Περιβαλλοντικά ερεθίσματα και παιδικός εγκέφαλος

Από τη λογοθεραπεύτρια Χριστίνα Φραγκοπούλου.

Περιβαλλοντικά ερεθίσματα και παιδικός εγκέφαλος

Περίπου 200 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν τις γνωστικές και κοινωνικές τους δεξιότητες.  Δεδομένου ότι οι δυνατότητες του κάθε παιδιού είναι εξατομικευμένες και  γενετικά καθορισμένες, τι μπορεί να πηγαίνει στραβά; Η απάντηση είναι απλή, η εκπαίδευση που παρέχεται από το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι τόσο ισχυρή ώστε να μπορεί να χειριστεί τις τρομακτικές δυνατότητες που η πλαστικότητα του εγκεφάλου τους παρέχει.

Ξέρατε ότι, ο βρεφικός εγκέφαλος σχηματοποιείται με βάση τα ερεθίσματα που του παρέχονται από το περιβάλλον; Πιο απλά… σε όσο περισσότερα ερεθίσματα εκτίθεται ένα βρέφος τόσο πιο έξυπνο θα γίνει. Τι εννοούμε ερεθίσματα στην βρεφική ηλικία;

Βιβλία (υφασμάτινα με πολλά χρώματα και εικόνες), μαλακά παιχνίδια, παιχνίδια με ήχους, μουσική, βλεμματική επαφή με τους γονείς του κ.α. .

Ο εγκέφαλος μας τροποποιείται καθημερινά ως απάντηση στα ερεθίσματα που δέχεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η ικανότητα αυτή του εγκεφάλου ονομάζεται πλαστικότητα.

Στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, υπάρχουν περίοδοι κατά την διάρκεια των οποίων ο εγκέφαλος είναι βιολογικά προκαθορισμένος για την ανάδυση μιας ικανότητας. Οι περίοδοι αυτές ονομάζονται παράθυρα ευκαιρίας. Αν κατά την διάρκεια αυτών των περιόδων, δεν προσφερθούν στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο τα επαρκή σε ποσότητα και τα κατάλληλα σε ποιότητα ερεθίσματα (= απαραίτητες εμπειρίες) δεν δημιουργούνται οι αντίστοιχες νευρωνικές διασυνδέσεις ή δημιουργούνται μόνο λίγες, με αποτέλεσμα ελλιπή νευρολογική ανάπτυξη και συναπτόμενα ελλειμματική λειτουργία και συμπεριφορά (Ζαφρανά, 2018).

Πιο συγκεκριμένα, το παράθυρο για τη συναισθηματική ωρίμανση του παιδιού κλείνει στην ηλικία των δύο ετών, ενώ για την όραση φαίνεται ότι κλείνει περίπου στα τέσσερα. Οι νευρολογικές δομές για τη λογική και τα μαθηματικά εγκαθίστανται μεταξύ ενός και πέντε ετών. Για την κατάκτηση της γλώσσας, τα κρίσιμα χρόνια είναι από την γέννηση έως τεσσάρων ετών και στην περίπτωση των επιμέρους γλωσσικών ικανοτήτων (σύνταξη και γραμματική) φαίνεται πως το παράθυρο είναι μεγαλύτερο και φτάνει έως και το έκτο έτος. Το παράθυρο για την εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας διαρκεί από την γέννηση έως και την ηλικία των έξι ετών ενώ για την εκμάθηση της μουσικής ανοίγει στην ηλικία των δυόμιση ετών και διαρκεί μέχρι τα εννιά (Begley, 1996).

Συνεπώς, το περιβάλλον είναι αυτό που θα καθορίσει τις τελικές δυνατότητες του εγκεφάλου. Πώς;;; Παρακάτω θα δούμε μερικούς τρόπους:

• Δημιουργήστε ένα δομημένο περιβάλλον σύμφωνα με τις ανάγκες των παιδιών.
• Δώστε υλικό και παιχνίδια τα οποία ευνοούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους και παρέχουν ευκαιρίες για εξερεύνηση, ανακάλυψη, αυτό-διόρθωση, όπως είναι και το παιδαγωγικό υλικό Μοντεσσόρι.
• Φέρτε τα σε επαφή με τους αριθμούς και τα γράμματα μέσα από κατάλληλο υλικό, αποκτώντας μια πρώτη επαφή και δημιουργώντας τις κατάλληλες βάσεις.
• Μειώστε το στρες στην βρεφική ηλικία, το οποίο εκδηλώνεται με το κλάμα, διότι έχει καταστροφικές συνέπειες για τον εγκέφαλο του παιδιού. Το κέντρο των συναισθημάτων δεν είναι η καρδιά όπως κοινώς πιστεύεται, αλλά ο εγκέφαλος. Όταν μπλοκάρεται το τμήμα του εγκεφάλου που σχετίζεται με τα συναισθήματα, είναι αδύνατο να υπάρξει μάθηση.
• Φροντίστε την διατροφή των παιδιών σας.

Θηλασμός – Εισαγωγή στερεών τροφών – Πλούσια σε βιταμίνες και σίδηρο διατροφή, προμηνύουν ευεργετικά για τον εγκέφαλο οφέλη.

(Ο παιδικός εγκέφαλος υπό διαμόρφωση χρειάζεται πρωτεΐνη ή πιο συγκεκριμένα, αμινοξέα για να δημιουργήσει νευροδιαβιβαστές.)

• Εξασφαλίστε στο παιδί σας σωστή ποιότητα και ποσότητα του ύπνου.
• Διαβάστε στα παιδάκια σας πολλά παραμύθια.

πηγή oloigiatopaidi.gr