Hello Kitty: πόσο αθώα είσαι;

γράφει η Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου
MA, Msc, PgP, Ψυχολόγος

Στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η εταιρεία McDonald’s ξεκίνησε την προωθητική εκστρατεία των πακέτων γεύματος Hello Kitty στην Ασία. Πολύ σύντομα όμως το στοκ τελείωσε έτσι με πρόσχημα την επιτυχία της καμπάνιας, επιταχύναν την τάση με τη Hello Kitty. Επίσης, η εταιρεία Sanrio επέκτεινε το εμπόριο της Hello Kitty στο Δυτικό κόσμο. Άνοιξε 40 καινούργια καταστήματα στις Ηνωμένες Πολιτείες έχοντας και αρκετές θυγατρικές εταιρείες στην Βραζιλία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και την Βρετανία (Spreckley, 1999).

Στην πραγματικότητα στη Hello Kitty, εκτός από την κορδέλα στα μαλλιά της, δεν υπάρχει κάτι άλλο στην εικόνα της που να αποδεικνύει ότι είναι γένους ‘θηλυκού’, έτσι κάποιοι επιλέγουν να την βλέπουν χωρίς φύλο. Λόγω του άσπρου χρώματος της, πολλοί την συνδέουν με την παιδική ηλικία και την αφέλεια. Για τους Αμερικάνους η Hello Kitty δεν είναι παρά ‘μια γάτα κινουμένων σχεδίων‘, που αρέσει και καταναλώνεται από τα προ-έφηβα κορίτσια έχοντας όμως λιγότερη επίδραση στα κορίτσια της εφηβείας (Roach, 1999).

Η Mary Roach (1999), αποδίδει τη δημοτικότητα των προϊόντων της Hello Kitty στις προ-έφηβες της Αμερικάνικης κουλτούρας, στο χαρακτηρισμό «χαριτωμένη» που παραπέμπει σε κάτι παιδικό. Όσο, όμως, περνούν τα χρόνια τα κορίτσια τείνουν να απομακρύνονται από τέτοιου είδους χαρακτηρισμούς. Η Sanrio αποφάσισε τον Οκτώβριο του 1999 να στοχεύσει την αγορά ενηλίκων με προϊόντα Hello Kitty. Όπως αναφέρθηκε, πολλοί έφηβοι αγοράζουν αυτά τα προϊόντα από την αγάπη τους για τις γάτες και όχι γιατί βρίσκουν τη Hello Kitty χαριτωμένη. Η νοσταλγία είναι ακόμα ένας κύριος λόγος που αγοράζουν τα προϊόντα: αυτές που αγαπούσαν την Hello Kitty όταν ήταν μικρές, συνεχίζουν να δείχνουν την αφοσίωση τους. Προς το παρόν, στην Αμερική η Hello Kitty είναι ένα προ-εφηβικό ίνδαλμα, σε αντίθεση με την Ιαπωνία που τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά (Roach,1999).

Στην Ιαπωνία τα προϊόντα Hello Kitty είναι δημοφιλή ανάμεσα σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες. Σύμφωνα με την Roach, η δημοτικότητα της στην Ιαπωνία δεν έχει να κάνει μόνο με το θέμα της νοσταλγίας αλλά επίσης με το ‘χαριτωμένο’ στοιχείο το οποίο ασκεί μια ισχυρή παρουσία στην Ιαπωνική κουλτούρα. Η Roach αναφέρεται στο βιβλίο της συγγραφέως Merry White, The Material Child: Coming on Age in Japan and America, στο οποίο δηλώνεται το εξής: «Η παιδική ηλικία στην Ιαπωνία, είναι μια περίοδος κατά την οποία το παιδί παίρνει συγχωροχάρτια για τις πράξεις του- κυρίως από την μητέρα του- αλλά και από την κοινωνία». Συνεπώς οι Γιαπωνέζες θέλουν να επιστρέψουν πίσω στην παιδική τους ηλικία, τη μητέρα τους και το σπίτι τους σε αντίθεση με την περίπτωση της Αμερικής, την οποία η White ονομάζει ‘εφηβική κοινωνία’ (Ko Yo-fen’s, 2000). Συνεπώς, οι Ιάπωνες λαχταρούν την παιδική ηλικία και την αθωότητα. Αυτή η νοσταλγία της παιδικής ηλικίας ταυτίζεται με την εμπειρία και την παρακολούθηση της Ιαπωνίας από την Anne Allison (2000), η οποία συνδέει τη διάδοση των σεξουαλικών εικόνων στην οπτική κουλτούρα της χώρας. Το μικρό κορίτσι είναι άμεσα συνδεδεμένο με την εικόνα της Λολίτας. Στους δρόμους της χώρας μπορείς να δεις πολλές διαφημίσεις για υπηρεσίες τηλεφώνου με σεξουαλικό περιεχόμενο από έφηβα κορίτσια. Ακόμα και για τους απλούς τουρίστες, το φαινόμενο του μικρού κοριτσιού ως σεξουαλικό αντικείμενο είναι πολύ αισθητό στο Τόκιο. Η Ιαπωνία, άλλωστε, είναι η πρώτη δύναμη σε παραγωγή ταινιών ερωτικού περιεχομένου με προ-έφηβες. Συνεπώς, η εικόνα ενός κοριτσιού με ένα πουλόβερ Hello Kitty μπορεί να μην είναι και τόσο αθώα τελικά, αντιθέτως μπορεί για κάποιους να είναι σεξουαλικά ελκυστικό (Allison, 2000).

Ως εκ τούτου, η κατανάλωση της Hello Kitty είναι απόδειξη της συγχώνευσης της παιδικής με την ενήλικη κουλτούρα -ένα φαινόμενο πολύ αισθητό στην Ιαπωνία παρά σε οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο-. Η κατανάλωση της Hello Kitty στην Ιαπωνία, από προ-έφηβες, οι οποίες έχουν αποκτήσει πιο φιλελεύθερες σεξουαλικές ιδέες από τις προηγούμενες γενιές, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το κινούμενο αυτό σχέδιο στην χώρα αυτή είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την σεξουαλικότητα. Λόγω της σεξουαλικής της ερμηνείας στην Ιαπωνία, η Hello Kitty έχει γίνει ο στόχος της φεμινιστικής πολιτικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην απεικόνιση της Hello Kitty χωρίς στόμα, στην οποία η εταιρεία της (Sanrio) βλέπει ως την εξήγηση για την δημοτικότητα της (Ko Yu-fen, 2000).

Εκ μέρους της Sanrio, ο Nakajima Seiji (2002), θεωρεί ότι «Χωρίς στόμα, είναι πιο εύκολο να φανταστούν τη γατούλα (Kitty-chan όπως χαϊδευτικά την αποκαλεί) να μοιράζεται τα συναισθήματα της. Εάν χαμογελούσε συνεχώς δεν θα μπορούσε να συμπάσχει με το κορίτσι που είναι λυπημένο επειδή μόλις χώρισε. Χωρίς στόμα μπορείς να φανταστείς ότι είναι λυπημένη μαζί σου» (Spreckley, 1999). Παρόλα αυτά, οι φεμινίστριες βλέπουν την απεικόνιση χωρίς στόμα, ως στοιχείο παθητικότητας, υπακοής, και ανικανότητας των μικρών κοριτσιών. Όπως υποστηρίζει η Sharon Kinsella, (2000) «τι θα μπορούσε να είναι πιο ελκυστικό από μια γυναίκα που έχει στο αυτοκίνητο της ένα κρεμαστό λούτρινο Hello Kitty;». Επισημαίνει ότι η ‘γάτα’ δεν συνδέεται με οποιαδήποτε εθνική ή πολιτισμική καταγωγή, όπως υποστηρίζουν κάποιοι. Επομένως το νόημα του χαρακτήρα της Hello Kitty, εναπόκειται στον εκάστοτε καταναλωτή. Σε αμέτρητες αναφορές η Hello Kitty φαίνεται να είναι εκτοπισμένη από την προ-εφηβική κουλτούρα και τα γνωστά πλαίσια της αθωότητας και της χαριτωμένης όψης. Για παράδειγμα, υπάρχουν φωτογραφίες από τα σπίτια μαστροπών οι οποίοι έχουν προϊόντα Hello Kitty στα σπίτια τους, προφανώς για να προσελκύσουν ανήλικα κορίτσια και να τα οδηγήσουν στην πορνεία. Διάφορα περιστατικά, μέχρι και βασανισμός μέχρι θανάτου εξελίχτηκαν στο Χονγκ Κονγκ με δράστες προ-έφηβα και νεαρά κορίτσια, με φόντο το παιδικό και αθώο υπνοδωμάτιο με κουρτίνες και αξεσουάρ Hello Kitty (Ko Yu-fen, 2000).

Προσοχή στα πρότυπα που έχουν τα παιδιά μας!