Παιδική τηλεθέαση: οι κίνδυνοι που κρύβει

Πλέον οι οθόνες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, και δύσκολα τις αποχωριζόμαστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Smartphones, tablet, pc, τηλεόραση… Παρόλο που τα  βλαβερά αποτελέσματα της υπερβολικής χρήσης οθονών σε παιδιά κι ενήλικες είναι λίγο πολύ γνωστά η χρήση τους αντί να μειώνεται, αυξάνεται. Όταν, όμως, αναφερόμαστε σε προσχολικές ηλικίες, και δη βρεφικές, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι ολέθρια για τη μετέπειτα εξέλιξη του παιδιού.

Πολλοί γονείς επιλέγουν τη χρήση οθονών και παιδικών σειρών στην προσπάθειά τους να βρουν λίγο χρόνο για τον εαυτό τους, να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού με την ησυχία τους, να κοιμίσουν ή να ταϊσουν το μωρό χωρίς το ίδιο να δυσκολεύει τη διαδικασία. Είναι γεγονός πως δεν είναι η σωστή μέθοδος για να επιτύχει ο γονιός αυτό που θέλει, όμως η ευκολία και η επιτυχία της την καθιστούν ιδιαιτέρως δημοφιλή.

Μόλις βάλουμε ένα βρέφος μπροστά σε μια οθόνη, μπορούμε να δούμε αμέσως την αλλαγή στη στάση του. Τα μάτια του γουρλώνουν, το σώμα ακινητοποιείται και το ίδιο μοιάζει υπνωτισμένο. Ειδικότερα κατά τη διάρκεια διαφημίσεων, το παιδί σταματά οποιαδήποτε ενασχόληση και στρέφει όλη την προσοχή του στην οθόνη- εύκολα καταλαβαίνουμε πόσο επηρεάζουν οι διαφημίσεις και το ενήλικο υποσυνείδητό. Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά τα αρνητικά αποτελέσματα που έχει για την υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξη του βρέφους και του παιδιού.

• Ύπνος: η χρήση οθονών είναι ιδιαίτερα επιβλαβής για τον ομαλό ύπνο. Οι επιστήμονες συνιστούν τη μη χρήση οθονών για τουλάχιστον δυο ώρες πριν τη νυχτερινή κατάκλιση. Όμως, όσον αφορά στα βρέφη οι οδηγίες αλλάζουν. Μεταξύ τεσσάρων και εννέα μηνών ρυθμίζεται το βιολογικό ρολόι των βρεφών και η χρήση τηλεόρασης, tablet, υπολογιστή, υπονομεύει την ομαλή ρύθμισή του. Τα μωρά τείνουν να γίνονται πιο ευερέθιστα, να ξυπνούν συχνότερα, να κοιμούνται ολο και πιο αργά και να έχουν κακή ποιότητα ύπνου, συνολικά.

• Σωματική Ανάπτυξη: το να μένει ένα βρέφος ακινητοποιημένο μέσα σε ένα καρεκλάκι ή σε ένα πάρκο και να παρακολουθεί τηλεόραση, τη στιγμή που η εξερεύνηση και η ανακάλυψη νέων δεξιοτήτων αποτελούν σημαντικότατο αναπτυξιακό στάδιο, αφήνει το παιδί ένα βήμα πίσω, το κάνει πιο μαλθακό εθίζει το πνεύμα και το σώμα του σε οκνηρία. Επιπλέον, εως τριών ετών αποκτώνται τα αυτόματα αντανακλαστικά και η ικανότητα της συγκέντρωσης και, δυστυχώς, η συνεχής έκθεση σε οθόνες υπονομεύει την ανάπτυξή τους.

• Ψυχική Υγεία: Τα παιδιά μπορεί να φαίνονται -και να είναι- αποχαυνωμένα όση ώρα παρακολουθούν, η παρατεταμένη ημερήσια χρήση οθονών όμως έχει αποδειχθεί πως τα κάνει πιο επιθετικά και ευερέθιστα. Στα περισσότερα καρτούν η βιαιοπραγία είναι συνηθισμένη, αν και μεταφέρεται με κωμικό τρόπο. Όμως, υποσυνείδητα, τα παιδιά απευαισθητοποιούνται σταδιακά και το μήνυμα που παίρνουν είναι πως η βία είναι αποδεκτή. Επιπλέον, όταν η τηλεόραση ή το tablet προσφέρεται ως «συντροφιά» στο παιδί, υποκαθιστώντας την ανθρώπινη επαφή, το παιδί τείνει να απομονώνεται και να γίνεται πιο μοναχικό. Και είναι απολύτως λογικό, ειδικά αν σκεφτούμε πως τη στιγμή που μέσω της μίμησης θα αποκτούσε κοινωνικές δεξιότητες, εκείνο κάθεται απομονωμένο με παρέα ένα άψυχο αντικείμενο και φανταστικές εικόνες. Από την άλλη, η προσχολική ηλικία είναι εκείνη η ηλικία όπου τα παιδιά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν την πραγματικότητα από τη φαντασία. Η τηλεθέαση αυξάνει τον κίνδυνο τα παιδιά να αποκτήσουν φοβίες, άγχος, σύγχυση μεταξύ πραγματικών και φαντασιακών καταστάσεων. Ας μη ξεχνάμε πόσα περιστατικά έχουν σημειωθεί με παιδιά που νομίζουν πως μπορούν να πετάξουν όπως ο superman, ή να σκαρφαλώνουν σε στέγες, όπως ο spiderman. Τέλος, ακόμη και η παθητική έκθεση στην οθόνη της τηλεόρασης, φαίνεται να έχει παρόμοια αποτελέσματα.

• Πνευματική Ανάπτυξη: η έκθεση σε οθόνες πριν την ηλικία των δυο ετών επιβαρύνει ιδιαίτερα το βρεφικό εγκέφαλο, ο οποίος σε αυτές τις κρίσιμες ηλικίες αναπτύσσεται ταχύτατα. Τα πολλαπλά εξωτερικά ερεθίσματα που λαμβάνει ο εγκέφαλος συντελούν στην ομαλή ανάπτυξη του. Η τηλεθέαση δρα αρνητικά στην ωρίμανση του εγκεφάλου, καθώς το βρέφος δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί τα πολλαπλά μηνύματα που δέχεται, τη γρήγορη εναλλαγή εικόνων και χρωμάτων, τις δυνατές ηχητικές παραλλαγές, με πιθανό αποτέλεσμα την υπερδιέγερση του. Εξάλλου, έρευνες αποδεικνύουν πως παιδιά τα οποία είναι εθισμένα στην τηλεθέαση από προσχολική ηλικία έχουν χειρότερες επιδόσεις στο σχολείο. Τέλος, η εκτεταμένη χρήση οθονών κατηγορείται γαι πιθανό σύνδρομο διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητα στα παιδιά.

• Γλωσσική Ανάπτυξη: πολλοί υποστηρίζουν πως το παιδί πρέπει να εκτίθεται σε παιδικές σειρές, ειδικά τις επονομαζόμενες εκπαιδευτικές ή smart tv. Όμως, ο καλύτερος τρόπος για να αφομοιώσει το παιδί μια γλώσσα είναι μέσω της συνεχούς του έκθεσης σε αυτήν, διαδραστικά με τον γονιό, ή το πρόσωπο φροντίδας. Επιπλέον, μέσω ερευνών έχει αποδειχθεί πως η έκθεση του παιδιού σε επιμορφωτικές παιδικές σειρές δεν έχει καμία διαφορά από την έκθεση του σε οποιαδήποτε άλλη παιδική σειρά. Είναι ανώφελο , λοιπόν, να αναμένουμε να εξελιχθεί ένα παιδί κάτω των τριών ετών μέσω της τηλεθέασης.

• Φαγητό: η υπερβολική τηλεθέαση έχει συσχετιστεί με την παχυσαρκία. Στα βρέφη το τάισμα υπό την έκθεση σε μια οθόνη παίρνει άλλες διαστάσεις. Το παιδί δε γεύεται πραγματικά το φαγητό του και δεν ακούει την πείνα του, ούτε μπορεί να αισθανθεί κορεσμό. Τρώει μηχανικά την τροφή που του προσφέρουν. Τέτοιου είδους μέθοδοι, όπως και η πίεση για να φάει, η επιβράβευση με γλυκά, κοκ, οδηγούν σε διατροφικά προβλήματα με ψυχοσωματικές συνέπειες , όπως η παχυσαρκία, η νευρική ανορεξία, η βουλιμία κ.α.

• Ευρύτερη Αντίληψη: μέσω της τηλεόρασης μεταδίδονται αξίες, ήθη και στερεότυπα. Τα παιδιά που μαθαίνουν τον κόσμο μέσα από την έκθεση σε τηλεοπτικά προϊόντα και χαρακτήρες, τείνουν να αφομοιώνουν τον κόσμο γύρω τους διαμέσου αυτής της έκθεσης. Έτσι, αποδέχονται τα κυρίαρχα στερεότυπα , τα οποία διαιωνίζονται. Επίσης, καθώς δεν εκτίθενται σε αλληλεπίδραση με καθημερινές εικόνες, συναισθήματα και ανθρώπους, τα παιδιά τείνουν να διατηρούν μια πιο ουδέτερη συναισθηματικά στάση απέναντι στα γεγονότα της καθημερινότητας, και δεν διανθίζουν τον συναισθηματικό τους κόσμο , δεν προάγουν την ικανότητα της ενσυναίσθησης που διαθέτουν. Η αντίληψή τους είναι βραδύτερη, οι κοινωνικές δεξιότητες φτωχότερες.

Η γενικότερη οδηγία από τις μεγαλύτερες παιδιατρικές ενώσεις ανά τον κόσμο απαγορεύει την έκθεση σε οθόνες πριν τα δυο ή τα τρία έτη. Σε πρόσφατη αναθεώρηση, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής αναφέρει πως μπορεί το παιδί άνω των 18 μηνών εκτίθεται σε ολιγόλεπτα ποιοτικά τηλεοπτικά προγράμματα, αρκεί να υπάρχει ταυτόχρονη διάδραση με τον γονέα. Η αναθεωρημένη οδηγία φαίνεται λίγο σαν οδηγία “damage control”, μιας που, παρ’όλες τις προηγούμενες συστάσεις, οι γονείς συνεχίζουν να εκθέτουν τα παιδιά σε τηλεοπτικά προγράμματα.

Ο πρόσφατα δημοσιευμένος κανόνας «3-6-9-12» του Γάλλου ψυχαναλυτή Serge Tisseron φαίνεται να είναι η πιο ολοκληρωμένη οδηγία που υπάρχει αυτήν τη στιγμή. Με λίγα λόγια αναφέρει: «Όχι τηλεόραση πριν από τα 3 χρόνια, όχι παιχνίδια σε κονσόλα πριν από τα 6, καθόλου internet πριν από τα 9 χρόνια, και καθόλου μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter..) πριν από τα 12», ενώ στόχος κάθε οικογένειας θα έπρεπε να είναι η έκθεση σε οθόνες να μην ξεπερνά τις δυο ώρες καθημερινά ή τις έξι ώρες εβδομαδιαίως σε οποιαδήποτε ηλικία.

Τα δεδομένα της εποχής μας δείχνουν πως από τη βρεφική ηλικία τα παιδιά περνούν ατελείωτες ώρες εκτεθειμένα στο φως και τον ήχο διαφόρων οθονών. Το κυριότερο πρόβλημα είναι πως η χρήση τους δεν είναι μόνο διαρκής αλλά και ανεξέλεγκτη, χωρίς καμία ανάμειξη του γονέα. Η υγιής ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού είναι, και πρέπει να αποτελεί, απόλυτη προτεραιότητα της οικογένειας. Η σωστή ενημέρωση για τα επιβλαβή αποτελέσματα της τηλεθέασης είναι το κλειδί για να μπορέσουν οι γονείς να επιτελέσουν το ρόλο τους. Και να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικές ή εσωτερικές, δημιουργικές δραστηριότητες που συντελούν, αντί να επιβαρύνουν την ανάπτυξη των παιδιών.

ΦΩΤΕΙΝΗ-ΜΑΡΙΑ ΜΟΝΑΣΤΙΡΛΗ – ψυχολόγος

πηγή maxmag.gr