Νταϊάνα: μια ταινία για την πριγκίπισσα

Νταϊάνα

μια ταινία για την πριγκίπισσα

γράφει ο Παναγιώτης Τιμογιαννάκης

(μέλος της European Film Academy)

Ας πούμε και για κάτι πριν ακόμα κυκλοφορήσει.

Για το φιλμ «Νταϊάνα», για το οποίο μπορείτε να προετοιμάζεστε από τώρα ώστε η 28^η Νοεμβρίου, ημερομηνία εξόδου της ταινίας, να σας έχει βρεί έτοιμες κι έτοιμους, πληροφορημένους και πληροφορημένες.

Διότι φαίνεται πως η «θλιμμένη πριγκίπισσα» -αν κι ο τίτλος ανήκε στη Σοράγια της Περσίας- σίγουρα πάντως  η «πρόωρα χαμένη», εξακολουθεί να αφορά, τουλάχιστον ως μύθος, από ό, τι φαίνεται.

Αρχικά, βλέποντας κανείς την ταινία  αναρωτιέται για χίλια πράγματα, τα οποία στοιβάζονται κάτω από δύο διαφορετικούς πόλους, τον θεσμικό και τον προσωπικό.

Το πρόβλημα με την εκλιπούσα πριγκίπισσα της Ουαλίας με τις λαϊκές συμπάθειες ήταν πως πήγε να πετύχει τη…. Σύζευξη Ρίου – Αντιρίου, δηλαδή τη σύζευξη των δύο πόλων, του θεσμικού και του προσωπικού, κι έχασε τον μπούσουλα.

Καθώς έβλεπα την ταινία ξαναθυμήθηκα κάτι που δεν ξέχασα ποτέ και το οποίο μου είχε λύσει όλες τις απορίες γύρω από το «φαινόμενο Νταϊάνα»

Ηταν η αυτοβιογραφία της Βασίλισσας της Ισπανίας, της Σοφίας, μια από τις ωραιότερες τέτοιου τύπου αυτοβιογραφίες που έχω διαβάσει, στις οποίες τα όσα λέγονται μαρτυρούν κάτι πολύ περισσότερο μια και γράφονται από ένα επίσημο πρόσωπο κι όχι από μια αυλική κουτσομπόλα, μια πρώην κυρία των Τιμών κλπ αλλά από μία εν ενεργεία βασίλισσα, και τα λόγια της εμπεριέχουν ιστορική κατάθεση. Αυτό, ως ιστορική βάση, μια και στην Ελλάδα δεν έχουν λυθεί προβλήματα προκατάληψης και λογοκρισίας στην έκφραση όπου, πριν μιλήσεις για τη Σοφία ή τη Νταϊάνα, πρέπει προηγουμένως να κάνεις δήλωση ότι δεν είσαι οπαδός του βασιλικού θεσμού, όπως και το να επικροτήσεις μια αντιφασιστική κίνηση σαν αυτή της Δέσποινας Βανδή θα πρέπει οπωσδήποτε προηγουμένης να έχεις αποτάξει τη λαική ποπ ή αν αναφερθείς στη Βουγιουκλάκη πρέπει οπωσδήποτε η πρώτη σου φράση να είναι «εμένα δεν μου άρεσε ποτέ η Βουγιουκλάκη αλλά….» κλπ, κπ

Αυτό λοιπόν που μου είχε κάνει εντύπωση όταν είχα διαβάσει τη βιογραφία της Βασίλισσας της Ισπανίας , ως προς την αναφορά της στην Νταϊάνα, ήταν μια αντιπαραβολή που έκανε ανάμεσα στην Γκρέις Κέλι και την  Νταϊάνα.

Η αντιπαραβολή γινόταν ως παράδειγμα στο «δόγμα της Σοφίας», γύρω από το ποια πρέπει να είναι η «θέση» μιάς βασίλισσας, είτε «ενεργού» είτε εν δυνάμει. Κι η Σοφία έχεις ως δόγμα ότι «Η θέση της βασίλισσας είναι να στέκεται δίπλα στο βασιλιά». Με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Και φυσικά το αναλύει.

Σε ένα σημείο, που εξαίρει την άλλοτε βασίλισσα της Ισπανίας, την Βικτώρια- Ευγενία, τη γιαγιά του Χουάν Κάρλος,  αναφέρει πως χάρη σε εκείνη τα έμαθε αυτά (κι όχι στη μητέρα της, τη βασίλισσα Φρειδερίκη) κι ότι η Βικτώρια Ευγενία ήταν αυτή που εφάρμοζε απόλυτα το δόγμα που υιοθέτησε η Σοφία.

Όταν η Γκρέις Κέλι παντρεύτηκε τον Ρενιέ κι έγινε πριγκίπισσα του Μονακό, κάπου πρέπει να πανικοβλήθηκε αλλά είχε αποφασίσει να παίξει σωστά το ρόλο, όπως σωστά είχε παίξει και το «The country girl» (ελλ. Τίτλος «Η χωριατοπούλα») του Τζορτζ Σίτον από το θεατρικό έργο  του Κλίφορντ Οντέτς, που της είχε χαρίσει και το Οσκαρ, κι ήθελε στο μεγάλο ρόλο της ζωής ένα δεύτερο Οσκαρ αλλά αυτό να της το δώσει η Ιστορία, κατέφυγε στην Βικτώρια – Ευγενία που ζούσε τότε αυτοεξόριστη στην Ελβετία.

Η Γκρέις Κέλι, κατά τη Σοφία, είναι η καλή όψη του νομίσματος κι η  Νταϊάνα ή «κακή όψη», δηλαδή το απόλυτο λάθος.

Από το «η θέση της βασίλισσας είναι να στέκεται δίπλα στο βασιλιά» που το εφάρμοσε η Γκρέις Κέλι  στο ακέραιο και κανείς δεν έμαθε ποτέ αν τελικά ως Γυναίκα ευτύχησε ή όχι και πόσο, η Νταϊάνα έπραξε το ακριβώς ανάποδο:  Ανοιξε παιχνίδι με τα ΜΜΕ κι έχασε τα μπάλα. Κι από ένα σημείο κι ύστερα, της ήταν αδύνατον να το ελέγξει. Και φυσικά το πλήρωσε με τη ζωή της είτε κυνηγήθηκε από «παπαράτσι» είτε από πληρωμένους δολοφόνους των θεωριών συνωμοσίας που κάθε τόσο δημοσιεύονται στον βρετανικό Τύπο κι αφήνουν το θέμα ανοιχτό. Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: Η Νταϊάνα πλήρωσε με τη ζωή της το προσωπικό παιχνίδι που άνοιξε με τους δημοσιογράφους, νομίζοντας ίσως ότι έτσι κάνει πιο «μεταδοτική» τη συμπάθεια του κοινού προς τις ευαισθησίες της και τις αγαθοεργίες της αλλά στη συνέχεια και προς τους υπαινιγμούς για τη συζυγική δυστυχία και την έλλειψη στην πριγκιπική κρεβατοκάμαρα. Σαν να ήθελε, σαν άλλη Βουγιουκλάκη, να έχει μονίμως το κοινό με το μέρος της.

Αυτά σκεφτόμουν καθώς έβλεπα την ταινία που δεν είναι ακριβώς βιογραφία αλλά στέκεται σε ένα πολύ συγκεκριμένο επεισόδιο της ζωής, το προτελευταίο πριν το μοιραίο ατύχημα (ή ό, τι άλλο…), μια σχέση με ένα ανερχόμενο καρδιοχειρουργό από το Πακιστάν ο οποίος ζούσε  κι εργαζόταν στο Λονδίνο και με τον οποίο πλέχτηκε κανονική ερωτική ιστορία, ακόμα και του στυλ «πάμε για γάμο..»

Τόσο σοβαρή ώστε έφτασε στο σημείο να την πάει και στη Λαχώρη, να την γνωρίσουν οι δικοί του, όπου η κάθε άλλο παρά επίδοξη πεθερά της , της την είπε και σε… ιμπεριαλιστική βάση περί βρετανικής αποικιοκρατίας.

Ο τύπος τής άρεσε όχι μόνο ως άντρας, αλλά κι ως ξηγημένος άντρας κι ο οποίος δεν γούσταρε την ιστορία με τα ΜΜΕ. Το πώς συναντιόντουσαν και  πέρναγαν μαζί τις νύχτες είναι εξωφρενικό αλλά δείχνει και την απόλυτη μοναξιά της, σε ένα διαμέρισμα, σαν ανακτορικό παράρτημα, μόνη αυτοί, φρουροί από κάτω, από τους οποίους επίσης αποκρυβόταν και κυκλοφορούσε και προς αυτούς μεταμφιεσμένη.

Με άλλα λόγια, η Νταϊάνα είχε χάσει την άκρη κι είχε μπερδέψει το ρόλο της μέλλουσας βασίλισσας με της σταρ του κινηματογράφου. Κόκκινα χαλιά, εκδηλώσεις διεθνείς και γκλάμορ, παπαράτσι σαν σκηνές από «Ντόλτσε Βίτα», , εγώ αυτά έβλεπα στην ταινία στην οποία μου έκαναν ΘΕΤΙΚΗ εντύπωση, τρία πράγματα:

1) Το έξοχο παίξιμο της Νάομι Γουότς που βγάζει όλες τις ιριδένιες αποχρώσεις του χαρακτήρα, έτσι όπως το θέλει η ταινία. Το τονίζω αυτό διότι υπάρχουν πάντα εκείνοι που δεν καταλαβαίνουν ότι ο ηθοποιός , όταν παίζει ιστορικό πρόσωπο, δεν παίζει το πρόσωπο της Ιστορίας αλλά το ρόλο που έγραψε ο συγγραφέας ή ο σεναριογράφος και το πώς το βλέπει το  ιστορικό πρόσωπο ο σκηνοθέτης. Υπάρχουν αμέτρητες «Ελισάβετ», «Αγίες Ιωάννες», «Μαρίες Στιούαρτ» κλπ κι ως ρόλοι, ως δραματικοί χαρακτήρες διαφέρουν εκ διαμέτρου μεταξύ τους.

2) Ο σκηνοθέτης. Είναι ο Γερμανός Ολιβερ Χιρσμπίγκελ, εκείνος που είχε κάνει στην πατρίδα του την «Πτώση» που αφορούσε στις τελευταίες ώρες του Χίτλερ ενώ οι Ρώσοι ήταν λίγα χιλιόμετρα από το Βερολίνο. Και σκεπτόμουν, πόσο διαφορετικά φιλμ μπορεί να κάνει ο ίδιος άνθρωπος πάνω σε πρόσωπα της σύγχρονης ή και της τρέχουσας Ιστορίας με κοινό παρανομαστή, ένα συγκεκριμένο επεισόδιο της ζωής τους και μέσα από εκεί , ή απλώς  μέσα εκεί, να συμπυκνώσει όλη την ιστορία, να μην υπάρχει ιστορικό κενό πουθενά για το ποιο είναι το εκάστοτε ιστορικό πρόσωπο. Κι ανάλογα με το ποιο είναι το πρόσωπο, θα διαφέρει φυσικά κι η ΟΨΗ της ταινίας.

3) Ότι μέσα από την ιστορία την ερωτική της Νταϊάνα με τον Πακιστανό καρδιοχειρουργό πριν περάσει στον Ντόντι, που τον προλαβαίνει το σενάριο για την τελευταία πράξη του δράματος (της άρεσαν της μακαρίτισσας τα μελαμψά παλληκάρια της Ανατολής, όταν απώλεσε τον μπούσουλα  των κανόνων διαχείρισης), μόνο μέσα από δύο πρόσωπα, κι είδα όλη την κατάσταση, θυμήθηκα τη συνέντευξη της εκείνο το Νοέμβρη του 1995 όπου ήμουν στο Λονδίνο για δουλειά και θυμάμαι πως ερήμωσε η  πόλη – και τι ΠΟΛΗ!!!!- για να δουν την περιβόητη συνέντευξη της στο BBC όπου θα μιλούσε για τα προσωπικά της προβλήματα. Κι εγώ σε παμπ μπήκα τότε και παρακολούθηση τη συνέντευξη, σε μία παμπ, ασφυκτικά γεμάτη που δεν μπορούσες να σταθείς. Αυτό το στοιχείο που εγώ βρήκα θετικό, το άκουσα ως αρνητικό από κάποιους άλλους. Ο ένας γκρίνιαζε που δεν έδειχνε το φιλμ τα παιδιά της, άλλον τον πείραζε η απουσία από την οθόνη των μελών της βασιλικής οικογένειας, άλλος δεν ήξερε τι έπρεπε να πεί και πώς να σταθεί απέναντι στο πρόσωπο, όπως την είχαν πάθει και με την Μέριλ Στριπ στη «Σιδηρά Κυρία» που δεν ηξεραν ως κριτικοί – Κύριε των Δυνάμεων!- τι στάση να κρατήσουν απέναντι στην…. Θάτσερ.

Κάποτε, όμως, θα πρέπει να μάθουν κι οι κριτικοί, τουλάχιστον εκείνοι που δεν το γνωρίζουν ότι δεν επιτρέπεται από ένα έργο να ζητάμε αυτά που εμείς θα θέλαμε να δούμε, αλλά εκείνο που το έργο ήθελε να δείξει ή να είναι.