Miss Violence: το κλειστό βασίλειο της σιωπής

 Miss Violence

το κλειστό βασίλειο της σιωπής

γράφει ο Παναγιώτης Τιμογιαννάκης

(μέλος της European Film Academy)

Όταν η ταινία του Αλέξανδρου Αβρανά «Miss Violence» έφυγε θριαμβεύτρια από το Φεστιβάλ Βενετίας με «Αργυρό Λιοντάρι» για τη σκηνοθεσία και με Κύπελλο Volpi για την καλύτερη ανδρική ερμηνεία στον Θέμη Πάνου, αυτό που έλεγα ήταν πως όταν έρθει το φιλμ στις ελληνικές αίθουσες, δεν θα πάμε να δούμε γενικώς την ταινία του Αβρανά, αλλά αυτό που είδαν οι ξένοι, για μια ακόμα φορά, στο σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο και τον υπερβράβευσαν.

Όταν, όμως, βγήκε το φιλμ στις αίθουσες, η Βενετία ήταν «μακρινή ανάμνηση» και μεσολαβούσε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Οπου διάφοροι απίθανοι τύποι και τύπισσες ειρωνεύονται κι ασχημονούν κι έχουν βρεί και την έτοιμη καραμέλα για το κράξιμο, τον «Κυνόδοντα»

Είπαμε, να μη μας αρέσει ο «Κυνόδοντας», αλλά από το σημείο αυτό μέχρι την ομαδική υστερία, μεσολαβεί απόσταση.

Μπορεί κι αυτή να έχει ως στόχο λιθοβολισμού την ελληνική οικογένεια αλλά το κάνει με διαφορετικό τρόπο. Κι αυτός ο τρόπος είναι που βρήκε έτοιμο υποστηρικτή τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι ως πρόεδρο της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ της Βενετίας και σύσσωμη την κριτική επιτροπή αφού, όπως μάθαμε, τα βραβεία τα πήρε ομόφωνα.

Σίγουρα αυτοί που κράζουν δεν έχουν αντιληφθεί τίποτε από την ταινία, μια χούφτα αμόρφωτα άτομα που παριστάνουν τα ψαγμένα, σε μια χώρα όπου το επίπεδο αμορφωσιάς κρίνεται κι από τη φράση-κλειδί που αποτελεί παγκόσμια πατέντα: «Δεν έχουμε ανάγκη τον ψυχίατρο, έχουμε φίλους». Λες κι αυτή είναι η αποστολή του «φίλου», οπότε, γύρευε πως εννοούν και τη φιλία. Τα άτομα λοιπόν αυτών των αντιλήψεων δεν έχουν αντιληφθεί τι ακριβώς κράζουν: Τον Αβρανά από ζήλεια για να επιβεβαιώσουν το απόφθεγμα της αείμνηστης δασκάλας της ελληνικής δημοσιογραφίας Ελένης Βλάχου πως «η επιτυχία στην Ελλάδα ισοδυναμεί με ποινικό αδίκημα», ή τον….. Μπερτολούτσι αφού από έλλειψη σκέψης δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτόν κράζουν;

Μήπως όμως κράζουν τον ίδιο τον εαυτό τους; Οι μισοί επειδή δεν καταλαβαίνουν κι οι άλλοι μισοί επειδή ενοχλούνται και δεν θέλουν να καταλάβουν;

Διότι μου κάνει εντύπωση πως αυτοί οι τύποι έχουν ως στόχαστρο ειρωνείας την οικογένεια όταν την βλέπουν σε αμερικανικές ταινίες. Φυσικά και πρόκειται για καλλιεργημένη προπαγάνδα εξ αριστερών θεωρητικών προερχόμενη που μπερδεύει το φάντη με τον ρετσινόλαδο, και θυμάμαι να ειρωνεύονται πριν από χρόνια την κομεντί του Νόρμαν Τζούισον με την Σερ, το «Κάτω από τη λάμψη του φεγγαριού», που τέλειωνε με την ιαχή «Ζήτω η οικογένεια» και τα αμόρφωτα άτομα που λυμαίνονται την κριτική χρόνια τώρα, ειρωνεύτηκαν τους Αμερικάνους και το «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» (που δεν είναι των Αμερικανών αλλά της ελληνικής 4ης Αυγούστου), χωρίς να γνωρίζουν στοιχειωδώς πως οι ήρωες του έργου ανήκουν στην ιταλική κοινότητα, πως στην ιταλική κουλτούρα η έννοια της famiglia είναι θεμελιώδης, ξεκινώντας από τη «mamma» και προεκτείνεται ως την Παρθένο Μαρία κι ότι κι ο σκηνοθέτης δεν ήταν Αμερικάνος, αλλά Καναδός.

Το λέω αυτό επειδή πρόσφατα άκουσα σε εκπομπή κάποιον να υμνεί το Χόλυγουντ για το πώς συνδυάζει στις καλές του ώρες ποιότητα κι εμπορικότητα, με αφορμή την ταινία «gravity» και να του απαντούν «ναι, αλλά ο σκηνοθέτης είναι Μεξικάνος». Στα «καλά» λαμβάνεται υπόψη το ξένο διαβατήριο, στα «κακά» όχι. Λες και το πρόβλημα στον κινηματογράφο είναι φυλετικό κι αφορά μόνο στο διαβατήριο του σκηνοθέτη.

Αυτοί λοιπόν οι τύποι ειρωνεύονται τον Αβρανά.

Αν δεν τους ενοχλεί μόνο η επιτυχία του απέναντι στη δική τους – κακά τα ψέματα- ανωνυμία, τους ενοχλεί σίγουρα και το θέμα της οικογένειας που την έχει βάλει απέναντι και της αλλάζει τον αδόξαστο. Και κανείς δεν θέλει να τα βλέπει αυτά.

Διότι η υπόθεση του έργου μας μεταφέρει πίσω από τις κλειστές πόρτες των οικογενειών, στο τι συμβαίνει πίσω από τα κλειστά παράθυρα. Και βλέπουμε την ενδοοικογενειακή βία, αυτή που είναι πραγματικότητα αλλά που κανείς δεν τολμά να θίξει επειδή ντρέπεται ή φοβάται.

Η ζωή είναι γεμάτη τέτοια παραδείγματα αλλά οι Ελληνες θέλουμε να αποστρέφουμε το πρόσωπο. Κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί αυτό που του συμβαίνει ούτε τολμά έξω να βγει και να καταγγείλει διότι οι άλλοι θα τον ειρωνευθούν. Είναι ο αναπτυγμένος τρόπος άμυνας από το ίδιο το Σύστημα. Αντί οι φοβισμένοι και κακοποιημένοι να ενωθούν, φοβούνται ο ένας την ειρωνεία του άλλου. Κι αν βγει να καταγγείλει κανείς ή τις λεκτικές προσβολές που δέχεται από το σπίτι ή την σωματική βία, έχει προηγουμένως αναλογιστεί την καζούρα που τον περιμένει από τους άλλους κακοποιημένους που επιμελώς το κρύβουν. Διότι αν δεν ήταν κακοποιημένοι κι οι ίδιοι, θα αντιδρούσαν διαφορετικά, με αγωνιστική πρωτοβουλία ή με συμπόνοια προς το θύμα. Κι αν δεν του κάνουν καζούρα, κι είναι σε πιο σοβαρό πλαίσιο ή όποια καταγγελία, θα του εκθειάσουν το «δικό τους τέλειο περιβάλλον»

Στην ελληνική οικογένεια υπάρχουν ξυλοδαρμένοι άντρες από τις γυναίκες τους και τις πεθερές τους, ξυλοδαρμένες γυναίκες από τους άντρες τους, παιδιά κακοποιημένα με τον χειρότερο τρόπο κι από τους δυο γονείς, συμμαχία στη συνέχεια των γονέων εις βάρος των κακοποιημένων παιδιών ώστε να μην τολμήσει να ψελλίσει καταγγελία στον «έτερο Καπαδόκη»

Κι όλα αυτά μέσα σε ένα ερμητικά κλειστό περιβάλλον που βασιλεύει η σιωπή.

Κι όταν μιλάμε για κακοποίηση δεν περιοριζόμαστε μόνο στο ξύλο. Επεκτεινόμαστε ως τη λεκτική προσβολή, ώστε το παιδί, μέχρι να «γεράσει» να είναι ευάλωτο, να μην φύγει ποτέ. Ο παρανομαστής είναι κοινός τόσο για εκείνους κι εκείνες που κάνουν τα παιδιά με προορισμό να τα αναθρέψουν ως δικούς τους γονείς ώστε να μη δίνουν τίποτα εκείνοι στα παιδιά αλλά να τους παίρνουν αυτά που βγάζουν μέχρι τελευταίας ρανίδος. Και ισχύει εξίσου και για τους άλλους που μεταβάλλουν τα παιδιά τους σε ανάπηρα, τους παρέχουν όλα τα αγαθά , δεν τα αφήνουν να εργαστούν καν, τα χαρτζηλικώνουν αλλά ενώ τα «ασημώνουν» συγχρόνως τα αντιμετωπίζουν κι ως άχρηστα ώστε να μην μπορέσουν ποτέ να αναλάβουν πρωτοβουλίες

Και φτάνουμε στο επόμενο στάδιο κακοποίησης που είναι ο ενδοικογενειακός βιασμός, η αιμομιξία, που σαρώνει την Ελλάδα κι είναι το πιο καλά κρυμμένο μυστικό. Ωσπου να γίνει το ξέσπασμα.

Αυτό είναι που κάνει την ταινία του Αβρανά ιδιαίτερα ενοχλητική, επειδή υποχρεώνει να δούμε ένα πρόσωπο που δεν θέλουμε να ξέρουμε ότι μπορεί να είναι και δικό μας.

Πόσο μάλλον στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης όπου πολλοί από αυτούς που ανεβαίνουν, έχουν πάει χαρτζιλικωμένοι από τους γονείς. Τουλάχιστον, να είναι καμιά αμερικάνικη ταινία, με ευτυχισμένες οικογένειες, εκεί έχουν το άλλοθι να ξεσπάσουν εναντίον της δικής τους. Στην ταινία του Αβρανά πώς να ξεσπάσουν;

Αυτά εφόσον δεν πρόκειται μόνο για την παροιμιώδη ελληνική ζήλεια περί «επιτυχίας» και «ποινικού αδικήματος» εξ αυτής.