείται όταν αναπτύσσεται ένας μόνο μικροοργανισμός από 50.000 έως 100.000 αποικίες ανά κυβικό εκατοστό ούρων.
«Σε υψηλό πυρετό ≥39ο C και > 48h χωρίς εστία λοίμωξης πρέπει να λαμβάνεται καλλιέργεια ούρων για πιθανή ουρολοίμωξη»

Πως αντιμετωπίζεται η ουρολοίμωξη;
Σε νεογνά κάτω των 2 μηνών γίνεται εισαγωγή στο νοσοκομείο και άμεση έναρξη ενδοφλέβιας χορήγησης αντιβιοτικών.
Χορηγούνται συνδυασμός: Αμπικιλλίνης και κεφοταξίμης ή Αμπικιλλίνης και αμινογλυκοσίδης για 10-14 ημέρες.
Μετά την ηλικία των 2μηνών-24 μηνών:
Η αντιμετώπιση μπορεί να γίνει από το στόμα ή παρεντερικά. Σε περιπτώσεις όπου το παιδί δεν είναι τοξικό, δεν έχει εμέτους και αφυδάτωση και υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας στις πρώτες 2-3 ημέρες με τους γονείς τότε ή αντιβιοτική αγωγή μπορεί να δοθεί από το στόμα.
Διάρκεια θεραπείας 10 ημέρες. Χορηγείται κεφαλοσπορίνη ή κοτριμοξαζόλη από το στόμα (p os).

Ενδείξεις εισαγωγής στο νοσοκομείο είναι:

• Ηλικία < των 2 μηνών
• Εικόνα σηψαιμίας
• Έμετοι-αφυδάτωση
• Αδύνατη η λήψη του αντιβιοτικού από το στόμα
• Ανοσοκατεσταλμένο παιδί

Ανεπαρκής απάντηση στην θεραπεία από το στόμα. Τότε χορηγείται ενδοφλεβίως κεφοταξίμη ή κεφτριαξόνη για 2-4 ημέρες και κατόπιν από το στόμα. Συνολικά θεραπεία 10 ημέρες.
Σε βρέφη και παιδιά με κυστίτιδα : Δίνεται αντιβιοτική αγωγή από το στόμα για 3-5 ημέρες. Κοτριμοξαζόλη, νιτροφουροντοΐνη, κεφαλοσπορίνη, αμοξικιλλίνη και κλαβουλανικό οξύ.

Πότε πρέπει να επαναληφθεί η καλλιέργεια ούρων;
Εάν υπάρχει ανταπόκριση στην θεραπεία δεν χρειάζεται να γίνει εκτός εάν συνεχίζεται ο πυρετός πάνω από 48h μετά την χορήγηση της αντιβιοτικής αγωγής.

Χρειάζεται το παιδί να κάνει απεικονιστικό έλεγχο μετά το 1ο επεισόδιο ουρολοίμωξης;

Ο απεικονιστικός έλεγχος περιλαμβάνει:
1.Υπερηχογράφημα νεφρών-κύστεως. Γίνεται:
• Σε νεογνά και βρέφη κάτω των 2 μηνών κατά τη διάρκεια της νοσηλείας
• Σε όλα τα βρέφη από 2 μηνών – 24 μηνών με εμπύρετη ουρολοίμωξη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους ή 2 εβδομάδες από την οξεία λοίμωξη.
• Σε σοβαρή πυελονεφρίτιδα για διαπίστωση ανωμαλιών του ουροποιητικού συστήματος ή απόφραξης σε καθυστερημένη ή μη ικανοποιητική απάντηση στη θεραπευτική αγωγή μέσα σε 48 ώρες, για πιθανό απόστημα νεφρών.
• Σε παιδιά πάνω από 7 ετών γίνεται μόνο υπερηχογράφημα και εάν είναι παθολογικό τότε επεκτείνεται ο έλεγχος.

2. Κυστεοουρηθρογραφία γίνεται όταν:
• Δεν ενδείκνυται στο 1ο επεισόδιο ουρολοίμωξης εκτός εάν από το υπερηχογράφημα υπάρχει υδρονέφρωση, νεφρικές ουλές, απόφραξη.
• Πρόκειται για ουρολοίμωξη σε αγόρι (για βαλβίδες οπίσθιας ουρήθρας)
• Υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κυστεοουρητηρικής παλινδρόμησης
• Στα σπινθηρογραφήματα νεφρών (DMSA) υπάρχουν αλλοιώσεις χρόνιας πυελονεφρίτιδας
• Υπάρχει υποτροπιάζουσα ουρολοίμωξη.

3. Στατικό σπινθηρογράφημα νεφρών γίνεται:
• Στους 4-6 μήνες μετά από οξεία πυελονεφρίτιδα για την εμφάνιση ουλών.
Παράγοντες που προδιαθέτουν σε νεφρικές βλάβες είναι:
• Η καθυστέρηση έναρξης θεραπείας
• Οξεία πυελονεφρίτιδα
• Απόφραξη του ουροποιητικού
• Νευρογενής κύστη
• Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση μεγάλου βαθμού
Πότε καλείτε τον γιατρό;
Πρέπει να κληθεί άμεσα στις πρώτες 24 ώρες όταν το παιδί έχει υψηλό πυρετό με ρίγος και συνοδεύεται από οσφυαλγία, κοιλιακό άλγος, δυσουρικά ενοχλήματα, δύσοσμα θολά ούρα, αίμα στα ούρα, μειωμένη λήψη τροφής, εμέτους ή ευερεθιστότητα.
Επειδή η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της Ουρολοίμωξης μέσα σε λιγότερο από 72h μειώνει την πιθανότητα των επιπλοκών.

Πρέπει να γίνει παρακολούθηση του παιδιού μετά την 1η ουρολοίμωξη;
Συνιστάται παρακολούθηση του ασθενούς για υποτροπή διότι 8-30% των παιδιών μετά το πρώτο επεισόδιο ουρολοίμωξης, παρουσιάζει υποτροπή μέσα στους πρώτους 6 μήνες και πρέπει να διαγνωσθεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα προς αποφυγή επιπλοκών.

Πως μπορώ να προφυλάξω το παιδί μου από την ουρολοίμωξη;
• Ικανοποιητική ούρηση με λήψη ικανής ποσότητας υγρών ώστε να ξεπλένεται η κύστη

• Να αποφεύγεται η κατακράτηση των ούρων στη κύστη με αναστολή της ούρησης
• Καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας

• Σχολαστικός καθαρισμός μετά από κάθε αφόδευση, προσοχή στα κορίτσια από μπρος προς τα πίσω
• Να αλλάζονται συχνά οι πάνες στα μωρά
• Να φορούν βαμβακερά εσώρουχα που εμποδίζουν την ανάπτυξη μικροβίων
• ΟΧΙ στενά ρούχα γιατί κρατούν υγρασία και επιτρέπουν την ανάπτυξη των μικροβίων
• Προτιμάται ντουζ αντί μπάνιο στην μπανιέρα