Αλτσχάιμερ από τα 30; Μάλλον όχι.
γράφει η Όλγα Λυμπεροπούλου
Δουλεύοντας ως νευροψυχολόγος στο Ιατρειο Μνήμης του Νοσοκομείου Υγεία την τελευταία δεκαετία, έχω παρατηρήσει ότι αυξάνεται συνεχώς αριθμός των ανθρώπων μεταξύ 30 και 45 χρονών που μας επισκέπτονται υποστηρίζοντας ότι ξεχνούν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, μετά τη δημοσίευση του προηγούμενου κειμένου στο eimaimama, έλαβα αρκετά μηνύματα από μανούλες που ανέφεραν ότι δεν μπορούν πια να συγκρατήσουν νέες πληροφορίες με ευκολία, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν ή νιώθουν πως το μυαλό τους έχει χάσει τη διαύγεια που είχε στο παρελθόν. Κι επειδή στη συνείδησή μας οι διαταραχές μνήμης είναι συνδεδεμένες με τη νόσο Αλτσχάιμερ, οι συνειρμοί που προκύπτουν όταν κανείς διαπιστώνει ότι ξεχνά είναι μάλλον δυσάρεστοι.
Θέλω να ξεκινήσω λέγοντας ότι οι διαταραχές μνήμης που περιγράφουν οι νεότεροι σε ηλικία άνθρωποι δεν υπάρχουν μόνο στο μυαλό τους. Είναι πραγματικές. Και όχι μόνο αυτό, αλλά επιπλέον είναι απολύτως λογικό να δημιουργούν ανασφάλεια και ανησυχία σε όσους τις βιώνουν. Αυτό όμως που πρέπει να μας καθησυχάζει είναι ότι, στην ηλικία των 30 ή 40+, μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορούν να αποδοθούν σε παθολογικές καταστάσεις, όπως είναι η νόσος Αλτσχάιμερ.
Και να γιατί δεν πρέπει να ανησυχείτε:
– Η μνήμη είναι μια λειτουργία ιδιαίτερα ευάλωτη στη φθορά του χρόνου. Οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι αρχίζει σταδιακά να αποδυναμώνεται από την ηλικία των 20 ετών και μετά. Δεν πρέπει λοιπόν να απορείτε που στην Γ΄ Λυκείου μπορούσατε να αποστηθίσετε ολόκληρο το βιβλίο της Ιστορίας και τώρα δεν μπορείτε να θυμηθείτε ούτε καν πού έχετε αφήσει τα κλειδιά σας.
– Όπως διαφέρουμε ως προς τα εξωτερικά μας χαρακτηριστικά, κατά τον ίδιο τρόπο διαφέρουμε και ως τις νοητικές μας λειτουργίες. Με απλά λόγια, είναι θέμα γονιδίων. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν εξαιρετική μνήμη και μπορούν να καταγράφουν τις νέες πληροφορίες χωρίς σχεδόν καμία προσπάθεια, αλλά υπάρχουν και οι λιγότερο τυχεροί -μεταξύ των οποίων και εγώ, αν αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώσετε καλύτερα!- που για να μάθουν κάτι καινούριο πρέπει να καταβάλλουν συνειδητά μεγάλη προσπάθεια.
– Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη λειτουργία της μνήμης μας είναι πολλοί. Στην περίπτωση των νεότερων ανθρώπων που αντιμετωπίζουν διαταραχές μνήμης, οι συχνότεροι είναι το άγχος και η κούραση, σωματική και πνευματική. Η καθημερινότητά μας είναι τόσο απαιτητική και πολύπλοκη, και είναι τόσες χιλιάδες τα πράγματα που πρέπει να συγκρατήσουμε στο μυαλό μας, που από ένα σημείο και μετά, ο εγκέφαλός μας, για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, αρχίζει να «πετάει» πληροφορίες που θεωρεί άχρηστες.
– Η κακή διάθεση και πολύ περισσότερο η κατάθλιψη, ως πάθηση, έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν δραματικά την ικανότητά μας να θυμόμαστε. Οι άνθρωποι που βιώνουν κάτι αντίστοιχο περιγράφουν ότι αισθάνονται σαν να έχει πέσει ένα μαύρο πέπλο στο μυαλό τους και τίποτα να μην λειτουργεί σωστά. Γι’ αυτό, αλλά και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι η κατάθλιψη αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση νόσου Αλτσχάιμερ στο μέλλον, είναι σημαντικό να ζητάμε άμεσα βοήθεια από τους ειδικούς για την αντιμετώπιση των διαταραχών της διάθεσης.
– Η νόσος Αλτσχάιμερ, που αποτελεί την πιο συχνή μορφή άνοιας (α στερητικό + νους, απώλεια του νου), είναι ασθένεια της τρίτης ηλικίας: από τη νόσο πάσχει το 2% του πληθυσμού ηλικίας 65-75 ετών, το 19% των ανθρώπων ηλικίας 75-84 ετών και το 42% των ηλικιωμένων άνω των 85 ετών. Η αλήθεια ειναι ότι μπορεί να εμφανιστεί και σε ανθρώπους 50, 40 ή ακόμα και 30 ετών, αλλά οι περιπτώσεις αυτές είναι πολύ σπάνιες και συνήθως αφορούν στην κληρονομική μορφή της νόσου.
Όλα αυτά βέβαια δεν τα αναφέρω για να σας πείσω ότι θα πρέπει να συμβιβαστείτε με μια μνήμη που υπολειτουργεί από τώρα και για την υπόλοιπη ζωή σας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να διαχειριστείτε αποτελεσματικά τις διαταραχές μνήμης και άλλοι τόσοι για να ενισχύσετε τις νοητικές σας λειτουργίες. Αλλά αυτό υπόσχομαι να είναι το αντικείμενο ενός επόμενου άρθρου. Μέχρι τότε, θα αποκαλύπτω μικρά και μεγαλύτερα μυστικά για το πώς μπορούμε να κρατήσουμε το μυαλό μας σε φόρμα στη σελίδα trainyourbrain.gr στο Facebook. Σας περιμένω εκεί!
Η Όλγα είναι μαμά της Κυβέλης και νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην Τρίτη Ηλικία και της Άνοιες. Tο ερευνητικό της ενδιαφέρον εστιάζεται στους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να κρατήσουμε το μυαλό μας σε φόρμα, σε κάθε ηλικία. Παράλληλα, σχεδιάζει και εφαρμόζει προγράμματα γνωστικής αποκατάστασης για ασθενείς που αντιμετωπίζουν διαταραχές των γνωστικών τους λειτουργιών.
Θα τη βρείτε στο www.trainyourbrain.gr, στη σελίδα trainyourbrain.gr στο Facebook και στο trainyourbraingr στο Instagram.
Εγώ παθαίνω το εξής. Ενώ κάποιες φορές μιλάω όμορφα και ωραία....., κολλάω! Δεν μου έρχεται με τίποτα η λέξη που θέλω να πω! Το παθαίνω αρκετά συχνά, ενώ πριν γίνω μαμά δεν είχα τέτοιο θέμα. Θέλω να πιστεύω πως απλά ευθύνεται η αύξηση των υποχρεώσεων, αν και όταν μου συμβαίνει νιώθω πολύ άσχημα και αμήχανα..... Υπάρχει τρόπος να κρατάω το μυαλό μου σε περισσότερη εγρήγορση?
Καλημέρα Ιωάννα. Έχεις δίκιο, είναι άβολο και δυσάρεστο το να έχεις μια σκέψη ολοκληρωμένη στο μυαλό σου και να μην βρίσκεις τη λέξη ή τις λέξεις για να την εκφράσεις. Για τους ανθρώπους άνω των 60 αυτό αποτελεί "καμπανάκι κινδύνου" καθώς οι δυσκολίες στην έκφραση αποτελούν κάποιες φορές σημάδι αρχόμενης άνοιας. Στην περίπτωση των νεότερων ανθρώπων όμως, συνήθως δεν συνδέονται με παθολογικές καταστάσεις. Όπως αναφέρεις κι εσύ, η δυσκολία αυτή θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδοθεί στην πίεση της καθημερινότητας και το άγχος. Ένα μικρό τρικ για να ξεπερνάς τις δυσκολίες στην έκφραση όταν προκύπτουν είναι να προσπαθείς να λες αυτό που θέλεις περιφραστικά. Σε ότι αφορά την ερώτησή σου σχετικά με το αν υπάρχουν τρόποι για να κρατας το μυαλό σου σε εγρήγορση, η απάνητηση είναι θετική. Για την ακρίβεια, υπάρχουν εκατοντάδες πράγματα που μπορείς να κάνεις! Αν θα έπρεπε τα συνοψίσω σε μία πρόταση, θα σου έλεγα ότι δεν πρέπει να αφήνεις το μυαλό σου να τεμπελιάζει. Προκάλεσέ το, φέρτο αντιμέτωπο με δραστηριότητες που δεν έχεις ξανακάνει. Άρχισε ένα χόμπυ, μάθε κάτι καινούριο (μουσική, μια ξένη γλώσσα), ασχολήσου με πράγματα με τα οποία δεν έχεις καταπιαστεί στο παρελθόν και σου κινουν το ενδιαφέρον. Πολλά τέτοια μικρά "μυστικά" δημοσιεύω καθημερινά και στο www.facebook.com/trainyourbrain.gr.
Ουφ... κι είχα αρχίσει να ψιλοαγχώνομαι... Η αλήθεια είναι ότι μια μικρή αφηρημάδα την έχω από μικρή (το αποδίδω στην καλλιτεχνική μου φύση, χαχα!), αλλά μετά τον ερχομό της κόρης μου δυσκολεύομαι να ανακτήσω μικρές πληροφορίες, όπως π.χ. ονόματα ηθοποιών ή τιμές προϊόντων. Έλεγα ότι με το ζόρι που τράβηξα με το θέμα του ύπνου (από το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μου πήρε σχεδόν 3 χρόνια να κοιμηθώ ολόκληρη νύχτα) κάποια "ζημιά" πρέπει να έχει γίνει... Οι υποχρεώσεις έχουν αυξηθεί (αυτό το ξέρετε καλά όλες οι μανούλες), οπότε κυκλοφορώ αγκαζέ με την ατζέντα για να μη μου ξεφύγει κάτι.
Eva η αλήθεια είναι ότι οι έρευνες δείχνουν πως η έλλειψη ύπνου όντως επηρεάζει αρνητικά όχι μόνο τη μνήμη, αλλά και άλλες γνωστικές λειτουργίες, όπως είναι η αντίληψη και η προσοχή. Οι συνέπειες αυτές όμως είναι αναστρέψιμες και οι λειτουργίες επανέρχονται στο φυσιολογικό τους επίπεδο μόλις ο ύπνος γίνει πάλι φυσιολογικός και επαρκής. Η χρήση ατζέντας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική: μας βοηθά να ανταποκρινόμαστε επαρκώς στις υποχρεώσεις μας, μειώνει το άγχος του να πρέπει να θυμηθούμε τα δεκάδες πράγματα που έχουμε να κάνουμε μέσα στη μέρα και βελτιώνει το επίπεδο λειτουργίας της μνήμης μας, αφού οι απαιτήσεις μας από αυτή και η πίεση που ασκείται μειώνονται αισθητά.
Καλημέρα, το θέμα της μνήμης ειναι κάτι που με εχει απασχολήσει αρκετά μιας και ανήκω σε μια οικογενεια 'αφηρημένων' :). Είδα βέβαια μεγάλη διαφορά στην αφομοίωση νέων πληροφοριών μεταξύ σχολείου και σχολής. Δηλαδή στο σχολείο, που δεν συμπάθησα ιδιαίτερα, παρά το νεαρό της ηλικίας μου ηταν πιο δύσκολο να μάθω κάτι, ενώ στη σχολή που αγαπούσα το αντικείμενο μου ήταν πολύ ευκολότερο να μάθω κατι και μάλιστα να θυμάμαι ακόμη και σήμερα τη θεωρία - που δεν ήταν ποτέ το στοιχείο μου, αρκετά χρόνια μετά. Σήμερα βρίσκω πιο αδύναμη τη μνήμη μου αλλά εχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως καθώ ο όγκος των πληροφοριών ειναι μεγαλύτερος και ποικίλος -παιδιά, δουλειά, υποχρεώσεις σπιτιού, κάποια νέα ασχολία- το μυαλό κάνει ένα διαχωρισμό και κρατάει μόνο τις πραγματικά χρήσιμες πληροφορίες , πετώντας στον κάδο των αχρήστων τις υπόλοιπες. Και ειναι αρκετά παρήγορη σκέψη να πω την αλήθεια, πχ δεν πειράζει αν ξέχασα 2 πραγματα από τα ψώνια, ειναι καλύτερο αν μπορώ να συγκρατήσω τα 7/10 αυτά να είναι οτι έχει να κάνει με τα παιδιά, τη νέα γλώσσα που μαθαίνω, να κλείσω το σίδερο για να μην καούμε. Επιπλέον ψάχνοντας θέματα που αφορούν τα παιδιά έπεσα πάνω σε σε άρθρα για τη διάσπαση προσοχής και ,ίσως ανόητα, νομίζω πως έχω. Μεταξύ μας εύχομαι να φταίει αυτό και να μην κληρονόμησα την άνοια της γιαγιάς..Το θετικό ειναι πως αρκετά από τα πράγματα που ζητά για την καλύτερη λειτουργικότητα - λίστες, σημειωματαριο κ.α- τα έκανα ήδη. Αν δεν βοηθά η μνήμη ας τη βοηθήσω εγώ..
marinam κατανοώ τους προβληματισμούς σου και συμφωνώ απόλυτα με τον τρόπο που αντιμετωπίζεις και διαχειρίζεσαι τις μικροδυσκολίες. Η χρήση ημερολογίου ή σημειωματάριου πραγματικά βοηθά πολύ γιατί αποφορτίζει τη μνήμη και της επιτρέπει να λειτουργεί αποτελεσματικότερα. Αναφορικά με το θέμα της κληρονομικότητας που αναφέρεις, η νόσος Αλτσχάιμερ είναι κληρονομική σε σπάνιες περιπτώσεις και κυρίως στις περιπτώσεις που εμφανίζεται σε ηλικία μικρότερη των 60 ετών.