Άρνηση: Υγιής ή αρρωστημένη; Προσαρμοστική ή μη-προσαρμοστική;

Πρέπει να αποφεύγουμε τις αυταπάτες; Η γνώση όλων όσων πρέπει να ξέρουμε είναι σημάδι καλής υγείας; Οι ψυχαναλυτές γενικά υποθέτουν ότι αν και οι μηχανισμοί άμυνας εξυπηρετούν στη μείωση του άγχους, αποδεικνύονται μη προσαρμοστικοί επειδή στρέφουν τον άνθρωπο μακριά από την πραγματικότητα. Αναλογιστείτε, λόγου χάρη, τα πιθανά επιζήμια επακόλουθα της άρνησης. Ένας άνθρωπος που αρνείται τα απειλητικά σημάδια μπορεί να μην είναι σε θέση να αντιδράσει προσαρμοστικά. Έτσι, οι γυναίκες που ανακαλύπτουν έναν όγκο στο στήθος τους και καθυστερούν την επίσκεψη σε ένα γιατρό γιατί αρνούνται την πιθανή σοβαρότητα του όγκου, είναι δυνατόν να μειώσουν σοβαρά τις πιθανότητες επιτυχίας της χειρουργικής επέμβασης. Ή οι άνδρες που αρνούνται τα συμπτώματα μιας καρδιακής προσβολής και εξακολουθούν να ασκούνται ή να ανεβαίνουν σκάλες μπορεί στο το τέλος το λάθος τους να αποδεχθεί μοιραίο.

Παραταύτα, αποδεικνύεται ότι η άρνηση και η αυταπάτη μπορεί να είναι εποικοδομητική και προσαρμοστική. Πάρτε, για παράδειγμα, έναν άνθρωπο που είχε μια σοβαρή, έως θανατηφόρα ασθένεια όπως πολιομυελίτιδα ή καρκίνο. Η άρνηση και η αυταπάτη παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από το συναισθηματικό τραύμα και δεν αφήνουν το άτομο να καταβληθεί από άγχος, κατάθλιψη ή θυμό. Οι αμυντικές διεργασίες μπορούν τότε να διευκολύνουν την αισιοδοξία και κατά συνέπεια να επιτρέψουν την δημιουργική συμμετοχή στις προσπάθειες αποκατάστασης. Σ’ αυτή την περίπτωση, η άρνηση ως διαδικασία αντιμετώπισης μπορεί να ευνοεί την προσαρμογή. Μπορεί να κάνει καλό στην υγεία!

Τί καταλαβαίνει κανείς από αυτές τις αντιφατικές αποδείξεις; Υποστηρίχθηκε ότι γενικά η άρνηση είναι μη προσαρμοστική όταν παρεμβαίνει σε ενέργειες που αλλιώς θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση του ατόμου. Όμως, η άρνηση γενικά είναι προσαρμοστική εκεί που η δράση είναι αδύνατη ή άσχετη και όπου το υπερβολικό συναίσθημα μπορεί να εμποδίσει τις προσπάθειες για ανάρρωση. Θα έπρεπε ο γιατρός να λέει στον ασθενή όλη την αλήθεια; Προφανώς αυτό εξαρτάται όχι μόνο από τους παραπάνω παράγοντες, αλλά και από την προσωπικότητα του ασθενούς. Μερικοί άνθρωποι ζητούν πληροφορίες και λειτουργούν καλύτερα όταν ενημερώνονται πλήρως. Άλλοι αποφεύγουν τις πληροφορίες και λειτουργούν καλύτερα όταν ξέρουν μόνο όσα χρειάζονται. Με άλλα λόγια, η άρνηση μπορεί να βοηθάει ή να μη βοηθάει το άτομο να προσαρμοστεί, ανάλογα με τις περιστάσεις, και η ενημέρωση μπορεί να είναι χρήσιμη ή όχι, ανάλογα με τον τρόπο αντιμετώπισης των πραγμάτων από το συγκεκριμένο άτομο.

Απόσπασμα από το Βιβλίο  «Θεωρίες προσωπικότητας, ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ», σελ. 146-147 , ΤΥΠΩΘΗΤΩ – ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΡΔΑΝΟΣ, Αθήνα 2001