Η υπνοβασία είναι μια διαταραχή του ύπνου. Εντάσσεται στις παραϋπνίες, φαινόμενα που χαρακτηρίζονται από ανώμαλη συμπεριφορά ή ψυχοφυσιολογικά γεγονότα κατά τη διάρκεια του ύπνου, το στάδιο του ύπνου ή τη μετάβαση από τον ύπνο στην εγρήγορση. Η υπνοβασία έχει συνηθέστερη εμφάνιση στα παιδιά. Το 10%-30% των παιδιών έχουν βιώσει ένα επεισόδιο υπνοβασίας.

Η συνήθης διάρκεια ενός υπνοβατικού επεισοδίου είναι 5-20 λεπτά. Συνήθως συμβαίνει κατά τη διάρκεια του πρώτου τρίτου του ύπνου, δηλαδή μία-δύο ώρες μετά την κατάκλιση, στη φάση του βαθέως ύπνου NΟΝ-REM (ΝRΕΜ). Κατά το υπνοβατικό επεισόδιο, το παιδί ανασηκώνεται από το κρεβάτι του και περιπλανιέται στο χώρο χωρίς πλήρη συνείδηση, σε κατάσταση «ημι-αφύπνισης». Το πρόσωπό του είναι ανέκφραστο και το βλέμμα του απλανές. Ένας υπνοβάτης έχει ανοικτά τα μάτια του κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, αλλά δε βλέπει τίποτα από όσα υπάρχουν γύρω του. Το παιδί μπορεί να μιλά, να κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις, π.χ. τρίψιμο ματιών, να ανακάθεται στο κρεβάτι και να κουνά τα πόδια του, να περπατά στο χώρο, να ντύνεται, να ξεντύνεται, να τρώει, να ουρεί σε ανεπιθύμητα σημεία. Συνήθως ο υπνοβάτης περιορίζεται εντός του υπνοδωματίου. Ωστόσο, μερικές φορές μπορεί να περπατήσει και εντός του σπιτιού εκθέτοντας τον εαυτό του σε κίνδυνο τραυματισμού.

Το παιδί παρουσιάζει σχετικά μειωμένη απαντητικότητα στις προσπάθειες των άλλων να επικοινωνήσουν μαζί του ή να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά του. Δυσκολεύεται να ξυπνήσει διότι κοιμάται βαθιά. Αν οι γονείς μπορέσουν να το ξυπνήσουν, το μόνο που θα καταφέρουν θα είναι να το πανικοβάλλουν. Εντός λίγων λεπτών μετά την αφύπνιση, είναι πιθανό να ακολουθήσει μία βραχεία περίοδος σύγχυσης και διαταραγμένου προσανατολισμού. Επιπλέον, μετά την αφύπνιση το παιδί δε θυμάται το υπνοβατικό επεισόδιο. Τις περισσότερες φορές το παιδί επιστρέφει ήσυχα στο κρεβάτι μόνο του ή με τη βοήθεια κάποιου άλλου προσώπου.

Η έναρξη της υπνοβασίας παρατηρείται γύρω στα 4-8 έτη και κορυφώνεται στα 12 έτη. Συνήθως υποχωρεί αυτόματα με την πάροδο της ηλικίας. Αν δεν υποχωρήσει γύρω στα 15 έτη καταλήγει να γίνει χρόνια. Ιατρικές εκθέσεις δείχνουν ότι αν ένα παιδί αρχίσει να υπνοβατεί στην ηλικία των 9 ετών, αυτό συχνά συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή του. Η υπνοβασία είναι συνηθέστερη στα αγόρια και συχνά συνδυάζεται με τη νυχτερινή ακράτεια ούρων.

Η υπνοβασία δεν είναι ψυχική ασθένεια, ούτε παραπέμπει σε κακή ανατροφή/διαπαιδαγώγηση. Η σημαντικότερη αιτιολογία της υπνοβασίας είναι η κληρονομικότητα. Μερικές φορές μπορεί να χειροτερεύει όταν το παιδί είναι άρρωστο, έχει άγχος ή βιώνει ανησυχία. Άλλες σημαντικές αιτίες είναι η έλλειψη ύπνου, το ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου, η έντονη κόπωση, η χρήση φαρμάκων, η κατάκλιση σε μη οικείο περιβάλλον, η κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Αν το παιδί υπνοβατεί, ενδείκνυται οι γονείς να ενημερώσουν τον παιδίατρο του.

Περίπου στο 80% των ατόμων που υπνοβατούν, υπάρχει θετικό οικογενειακό ιστορικό για υπνοβασία ή για νυχτερινούς τρόμους. Περίπου 10%-20% των ατόμων που υπνοβατούν έχουν κάποιο συγγενή πρώτου βαθμού, που επίσης υπνοβατεί. Ο κίνδυνος ένα άτομο να υπνοβατεί πολλαπλασιάζεται, αν και οι δύο γονείς του έχουν ιστορικό υπνοβασίας.

Στην πραγματικότητα η υπνοβασία δε θεραπεύεται, καθώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων θα ξεπερασθεί από μόνη της όσο το παιδί μεγαλώνει. Επειδή είναι πιθανότερο το παιδί να υπνοβατεί όταν είναι πολύ κουρασμένο ή αγχωμένο, προτείνονται το σταθερό ωράριο ύπνου και η ενασχόληση με χαλαρωτική δραστηριότητα πριν τον ύπνο (π.χ. χαλαρή μουσική). Αποφύγετε να ανάψετε φως κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, καθώς θα του προκληθεί σύγχυση. Την επόμενη μέρα, ενδείκνυται να μην αναφέρετε το περιστατικό στο παιδί ή να το ρωτήσετε για αυτό. Δε θα το θυμάται, ενώ παράλληλα θα νοιώσει άσχημα και θα του προκληθούν ερωτήματα σχετικά με το τι συμβαίνει και αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Πιθανώς να αρνείται να κοιμηθεί μήπως ξανασυμβεί ένα υπνοβατικό επεισόδιο.

Η διαχείρισή της υπνοβασίας έγκειται κυρίως στην ασφάλεια του υπνοβάτη κατά τη διάρκεια των επεισοδίων:

· Ήσυχο περιβάλλον χωρίς ερεθίσματα αφύπνισης.

· Επιλογή υπνοδωματίου στο ισόγειο για την αποφυγή σκαλοπατιών.

· Να αποφεύγεται ο ύπνος σε κουκέτα.

· Αποφυγή κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας υγρών πριν την κατάκλιση και καφεΐνης στους εφήβους. Η γεμάτη κύστη μπορεί να προκαλέσει υπνοβασία.

· Απομάκρυνση αιχμηρών ή άλλων επικίνδυνων αντικειμένων.

· Αδυναμία πρόσβασης του παιδιού στην έξοδο.

· Απομάκρυνση των κλειδιών του σπιτιού και του αυτοκινήτου.

· Αποφυγή εμποδίων στο πάτωμα για να μην παραπατήσει.

· Φώτα νυκτός στους διαδρόμους.

Για τα παιδιά που έχουν συχνά επεισόδια υπνοβασίας, η τεχνική προγραμματισμένης αφύπνισης μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή μελλοντικών επεισοδίων. Η συγκεκριμένη τεχνική θεωρείται ότι διακόπτει το διαταραγμένο μοτίβο ύπνου. Αρχικά, συνίσταται η καταγραφή από το γονέα για μία εβδομάδα, του χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από την ώρα που το παιδί αρχίζει να κοιμάται, μέχρι την έναρξη του επεισοδίου υπνοβασίας. Στη συνέχεια, για επτά διαδοχικές νύχτες, ο γονέας ξυπνά το παιδί 15-20 λεπτά πριν την αναμενόμενη ώρα έναρξης του επεισοδίου (σύμφωνα με τα στοιχεία που καταγράφηκαν). Το κρατά πλήρως ξύπνιο για 5 λεπτά και έπειτα το κοιμίζει πάλι. Πριν το παιδί κοιμηθεί, ο γονέας το ενημερώνει ότι θα προσπαθήσει να το ξυπνήσει γρήγορα. Αν μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, τα επεισόδια υπνοβασίας συνεχιστούν, ενδείκνυται η τεχνική να επαναληφθεί για επτά διαδοχικές νύχτες ακόμα. Η συγκεκριμένη μέθοδος δεν έχει κάποια σημαντική παρενέργεια.

Η παραπομπή σε ειδικό θεραπευτή είναι σκόπιμη όταν:

· Τα επεισόδια υπνοβασίας είναι συχνά ή σοβαρά.

· Το παιδί τραυματίζεται κατά τη διάρκεια των επεισοδίων.

· Φεύγει από το σπίτι.

· Τα επεισόδια συνεχίζονται και μετά την εφηβεία.

· Τα νυχτερινά επεισόδια συνοδεύονται από υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.

· Το παιδί βιώνει έντονο άγχος

Ψυχολόγος

πηγή www.facebook.com