Η σημασία του παιχνιδιού στην προσχολική ηλικία

Από τη λογοθεραπεύτρια Χριστίνα Φραγκοπούλου

Το παιδί μιλάει μέσω του παιχνιδιού… Ακούστε τι έχει να σας πει!

Μια από τις πιο σημαντικές πληροφορίες που χρειάζονται οι ειδικοί που ασχολούνται με την ανάπτυξη του παιδιού (λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, ψυχολόγος, παιδοψυχίατρος, αναπτυξιολόγος κ.α.) κατά την λήψη ιστορικού από τους γονείς είναι να γνωρίζουν εάν παίζει και πως παίζει! Το παιχνίδι στην δική μας δουλειά θεωρείται ένα από τα πιο καθοριστικά συστατικά της ανάπτυξης. Η παρατήρηση του παιδιού όταν παίζει είναι μέρος της κλινικής αξιολόγησης ενώ η θεραπευτική παρέμβαση γίνεται μέσω του παιχνιδιού.

Από ποια ηλικία όμως παίρνουμε τις πρώτες πληροφορίες για το παιχνίδι; Η ηλικία αυτή είναι η βρεφική. Το πρώτο παιχνίδι του παιδιού είναι ο ενήλικας (γονείς, οικογενειακό περιβάλλον). Το παιδί παίζει μέσω των εκφράσεων του προσώπου, των χειρονομιών, των ήχων και της μίμησης. Για να δούμε πως εξελίσσεται…

Κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 έως 8 μηνών σους οποίους οι κινητικές δεξιότητες του βρέφους είναι περιορισμένες, η εξερεύνηση του περιβάλλοντος  γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με τις αισθήσεις (όραση, ακοή, αφή), το λεγόμενο αισθησιοκινητικό παιχνίδι. Όταν πλέον το παιδί έχει αναπτύξει στρατηγικές εξέτασης του περιβάλλοντα κόσμου και αντιλαμβάνεται ότι τα αντικείμενα έχουν σταθερές ιδιότητες, αρχίζει να αναπτύσσεται το οργανωτικό παιχνίδι (στους 6-9 μήνες).

Τα παιχνίδια οργανώνονται χωρίς να δίνεται σημασία στον πραγματικό τους σκοπό, τοποθετούνται σε μια σειρά, το ένα πάνω στο άλλο, το ένα μέσα στο άλλο κτλ. . Στο τέλος περίπου του πρώτου έτους (9- 12 μήνες) αρχίζει να χρησιμοποιεί αυθόρμητα τα αντικείμενα σύμφωνα με τη λειτουργία τους (λειτουργικό παιχνίδι), ενώ λίγο αργότερα (18 μηνών) αρχίζει να δίνει ιδιότητες σε πράγματα τα οποία δεν είναι αυτά που βλέπει (προσποιείται ότι ένα τουβλάκι είναι ένα αυτοκίνητο), το λεγόμενο προσποιητό ή συμβολικό παιχνίδι.

Μένοντας λιγάκι στο συμβολικό παιχνίδι διαπιστώνουμε ότι η σημασία του είναι μεγάλη. Το στάδιο αυτό σηματοδοτεί την πολύτιμη είσοδο στον συναισθηματικό και γνωστικό κόσμο του παιδιού. Αρχίζει να αφομοιώνει την πραγματικότητα, να εξασκεί την φαντασία και τη δημιουργικότητα όπως επίσης την αδρή και λεπτή κινητικότητα. Αποτελεί μια καλή προετοιμασία στον κόσμο των «μεγάλων», καθώς αρχίζουν να εμπλέκουν συνειδητά περισσότερους ανθρώπους.

Το παιχνίδι είναι το βασικό πεδίο της γνωστικής ανάπτυξης και της ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Ένα παιδί με τυπική ανάπτυξη όταν παίζει μπορεί να δώσει λύσεις σε περίπλοκα κοινωνικά, συναισθηματικά ή και νοητικά θέματα με το να εφευρίσκει λύσεις και νέες ιδέες, γεγονός το οποίο μετέπειτα θα μεταφερθεί και στην γραπτή παραγωγή λόγου (σκέφτομαι και γράφω). Επιπλέον, σε μεγαλύτερα παιδιά, μαθαίνοντας τα να παίζουν ομαδικά παιχνίδια με σύστημα κανόνων, βοηθάμε να γενικευτούν οι κανόνες αυτοί και στη ζωή (καθημερινότητα).

Έτσι, εκπαιδεύονται στην ενίσχυση της συνεργασίας αλλά και μαθαίνουν πώς να λειτουργούν μέσα σε μια ομάδα (σχολείο, οικογένεια, παρέα, κοινωνία), οφείλοντας να σέβονται τους κανόνες (διαφορετικούς σε κάθε ομάδα), να περιμένουν τη σειρά τους, να εκτιμούν και να σέβονται το συμπαίκτη σε πολλαπλά επίπεδα (καταγωγή, ιδιαιτερότητες, διαφορετικότητα ανάμεσα στους ανθρώπους) να χαίρονται τη νίκη αλλά και να αποδέχονται την ήττα (απογοήτευση έπειτα από αποτυχία σε κάποιο τεστ).

Σε ποιες περιπτώσεις το παιχνίδι αποτελεί λόγο ανησυχίας;

• Όταν παίζει, προτιμάει τα απλά παιχνίδια των μικρότερων ηλικιών που δεν έχουν ιδιαίτερους κανόνες
• Όταν δεν δίνει σημασία για την ανθρώπινη φιγούρα
• Όταν ασχολείται ιδιαίτερα με κάποιο αντικείμενο που το χειρίζεται με επαναληπτικές κινήσεις και στερεοτυπία
• Όταν πολλές από τις δραστηριότητες του, έχουν ως κεντρικό χαρακτηριστικό την περιστροφική κίνηση
• Όταν έχοντας ένα παιχνίδι μπροστά του μένει για αρκετή ώρα αδρανές ή καταστρέφει τα παιχνίδια
• Όταν χρησιμοποιεί λάθος τα αντικείμενα (βάζει στον φούρνο το αμάξι ή κάποια φιγούρα) ή δεν μιμείται την λειτουργία τους (π. χ δεν χρησιμοποιεί την χτένα να χτενίσει την κούκλα)
• Όταν παιχνίδι αποτελεί το να βάλει όλα τα αντικείμενα στην σειρά, το ένα δίπλα στο άλλο
• Όταν ενώ παίζει μια παρέα παιδιών προτιμάει να απέχει και να απομονώνεται σε μια γωνία
• Όταν προτιμάει το σιωπηλό παιχνίδι (παίζει χωρίς να μιλάει)

Το παιδί αναπτύσσεται μέσω του παιχνιδιού, αλλά και το παιχνίδι εξελίσσεται μέσω του παιδιού… Αν τα δύο παραπάνω δεν συμβαδίζουν, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν ειδικό…

πηγή oloigiatopaidi.gr