Ενσυναίσθηση: από τα πιο σημαντικά εργαλεία που διαθέτουν οι γονείς

21/04/2016

γράφει η Κρίστη Πόππη

Υποψήφια Διδάκτωρ

Παιδοψυχολόγος

www.kristipoppi.com

Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να φαντάζεσαι πώς αισθάνεται ο άλλος σε μια συγκεκριμένη κατάσταση και να ανταποκρίνεσαι με φροντίδα. Είναι όμως μια αρκετά πολύπλοκη δεξιότητα για να καλλιεργήσεις. Πολλοί άνθρωποι και μόνο που θα νιώσουν οτι οι απόψεις τους και τα συναισθήματα τους «ακούγονται» και αναγνωρίζονται μπορεί να νιώσουν καλύτερα και να είναι πιο συνεργάσιμοι. Για να μπορέσει ένα παιδί να δείξει ενσυναίσθηση σημαίνει οτι πρώτα θα έχει κατανοήσει οτι είναι ένα ξεχωριστό άτομο, θα έχει καταλάβει οτι οι άλλοι μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά και να αισθάνονται διαφορετικά, θα αναγνωρίζει τα πιο συχνά συναισθήματα που οι περισσότεροι βιώνουν, όπως χαρά, έκπληξη, θυμό, απογοήτευση, λύπη κλπ και θα μπορεί να φανταστεί ποιά αντίδραση θα ταίριαζε καλύτερα σε μια περίπτωση που θα χρειαζόταν, π.χ. να καθησυχάσει κάποιον. Η ικανότητα για ενσυναίσθηση συνδέεται δηλαδή με πολλές βασικές κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες που αναπτύσσονται τα πρώτα χρόνια της ζωής. Κάποια ενδεικτικά όροσημα είναι:

Η δομή μιας ασφαλούς, δυνατής και γεμάτης αγάπη σχέσης του παιδιού με τον γονιό, το να νιώθει ένα παιδί αποδεκτό και οτι ο γονέας του το καταλαβαίνει.
Όταν ένα νήπιο χρησιμοποιεί τις εκφράσεις του προσώπου του γονέα για να καθοδηγήσει τη συμπεριφορά του. « Μπορώ να εξερευνήσω αυτό το μέρος; Είμαι ασφαλής με αυτόν τον ξένο άνθρωπο;» Aυτή η διαδικασία ονομάζεται “social referencing”, όταν δηλαδή το παιδί επικοινωνεί βλεμματικά με τους γονείς και «διαβάζει» τις εκφράσεις τους.
Η ανάπτυξη της «θεωρίας του νου» (18-24 μηνών). Όταν δηλαδή ένα παιδί αντιλαμβάνεται οτι όπως το ίδιο έχει τις δικές του ιδέες και σκέψεις, οι άλλοι έχουν κι εκείνοι τις δικές τους που μπορεί να είναι και διαφορετικές.
Η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου στον καθρέφτη (18-24 μηνών) που σηματοδοτεί οτι αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ξεχωριστή μονάδα.

Πολλοί γονείς όμως φοβούνται οτι αν συμφωνούν με τα αρνητικά συναισθήματα ενός παιδιού τότε η κατάσταση θα γίνει χειρότερη. Η ενσυναίσθηση όμως είναι πολλά παραπάνω και βοηθάει στην ουσιαστική επανασύνδεση με το παιδί όταν είναι αναστατωμένο, το βοηθάμε δηλαδή με αυτόν τον τρόπο να επεξεργαστεί τα συναισθήματα του.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την ενσυναίσθηση;

Όταν επικυρώνουμε το συναίσθημα του παιδιού, αναμένεται να γίνει και πιο έντονο. Δεν είμαστε εμείς όμως που δημιουργούμε τα αρνητικά συναισθήματα εκείνη την στιγμή, ήδη υπήρχαν μέσα τους, εμείς απλά τα ξεκλειδώνουμε. Αυτό δεν σημαίνει οτι θα φύγει αμέσως το αρνητικό συναίσθημα, θα τα βοηθήσει όμως να έρθουν σε επαφή με αυτό.
Όταν ένα παιδί εκρύγνηται από θυμό όσο λιγότερο μιλήσουμε τόσο το καλύτερο. Όταν το παιδί είναι μικρό λεκτικοποιούμε το συναίσθημα για να κατανοήσει και το ίδιο τί αισθάνεται. Όσο όμως μεγαλώνουν αν συνεχίσουμε την ίδια τακτική θα εκνευρίζονται ακόμη περισσότερο τα παιδιά, οπότε βρίσκουμε άλλους τρόπους. Μπορούμε δηλαδή να δείξουμε κατανόηση και να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε την άποψη τους. Καθώς μεγαλώνουν δηλαδή ένα απλό «Ωχ, λυπάμαι που σου είναι τόσο δύσκολο να…..» είναι αρκετό για να δείξετε ενσυναίσθηση.
Καμιά φορά μπορεί να χρειάζεται μαζί με την ενσυναίσθηση να βοηθήσουμε και στην επίλυση του προβλήματος. Για παράδειγμα, «Θύμωσες τόσο που η αδερφή σου γκρεμίζει το πυργάκι που φτιάχνεις. Ας βρούμε ένα μέρος να το χτίσεις που δε θα το φτάνει». Παρατηρούμε ακόμη αν χρησιμοποιούμε πολύ συχνά το ΑΛΛΑ όταν μιλάμε στο παιδί, γιατί μπορεί να χρειαστεί να το αντικαταστήσουμε με το ΚΑΙ.
Προτείνουμε τρόπους για να δείξουμε ενσυναίσθηση, γινόμαστε μοντέλα της συμπεριφοράς που θέλουμε να δούμε και κάνουμε υπομονή. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά για την ενσυναίσθηση και τα άλλα συναισθήματα μέσα από το παιχνίδι και τις φανταστικές ιστορίες.