Οι ψείρες ξαναχτυπούν! Πρόληψη & Αντιμετώπιση

Γράφει ο Γιώτα Παπαζαφειροπούλου

Η φθειρίαση είναι παρασίτωση που απαντάται στο ανθρώπινο είδος από τα αρχαία χρόνια. Τον άνθρωπο προσβάλλουν 3 είδη ψείρας:

• Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής,
• η ψείρα του σώματος και
• η ψείρα του εφηβαίου.

Αφορά ιδιαίτερα την παιδική ηλικία και αυτό διότι διασπείρεται πολύ εύκολα από παιδί σε παιδί κατά την διάρκεια του παιχνιδιού, μέσω αντικειμένων κοινής χρήσης (βούρτσες, πετσέτες, κλινοσκεπάσματα κτλ) ακόμη και από τα ρούχα των παιδιών που κρέμονται σε διπλανές κρεμάστρες στο σχολείο ή τους παιδικούς σταθμούς. Προσβάλλει συχνότερα τα άτομα της λευκής φυλής και τα κορίτσια. Είναι σημαντικό να ανιχνευθεί και να θεραπευτεί γρήγορα για να αποφευχθεί η μετάδοση της σε άλλα άτομα, ενώ φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετές επιλογές αποτελεσματικής θεραπείας.

ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΨΕΙΡΑΣ

Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής είναι ένα μικροσκοπικό, γκρίζο-λευκό έντομο μεγέθους μόλις 3-4 χιλ. Τόσο η θηλυκή όσο και η αρσενική ψείρα μπορούν να απομυζούν αίμα και με τα πόδια τους να προσκολλώνται γερά στις τρίχες. Η θηλυκή ψείρα ζει περίπου ένα μήνα στη διάρκεια του οποίου γεννά 7-10 αυγά την ημέρα τα οποία «στερεώνει» σταθερά στη βάση των τριχών του ατόμου ξενιστή. Τα αυγά γονιμοποιούνται σε 8 ημέρες απελευθερώνοντας τις νύμφες που ωριμάζουν σε άλλες 8 ημέρες. Οι ώριμες ψείρες τρέφονται απομυζώντας το αίμα του ξενιστή επάνω στο τριχωτό της κεφαλής και στις παρακείμενες περιοχές προσώπου και λαιμού. Τα αυγά ή κόνιδες παραμένουν στο τριχωτό και απομακρύνονται καθώς μεγαλώνουν οι τρίχες. Οι κόνιδες που εντοπίζονται σε απόσταση μεγαλύτερη του ενός εκατοστού από το τριχωτό δηλώνουν ότι δεν μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη γιατί χρειάζονται την επαφή με το δέρμα για να επιβιώσουν.

Η ώριμη ψείρα μπορεί να επιβιώσει έως 55 ώρες μακριά από το δέρμα του ξενιστή. Οι ψείρες δεν πετούν, ούτε χρησιμοποιούν τα κατοικίδια ζώα ως ενδιάμεσους ξενιστές.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΦΘΕΙΡΙΑΣΗΣ

Τα πιο πολλά άτομα που προσβάλλονται από ψείρες παραμένουν ασυμπτωματικά. Κνησμός στο τριχωτό, το λαιμό και γύρω από τα αυτιά μπορεί να συμβεί και αποτελεί αντίδραση στο σάλιο της ψείρας το οποίο εισέρχεται μέσα στο δέρμα όταν η ψείρα απομυζά το αίμα. Επίμονες ή υποτροπιάζουσες πυοδερμίες στην περιοχή του τραχήλου και τον αυτιών, σταφυλοκκοκικές λοιμώξεις της ίδιας περιοχής, τραχηλικοί ή υπινιακοί διογκωμένοι λεμφαδένες, πρέπει να κινητοποιούν τον παιδίατρο να ψάξει για φθειρίαση.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η απομόνωση κόνιδας και όχι ζωντανής ψείρας δεν σημαίνει απαραίτητα ενεργό λοίμωξη, οι κόνιδες μπορεί να παραμένουν μήνες μετά από επιτυχή θεραπεία. Το κέντρο πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων της Αμερικής (CDC) δηλώνει ότι ενεργό λοίμωξη μπορεί να υποστηρίξει η εύρεση πολλών αυγών εντός 6,5 εκατοστών της τρίχας από τη ρίζα. Πάντως και αυτό το κριτήριο συχνά οδηγεί σε υπερδιάγνωση. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η διάγνωση πρέπει να βασίζεται μόνο στην απομόνωση ζωντανών ψειρών. Αν η διάγνωση αμφισβητείται ένα μικροσκόπιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να δείξει το παράσιτο ή την κόνιδα. Επίσης η κόνιδα φθορίζει αν εξετασθεί το τριχωτό κάτω από ειδική λάμπα.

Η απομόνωση είναι ευκολότερη με το συστηματικό χτένισμα των μαλλιών, ιδανικά βρεγμένων αλλά και στεγνών, με ένα χτενάκι με πολύ λεπτά δόντια. Η μέθοδος αυτή είναι σαφώς πιο ασφαλής σε σχέση με την απλή επισκόπηση του τριχωτού.

Ένα μαλακτικό μαλλιών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ύγρανση των μαλλιών πριν ακολουθήσετε την εξής διαδικασία

• Χτενίστε τα μαλλιά αρχικά με μια κανονική βούρτσα για να ξεμπερδέψετε τα μαλλιά του παιδιού.

• Τοποθετήστε το χτενάκι στην κορυφή του κεφαλιού και χτενίστε επιμελώς από τις ρίζες έως τις άκρες των μαλλιών. Εξετάστε προσεκτικά τη χτένα για ψείρες ή κόνιδες μετά από κάθε χτένισμα.

• Χτενίστε κατ’αυτόν τον τρόπο όλο το κεφάλι τουλάχιστον 2 φορές.

Σε πρακτικό επίπεδο οι περισσότεροι ειδικοί συγκλίνουν στην άποψη ότι αν απομονωθούν μόνο κόνιδες και το άτομο έχει υποβληθεί σε θεραπεία πρόσφατα, πρέπει να αφαιρεθούν οι κόνιδες και να επανεξετασθούν τα μαλλιά σε 3-4 ημέρες. Αν δεν έχει προηγηθεί θεραπεία συνιστάται να ξεκινήσει.

Η διάγνωση φθειρίασης μπορεί να δημιουργήσει ένταση στον πάσχοντα ή την οικογένεια του.

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη τα εξής

– Η φθειρίαση δεν είναι σημάδι κακής υγιεινής

– Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία

– Δεν υπάρχουν σοβαρά ή μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας που να σχετίζονται με την φθειρίαση

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Τοπικά αντιφθειρικά, χτένισμα βρεγμένων μαλλιών και αγωγή από το στόμα έχουν μελετηθεί για την αντιμετώπιση της φθειρίασης.

Τοπικά αντιφθειρικά

Στο εμπόριο υπάρχουν διάφορα τοπικά αντιφθειρικά όπως οι φυσικές πυρεθρίνες και πυρεθροειδή, το μαλαθείον, το lindane και το benzyl alcohol, τα οποία προορίζονται για παιδιά άνω των δύο ετών.

Ακολουθήστε προσεχτικά τις οδηγίες του κατασκευαστή για την εφαρμογή των τοπικών σκευασμάτων. Τυπικά λούζετε το κεφάλι του παιδιού, ξεπλένετε και στεγνώνετε με μια πετσέτα. Απλώνετε το αντιφθειρικό σε όλο το τριχωτό της κεφαλής και το αφήνετε για 10 λεπτά, κατόπιν ξεπλένετε καλά με νερό. Μόνο το μαλαθείο πρέπει να παραμείνει στο τριχωτό της κεφαλής για 8-12 ώρες. Μία δεύτερη εφαρμογή απαιτείται για τις πυρεθρίνες, τα πυρεθροειδή και το benzyl alcohol 7-10 ημέρες μετά την πρώτη.

Στο μεσοδιάστημα θεραπείας δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σαμπουάν με conditioners και δεν πρέπει να γίνεται στέγνωμα των μαλλιών με σεσουάρ. Το ξύδι, τα conditioners και ο ζεστός αέρας αδρανοποιούν το αντιφθειρικό που έχει παραμείνει στην τρίχα.

• Πλην της τοπικής αγωγής, οι μαξιλαροθήκες, τα σεντόνια και οι πετσέτες που ήρθαν σε επαφή με τα μαλλιά καθώς και οι βούρτσες και χτένες που χρησιμοποιήθηκαν πρέπει να πλυθούν με ζεστό νερό. Θερμοκρασία νερού 55 oC καταστρέφει την ώριμη ψείρα, τις νύμφες και τα αυγά σε 5 λεπτά.

• Το στεγνό καθάρισμα (καθαριστήριο) δεν θεωρείται αποτελεσματικό.

• Οτιδήποτε δεν πλένετε (λούτρινα κουκλάκια κ.τ.λ.) πρέπει να απομονώνεται σε πλαστική σακούλα για 12-14 ημέρες.

Χτένισμα βρεγμένων μαλλιών

Ένας εναλλακτικός τρόπος απομάκρυνσης των ψειρών είναι το προσεχτικό, επαναλαμβανόμενο χτένισμα των μαλλιών. Είναι μια καλή επιλογή σε μικρά παιδιά (κάτω των δύο ετών, που δεν μπορούν να λάβουν τοπική αγωγή) ή σε περιπτώσεις που δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τοπικά αντιφθειρικά.

Υγράνετε τα μαλλιά και προσθέστε μία λιπαντική ουσία όπως κοντίσιονερ, λάδι ελιάς ή ξίδι. Χτενίστε επανειλημμένα έως ότου καμία ψείρα δεν είναι ορατή επάνω στη χτένα. Επαναλάβετε κάθε 3-4 ημέρες για αρκετές εβδομάδες, συνεχίζοντας οπωσδήποτε για 2 εβδομάδες μετά την ανεύρεση έστω και μιας ζωντανής ψείρας. Η μέθοδος θεωρείται αρκετά αποτελεσματική αν και χρονοβόρα.

Αγωγή από το στόμα

Η αγωγή από το στόμα γενικά φυλάσσεται για τις περιπτώσεις που θα αποτύχει η τοπική αντιφθειρική αγωγή. Περιλαμβάνει φάρμακα όπως η τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξαζόλη (Septrin) η οποία δρα σκοτώνοντας απαραίτητα για τη ζωή της ψείρας συμβιωτικά βακτήρια. Σε ανθεκτικές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με τοπικά σκευάσματα.

Άλλες θεραπείες

Υπάρχουν μελέτες που έχουν εξετάσει τη χρήση λοσιόν και άλλων υλικών (λάδι ελιάς, βούτυρο, μαγιονέζα, βαζελίνη), τα όποια εφαρμόζονται στο κεφάλι και αφήνονται να στεγνώσουν. Στόχος είναι η πρόκληση ασφυξίας στις ψείρες. Επίσης χρήση σεσουάρ με θερμοκρασία στην επιφάνεια των τριχών 50οC επί 5’, έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Το γεγονός πάντως είναι ότι οι ψείρες δύσκολα παθαίνουν ασφυξία. Θεραπείες που χρησιμοποιούν βενζίνη ή πετρέλαιο δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται γιατί μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες.

Όλοι αυτοί οι φυσικοί παράγοντες δεν συνιστώνται από τις Παιδιατρικές Εταιρίες ανά τον κόσμο.

Αποτυχία θεραπευτικής αγωγής

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες αποτυχίας της αγωγής είναι η ελλιπής συμμόρφωση και η συνεχιζόμενη επαφή με άτομα που έχουν μολυνθεί και δεν έχουν θεραπευτεί, αν και η αντοχή των ψειρών στα συνήθη τοπικά αντιφθειρικά αρχίζει να γίνεται σημαντικό πρόβλημα σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές. Γι’αυτό και η επιλογή του κατάλληλου αντιφθειρικού θα πρέπει ιδανικά να στηρίζεται στη γνώση του «προτύπου αντοχής» στη συγκεκριμένη περιοχή.

Πρόληψη

Ενήλικες και παιδιά που συγκατοικούν με άτομο που έχει διαγνωστεί με φθειρίαση πρέπει να εξετάζονται για ψείρες και να θεραπεύονται αν χρειάζεται. Αν κοιμούνται στο ίδιο κρεββάτι πρέπει να θεραπεύονται ακόμα και αν δεν βρεθούν ψείρες ή κόνιδες.

Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι τα παιδιά μπορούν να επιστρέψουν στο σχολείο αφού έχει προηγηθεί μία εφαρμογή τοπικού αντιφθειρικού ή ένα πλήρες, προσεχτικό χτένισμα μαλλιών.

Ρουχισμός, κλινοσκεπάσματα και πετσέτες που έχουν χρησιμοποιηθεί τις τελευταίες 48 ώρες πριν την έναρξη της αγωγής πρέπει να πλυθούν σε ζεστό νερό και να στεγνώσουν σε ηλεκτρικό στεγνωτήριο. Αντικρουόμενες απόψεις υπάρχουν σχετικά με την αποτελεσματικότητά του στεγνού καθαρίσματος (καθαριστήριο). Τα έπιπλα, τα χαλιά και τα καθίσματα των αυτοκινήτων πρέπει να καθαριστούν με ηλεκτρική σκούπα. Αντικείμενα που δεν μπορούν να πλυθούν καλό είναι να απομονωθούν μέσα σε πλαστική τσάντα για 2 εβδομάδες, ώστε να τελειώσει ο κύκλος ζωής ακόμη και των πιο άωρων μορφών.

Αντικείμενα που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί για περισσότερο από 2 ημέρες προ της έναρξης της αγωγής είναι απίθανο να είναι μολυσμένο με ζωντανές ψείρες καθώς η ψείρα δεν μπορεί να επιβιώσει εκτός ανθρωπίνου σώματος για πάνω από 48 ώρες.

Η φθειρίαση είναι παρασίτωση που απαντάται στο ανθρώπινο είδος από τα αρχαία χρόνια. Τον άνθρωπο προσβάλλουν 3 είδη ψείρας: Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής, η ψείρα του σώματος και η ψείρα του εφηβαίου…

πηγή www.paidiatriki.gr